Novo naselje (Novi Sad)
Novo naselje — Bistrica | |
|---|---|
 Panoramski pogled na Novo naselje | |
| Administrativni podaci | |
| Grad | Novi Sad |
| Stanovništvo | |
| — 2016. | 37.000[1] |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 45° 15′ 05″ S; 19° 47′ 53″ I / 45.25139° S; 19.79806° I |
  Novo naselje — Bistrica Novo naselje — Bistrica na karti Novog Sada | |
Novo naselje (poznato i kao Bistrica) gradska je četvrt Novog Sada. Naselje se nalazi zapadno od centra grada, pored puta prema Futogu i Bačkoj Palanci. Naselje ima oko 37.000 stanovnika,[1] a podeljeno je u dve mesne zajednice: Bistrica i Gavrilo Princip. Danas, većina stanovništva živi u kolektivnim stambenim objektima (zgradama).
Ime[uredi | uredi izvor]
Prvobitni naziv naselja bio je Novo naselje, ali je 1992. godine zvanično usvojeno ime Bistrica. Međutim, stanovnici naselja, kao i drugi Novosađani, još uvek češće koriste naziv Novo naselje. Bistrica je takođe zvanični naziv jedne od dve mesne zajednice koje obuhvataju naselje.
Delovi naselja[uredi | uredi izvor]
_and_Satelit_2010.png)
U Novo naselje se ubraja i nekada zasebna gradska četvrt poznata kao Satelit, kao i prostor naselja Železnička kolonija. Pored Satelita i Železničke kolonije, neki od naziva delova Novog naselja su: Savina, Tozin sokak, Šonsi, Šarengrad (Jamajka), Rasadnik (Radna zona zapad), Zapadna privredna zona (Radna zona zapad), itd. Centralni deo Satelita naziva se Mali Satelit ili Tozinovac.
U administrativnom smislu, Novo naselje je podeljeno u dve mesne zajednice: Bistrica (na severu) i Gavrilo Princip (na jugu). MZ „Bistrica“ obuhvata severozapadne delove Novog naselja i jugoistočni deo Jugovićeva, dok MZ „Gavrilo Princip“ obuhvata jugoistočne delove Novog naselja, naselje Satelit, naselje Železnička kolonija i delove industrijske zone pod nazivom Radna zona zapad.
Granice naselja[uredi | uredi izvor]
Severnu granicu Novog naselja čini Bulevar Vojvode Stepe, zapadnu granicu čini ulica Somborska rampa, južnu granicu čini ulica Futoški put, dok istočnu granicu čini Subotički bulevar (Bulevar Evrope).
Susedni delovi grada su: Jugovićevo (na severu), Veternička Rampa - istočni deo Veternika (na zapadu), Telep (na jugu) i Sajmište i Detelinara (na istoku).
-
Položaj Novog naselja u Novom Sadu
Istorija[uredi | uredi izvor]
Poreklo imena — naselje Bistrica[uredi | uredi izvor]
- Glavni članak: Bistrica (bivše naselje).
Prema starim mapama iz 16. i 17. veka, na području današnjeg Novog Sada nalazilo se staro srpsko selo Bistrica, dok se od 18. veka ovo mesto više ne pominje. Službeni naziv modernom naselju dat je prema nazivu ovog sela.
Kartograf Lazarus (Lazzarus) je 1528. godine nacrtao kartu područja na kojem je danas lociran Novi Sad, gde se nalazio lokalitet sa nazivom BISSTRITZ (Bistrica). Pomen Bistrice na starim kartama je istraživao istoričar Pavle Stanojević, bivši direktor Arhiva Vojvodine, prema kojem se ovaj naziv pominje na ukupno 7 mapa koje datiraju iz 16. i 17. veka. Na njima je preko puta Petrovaradinske tvrđave ucrtano naselje sa imenom Bistrica. Između ostalih, naziv se nalazi i na karti čuvenog flamanskog kartografa Merkatora (1512-1594), koji je kartografiju postavio na strogo naučne osnove.
Bistrica je inače slovenska reč koja označava brzu reku ili potok. Naziv naselja Bistrica mogao je nastati zbog blizine nekog potoka, bare ili utoke, kojih je ranije bilo mnogo, a od jedne takve utoke je i Futog dobio ime (staroslovenski VTOK, gde se ono „V“ na nemačkom čita kao „F"). Toponimi „bistrica“ i „bistra“ su veoma česti kod Slovena, a javljaju se na svim prostorima gde su Srbi živeli.
Ne može se sa sigurnošću reći na kom delu područja današnjeg Novog Sada se nalazilo staro naselje Bistrica. Ne postoje dokazi da je ono bilo baš na području današnjeg Novog naselja. Arheolozi su nedavno severno od prostora Novog naselja (na Sajlovu i Jugovićevu) pronašli ostatke srednjovekovnog sela, iako ih nisu identifikovali sa starom Bistricom. Misli se da su ovi ostaci u stvari deo nekadašnjeg naselja Donje Sajlovo.
-
Naselje Bistrica (Bistritz) na Lazarusovoj karti Ugarske iz 1528. godine -
Naselje Bistrica (Bistritz) na mapi flamanskog kartografa Gerharda Merkatora iz 16. veka -
Rekonstrukcija moguće lokacije starog naselja Bistrica na području današnjeg Novog Sada (rani 16. vek), na osnovu Lazarusove i Merkatorove karte -
Rekonstrukcija moguće lokacije starog naselja Bistrica na području današnjeg Novog Sada (period osmanske uprave, 16-17. vek), na osnovu Lazarusove i Merkatorove karte
Šume i izletište[uredi | uredi izvor]
Nesporno je da su se na prostoru današnjeg Novog naselja u srednjem veku nalazile dve veće šume: Gornja i Donja. Gornja (ili Čenejska) šuma je bila na severozapadnom delu Novog naselja, prema Sajlovu, dok se Donja, površine oko 340 hektara, nalazila otprilike na južnom delu današnjeg Novog naselja. Bile su to dobre šume, pune tvrdih lišćara, hrastova, brestova i topola.
Prvi problem oko prava na korišćenje ovog prostora javio se posle 1748. godine, kada su Novosađani kupovinom prava od Bečkog dvora ostvarili pravo na gradsku upravu (magistrat), dobili Povelju o elibertaciji, odnosno dobili status slobodnog kraljevskog grada. U ovo vreme su počele čarke između gradske uprave i futoške vlastele oko granice atara, ali i oko propuštanja voda, te su zbog nerešenih problema oko vlasništva radnici vlastelinstva provaljivali nasipe. U to vreme Donja šuma se oslanjala na Futošku šumu. Kroz te šume vodio je drum prema Futogu, pa dalje prema Beču i ostatku srednje Evrope. Poslednji futoški vlastelin bio je grof Kotek.
Posle elibertacije, Novosađani su od Donje šume napravili izletište, 6 kilometara udaljeno od centra Grada. Na početku šume uređene su aleje i prostori za igru i zabavu po uzoru na sličan park u Beču, te su Novosađani taj deo šume nazvali Prater. Ispred Pratera nalazila se krčma porodice Pejić koja je u Buni popaljena. U Mađarskoj buni odnosno Srpskom pokretu 1848-1849. godine, Donja šuma je dosta nastradala sečom (Izv. dok. Mag. sl. kr. gr. 27/1867: Izveštaj senatora Atanasija Trifkovića Ekonomskom odboru Magistrata Novog Sada o ishodu licitacije za krčenje Praterske šume. Ishod licitacije se odobrava od strane Ek. Odbora).
Magistrat je u periodu 1874-1876. pokušao da obnovi razređenu šumu tako što je zasadio mladice. 1877. godine izdvojen je jedan deo za bostanluk, ali zbog pritiska bostandžija, uglavnom stanovnika Rotkvarije, šuma se sve više krčila i polako nestajala.[2]
Posle Prvog svetskog rata, nestalo je i poslednjeg dela šume. Gradsko poglavarstvo je te krčevine prodavalo bolje stojećim baštovanima, većim delom Rotkvarcima, koji su u konjukturi i izvozu baštovanskih proizvoda, uvek bili gladni zemlje. Stariji Novosađani sećaju se tri velike topole koje su bile poslednji ostatak Donje šume a koje su posečene posle Drugog svetskog rata kada se gradio Jugoalat.[2]
Na severnom delu ove teritorije uglavnom su bili pašnjaci, a od 1913. godine i Aerodrom. Posle Drugog svetskog rata, aerodrom je prebačen u Batajnicu iz strateških razloga, a podsećanje na njega je čuvena kafana Pilot u centru Detelinare.
Izgradnja Novog naselja[uredi | uredi izvor]
U prvom Generalnom urbanističkom planu posle Drugog svetskog rata, 1950. godine, grad za ovaj prostor nije imao nikakav plan. Revizijom GUP-a, 1963. godine, uspostavlja se i koncept Novog naselja. Novim elementima GUP-a iz 1985. godine, Novo naselje se proširuje prema zapadu.
Prema knjizi dr Slobodana Ćurčića (Naselja Bačke - geografske karakteristike, Novi Sad, 2007), u istočnom delu današnjeg Satelita su još 1952. godine postojale kuće. Nastavak izgradnje na ovom lokalitetu datira iz 1956-1957. godine, kada su na području centralnog Satelita podizane prizemne stambene kuće. Ova faza sa izrazitim intenzitetom traje do 1963. Tada izgrađeno nekomforno naselje nosi naziv Tozinovac, prema tadašnjem gradonačelniku Todoru Jovanoviću Tozi — od Futoškog puta do Ložioničke ulice (Satelit).
Sadašnju konstituciju naselje dobija u periodu 1977-80. masovnom koncetrisanom gradnjom. Početkom 1978. dr Natalija Reba postavljena je, kao zamenik direktora Zavoda za građevinsko zemljište, za rukovodioca društvene usmerene izgradnje na Novom naselju, a i njen suprug Blagoje Reba (1938—2002) projektovao je veliki broj stambenih objekata na Novom naselju. U to vreme (1977—80) je izgrađeno 4.250 stanova i izvršena je rekonstrukcija i potpuna izgradnja komunalnih objekata (putevi, vodovod, toplovod, kanalizacija, električna struja, telefoni). Po projektu Zavoda za fizičku kulturu, izgradnja Osnovne škole Prva vojvođanska brigada započeta je 1. februara 1979. godine, a završena je septembra 1980. Građena je sredstvima samodoprinosa. Nastava je na novom prostoru (na oko 7.100 m²) krenula u školskoj 1980/81. godini.
Gradnja je i dalje nastavljena, ali smanjenim intenzitetom, tako da je do leta 1994. izgrađeno još 8.728 stanova.
Opština Podunavlje[uredi | uredi izvor]
Između 1980. i 1989. godine, na Novom naselju se nalazilo sedište gradske opštine Podunavlje, jedne od sedam opština koje su tada činile Grad Novi Sad. Pored Novog naselja sa Satelitom, opština je obuhvatala i naselja Telep, Adice, Veternik, Futog i Begeč.
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Prema popisu iz 1991. godine, Novo naselje je imalo 24.595 stanovnika, podeljenih u sledeće etničke grupe: [1]
Godine 2016, Novo naselje (uključujući i Satelit) je imalo oko 37.000 stanovnika.[1]
Godine 2010. su se u istočnom delu Novog naselja nalazila neformalna romska naselja, ali su ona delom raseljena, jer je na tom prostoru predviđena izgradnja novih stambenih i poslovnih zgrada.
Kultura, zdravstvo, sport[uredi | uredi izvor]
Novo naselje ima dve osnovne škole: "Prva vojvođanska brigada" (jedna od modernijih škola u gradu) i "Miloš Crnjanski" (na Satelitu), kao i školu „Milan Petrović“, koja je namenjena obrazovanju dece ometene u razvoju.
Naselje takođe ima dom zdravlja, gerontološki centar, odeljak gradske biblioteke, kao i pravoslavnu crkvu, čija je gradnja počela krajem 90-ih godina i koja je većim delom dovršena, ali još uvek ne u potpunosti. Na Bulevaru Evrope je bila planirana izgradnja novog objekta Radio-televizije Vojvodine, ali se od tog plana odustalo.
U zapadnom delu naselja (na Satelitu) nalazi se sportski centar u okviru kojeg postoji fudbalski stadion fudbalskog kluba "Mladost", kao i teniski tereni teniskog kluba „Elite“, a bila je planirana i izgradnja sportsko-poslovnog objekta „Tuš“, od čega se odustalo. U istočnom delu naselja nalazi se sportski klub „Meridiana“, sa teniskim terenima.
Privreda[uredi | uredi izvor]
U naselju ima (ili je bilo) nekoliko fabrika i preduzeća (u sastavu industrijske zone Radna zona zapad):
- "Jugoalat", fabrika za proizvodnju alata,
- "Jugodent", fabrika za proizvodnju zubarske opreme,
- "Autokop", fabrika za proizvodnju rezervnih delova,
- "Dunav", fabrika za proizvodnju ortopedskih pomagala,
- "Javno gradsko saobraćajno preduzeće Novi Sad" (JGSP) - javni gradski prevoz
Međutim, pomenute fabrike danas uglavnom ne rade.
U istočnom delu naselja, nalaze se železnička pruga i ranžirna železnička stanica.
Ostali značajni privredni subjekti:
- „Satelitska pijaca“, u okviru Javnog komunalnog preduzeća „Tržnica“, locirana uz Futoški put,
- U centralnom delu naselja nalaze se supermarketi „Univereksport“ (ranije „Rodić“ i „Idea“) i „Maksi“ (ranije „Tempo“).
Pored toga, na Novom naselju postoji i manji poslovni centar, nekoliko banaka, kao i veći broj trgovačkih i zanatskih radnji različitog profila.
Uz severnu granicu naselja, na Jugovićevu, postoji dosta novoizgrađenih privatnih privrednih objekata, koji u komunikacionom smislu gravitiraju Novom naselju.
Saobraćaj[uredi | uredi izvor]
Ovaj deo grada je povezan sa Centrom Novog Sada gradskim autobusima broj 2, 7, 8 i 9 (ranije i 12); kao i linijama 6, 52, 53, 54, 55 i 56, koje iz pravca železničke stanice ili centra grada prolaze Futoškim putem ka Adicama i naseljima Futog, Veternik i Begeč. Novo naselje ima široke ulice sa lepim drvoredima, a značajnije ulice u naselju su: Bulevar Jovana Dučića, Bulevar Slobodana Jovanovića, Subotički bulevar (Bulevar Evrope), Bulevar vojvode Stepe, Bulevar kneza Miloša, Futoški put, Radomira Raše Radujkova, Bate Brkića, Somborska rampa, itd.
Dalji razvoj naselja[uredi | uredi izvor]
Pored završetka pravoslavne crkve, planira se i izgradnja crkvenog doma, zatim izgradnja dve srednje škole i kulturnog centra u ulici Bate Brkića, proširenje sportskog centra, izgradnja sportskog parka, rušenje starih kuća na Malom Satelitu, izgradnja saobraćajnice koja će povezati satelitsku pijacu sa ulicom Bate Brkića, kao i izgradnja novih stambenih i poslovnih objekata duž novih saobraćajnica, naročito na Subotičkom bulevaru (Bulevaru Evrope) i području Malog Satelita.[traži se izvor]
-
Bulevar Jovana Dučića -
Ulica vladike Ćirića -
Ulica Branislava Borote -
Bulevar Jovana Dučića -
Ulica Partizanskih baza -
Ulica Mileve Marić -
Ulica Bate Brkića -
Bulevar Slobodana Jovanovića
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v Prema podacima sa sajta JKP „Informatika“, dostupnim ovde Arhivirano na sajtu Wayback Machine (3. oktobar 2018).
- ^ a b „Soliteri izgrađeni na nekadašnjem izletištu”. Blic.rs. 23. 2. 2009.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Jovan Mirosavljević, Brevijar ulica Novog Sada 1745-2001, Novi Sad, 2002.
- Milorad Grujić, Vodič kroz Novi Sad i okolinu, Novi Sad, 2004.
- Zoran Rapajić, Novi Sad bez tajni, Beograd, 2002.
- Pavle Stanojević, Pre Novog Sada srpska Bistrica, Sveske za istoriju Novog Sada, sveska 2, Novi Sad, 1992.
- Predlog da se Novo naselje nazove Bistrica, Sveske za istoriju Novog Sada, sveska 3, Novi Sad, 1992.
- Agneš Ozer, Život i istorija u Novom Sadu, Novi Sad, 2005.
- Đorđe Randelj, Novi Sad - slobodan grad, Novi Sad, 1997.
- Đorđe M. Srbulović, Kratka istorija Novog Sada, Novi Sad, 2011.
Galerija[uredi | uredi izvor]
-
Panoramski pogled na Novo naselje -
Panoramski pogled na Novo naselje -
Ulica Bate Brkića -
Bulevar Kneza Miloša -
Ulica Bate Brkića -
Bulevar Slobodana Jovanovića -
Subotički bulevar (Bulevar Evrope)
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
| Normativna kontrola: Državne |
|---|
