Karavlasi

Dodaj veze
Ova stranica je zaključana od daljih izmena anonimnih korisnika i novajlija zbog sumnjivog doprinosa istih, koji treba da se raspravi na stranici za razgovor
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Za druge upotrebe pogledajte stranicu Crni Vlasi.
Karavlasi
Ukupna populacija
74 (2013)
Regioni sa značajnom populacijom
 Republika Srpska69 (2013)
 [[Federacija Bosne i Hercegovine]]5 (2013)
Jezici
srpski[1] i rumunski[a]
Religija
Pravoslavlje
Srodne etničke grupe
Srbi
Rumuni
Vlasi

Karavlasi, poznati još i kao Crni Vlasi ili Koritari,[3] etnička su grupa koja živi na teritoriji Republike Srpske, a pripada grupi Roma koja je svoj prvobitni jezik zamijenila rumunskim jezikom.[1] Pretežno žive na teritoriji grada Bijeljine i opština Vlasenica i Laktaši. Govore srpskim i rumunskim jezikom, a isključivo su pravoslavne vjeroispovjesti.[4][5] Karavlasi nemaju priznat status nacionalne manjine u Republici Srpskoj, pa shodno tome nemaju predstavnike i delegate u Savjetu nacionalnih manjina i Savezu nacionalnih manjina.

Etimologija

Ime „Karavlah” znači „Crni Vlah” i označava ljude iz južne Rumunije (Karavlaške).[6] Karavlasi taj naziv ne smatraju uvrjedljivim i on je opšti za sve njih. Narodi koji ih okružuju (Srbi, Hrvati i Muslimani) za njih češće koriste naziv „Kalavrasi”, koji je lokalizam stvoren metatezom glasova u jednoj riječi.[7]

„Koritari” je naziv koji su dobili Karavlasi koji su naselili područje Slavonije, a dobili su ga po svom zanimanju pravljenju korita.[3]

Istorijat

Karavlasi su dugo vremena proveli na području u kome je rumunsko stanovništvo bilo većinsko, te su oni kao malobrojniji narod bili izloženi romanizaciji (rumunizaciji).[1] Kao kompaktna etnička grupa Karavlasi su naselili sjevernoistočnu Bosnu[7] i Slavoniju.[3] Razlozi migracije Karavlaha mogu se svesti na političko i ekonomsko stanje u Vlaškoj tokom 18. vijeka.[8][9] Položaj seljaka se jasno vidi iz izjave rumunskog akademika Kogalnićeanua: „Do godine 1746. bili su seljaci u kneževini Vlaškoj i Moldaaviji robovi i mogli su se prodavat kao i Cigani”. Najgore stanje u ovim zemaljama bilo je kada su na vlast došli fanarioti (1710—1821).[9]

Teodor Filipesku, Rumun po nacionalnoj pripadnosti, među prvima je vršio istraživanja o Karavlasima u Bosni, stalno je pokušavao da dokaže rumunsko porijeklo Karavlasa. Da bi to dokazao u svojim radovima upoređivao je život, jezik i običaje Karavlaha sa sličnim materijalom iz Vlaške. Međutim još tada mu je skrenuta pažnja na romsko porijeklo Karavlaha, odnosno jaku romsku primjesu.[8]

Na teritoriji zapadnog dijela Republike Srpske, najznačajnije naselje Karavlaha je selo Devetina koje se nalazi na granici opština Laktaši i Prnjavor. Na imanja koja su 1946. ostavili Poljaci, nedaleko od prnjavorskog sela Hrvaćani, vraćajući se na osnovu međudržavnog sporazuma u matičnu Poljsku, doselili su novi, tamnoputi ljudi. Bili su to prvi Karavlasi pristigli na banjalučku regiju. Stigli su iz okoline Sarajeva, iz sela Kondžule i na novom lokalitetu izgradili prvih devet kuća. Po tome je selo Devetina, udaljeno dva kilometra od Hrvaćana, dobilo ime. Prvi karavlaški doseljenici zatekli su u Devetini uređena domaćinstva, koja su te, 1946. napustili ovdašnji Poljaci.[10] Jedna od karakteristika karavlaškog naroda, jeste to da nadgrobne spomenike ukrašavaju slikama iz života, pa se tako karavlaška groblja razlikuju od ostalih pravoslavnih grobalja. Na nadgrobnim spomenicima kod Karavlaha, moguće je vidjeti razne motive iz svakodnevnog života, poput kuća, automobila, prikaza čitave porodice. Slike na nadgrobnim spomenicima su uglavnom posljednje želje preminulih o izgledu sopstvenih spomenika.[11]

U semberskoj regiji, Karavlasi naseljavaju sela Batković i Modran. Prema istraživanjima o životu Karavlaha sredinom 20. vijeka zabilježeno je da se Karavlasi u semberskim selima Batković i Modran uglavnom bave zemljoradnjom kao glavnim zanimanjem i to već punih šest decenija, dok su se u svojoj prošlosti pretežno bavili izradom drvenog posuđa.[12] Danas u selu Batković živi veliki broj Karavlaha u oko dvjesta kuća, a među njima je i oko tridesetak porodica njihovih sunarodnika, koji su početkom Odbrambeno-otadžbinskog rata izbjegli iz sela Maoče na obroncima Majevice. Batkovljanski Karavlasi poodavno su prestali da obrađuju drvo. Mnogi od njih su se bavili muzikom, a sredinom prošlog vijeka otišli su na rad u Švedsku i nešto manje u Austriju i Nemačku. Najveća skupina ih je u Geteborgu u Švedskoj. U Batkoviću su izgradili najsavremenije kuće, a obradivu zemlju su — zbog zaposlenja u inostranstvu — dali susjedima, batkovljanskim poljoprivrednicima u zakup. Karavlasi u Semberiji bili su uvijek na dobrom glasu — čestiti i pošteni ljudi, vrijedni i iskreni. Većina ih slavi krsnu slavu Svetu Petku, a manji broj Svetog Nikolu i Svetog Georgija. Karavlasi, su pravoslavne vjere, pa je ta njihova dvojezičnost dovela do zabune o etničkom identitetu. Naime, Karavlasi, starosedioci u Batkoviću, imaju trojni etnički identitet. Izjašnjavaju se kao Karavlasi, ali i kao Rumuni i Srbi. Karavlasi iz Maoče u međusobnom razgovoru koriste isključivo rumunski jezik, a u razgovoru sa ostalim narodima srpski jezik, pa se izjašnjavaju i kao Rumuni i kao Karavlasi. Tako im je jezik, uz religiju i dva vijeka zajedničkog života sa Srbima u Semberiji, imao ključnu ulogu u formiranju identiteta Karavlaha u Batkoviću.[5]

Karavlasi danas žive samo na teritoriji Republike Srpske, jer su tokom Odbrambeno-otadžbinskog rata u periodu od 1992—1995. morali napustiti svoje domove koji su bili pod kontrolom muslimanske Armije Republike Bosne i Hercegovine, prvenstveno zbog svoje pravoslavne vjeroispovijesti i velike kulturne sličnosti sa srpskim narodom. Sredinom prošlog vijeka prisustvo Karavlaha zabilježeno je u selu Maoča, koje danas administrativno pripada Brčko Distriktu.[13]

Religija

Glavni članak: Religija u Republici Srpskoj

Svi Karavlasi su pravoslavne vjeroispovjesti.[1] Karavlasi, kao i većinski narod Republike Srpske, Srbi, vijernici su Srpske pravoslavne crkve.

Udruženja

U Republici Srpskoj, postoji jedno udruženje, koje okuplja pripadnike karavlaškog naroda. To je Udruženje građana nacionalne manjine Karavlaha u Devetini, naseljenom mjestu koje pripada Opštini Laktaši.[14]

Rasprostranjenost

Po popisu stanovništva 2013. u Bosni i Hercegovini, a prema podacima koje je izdala Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine u Republici Srpskoj živjelo je 69 Karavlaha.[b], dok je na teritoriji Federacije BiH popisano 5 Karavlaha.[15]

Vidi još

Napomene

  1. ^ Karavlasi ne govore romski jezik, nego dijalektom dako-rumunskog jezika, koji je najočigledniji rezultat romanizacija (rumunizacije)[2]
  2. ^ Institucije Republike Srpske, ne priznaju rezultate, prikazane od strane Agencije za statistiku Bosne i Hercegovine, ali ne planiraju izdati sopstvene podatke za ovu popisnu kategoriju.

Reference

  1. ^ a b v g Pavković 1957, str. 103.
  2. ^ Uhlik 1955, str. 58.
  3. ^ a b v Filipesku 1907, str. 79.
  4. ^ Pavković 1957, str. 103—104.
  5. ^ a b „Karavlasi u semberskoj ravnici”. Nezavisne novine. Pristupljeno 31. 12. 2018. 
  6. ^ Daničić, Budmani & 1892—1897, str. 862.
  7. ^ a b Pavković 1957, str. 104.
  8. ^ a b Uhlik 1955, str. 59.
  9. ^ a b Filipesku 1907, str. 335—339.
  10. ^ „Karavlasi nastavljaju tradiciju koritara”. Glas Srpske. Pristupljeno 31. 12. 2018. 
  11. ^ „Život ispisan na vječnoj kući”. Nezavisne novine. Pristupljeno 31. 12. 2018. 
  12. ^ Pavković 1957, str. 105.
  13. ^ Pavković 1957, str. 107.
  14. ^ „Udruženje građana nacionalne manjine Karalvaha”. Akta.ba. Pristupljeno 31. 12. 2018. 
  15. ^ „Rezultati Popisa 2013, Etnička/nacionalna pripadnost”. Agencija za statistiku BiH. Pristupljeno 31. 7. 2018. 

Literatura

Spoljašnje veze

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Каравласи&oldid=26895635”