Manastir Sisojevac

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Manastir Sisojevac
Opšte informacije
MestoSisevac
OpštinaOpština Paraćin
Država Srbija
Vrsta spomenikamanastir
Vreme nastanka14. vek
Tip kulturnog dobraSpomenik kulture od velikog značaja
VlasnikStarešina, arhimandrit Matej Ristanović
Nadležna ustanova za zaštituZavod za zaštitu spomenika kulture Kragujevac

Manastir Sisojevac je manastir Eparhije Braničevske Srpske pravoslavne crkve, koji se nalazi kraj reke Crnice, u selu Sisevcu u opštini Paraćin.[1]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Podignut je najverovatnije u osmoj deceniji 14. veka, a u izvorima se prvi put pominje 1398. godine, u jednoj povelji kneginje Milice, izdatoj, verovatnom ktitoru manastira, monahu Sisoju Sinaitu. Iguman Sisoje je od knjeginje dobio tada imanje u tzv. Paraćinskom brodu, na reci Crnici. Manastir je bio zadužbina iz vremena srpskog kneza Lazara Hrebeljanovića.[2] Manastirska crkva je podignuta u Moravskom stilu i posvećena je Preobraženju, a živopis u njenoj unutrašnjosti, sačuvan samo u fragmentima, potiče iz vremena posle 1402. godine.[3] Krajem 17. veka je manastir napušten i vremenom je zarušen, kakvim ga opisuje i Feliks Kanic.

Manastirski monasi su 1509. godine odlazili da skupljaju milostinju u Rusiji.[4] U manastirskoj crkvi su po njihovom kazivanju tada bile mošti Sv. Sisoja. Postojao je veliki kult njegovog obožavanja u narodu, koji se tu okupljao mada je svetinja bila teško dostupna, u gustoj šumi. U pismu pisanom u Požarevcu 25. maja 1689. godine, Patrijarh Arsenije Čarnojević navodi među nepokretnim dobrima manastira Ravanice i "metoh Sisoje na Črvniku na krstate Črnice" (Crnice).[5] Manastir se zaista oduvek nalazio na posedu ravaničkom. Dva veka kasnije, godine 1891. u analizi geografske austrijske karte Srbije iz 1721. godine, kaže se da su "na izvoru Crnice oko sadašnjih razvalina manastira" dva sela. Videla su se u toj slabo naseljenoj oblasti samo sela Sisojevac i Manastir.[6] Godine 1931. arheolog dr Vladislav Petković, koji je nameravao da tu vrši iskopavanja, primećuje za manastirsku crkvu: "ova crkva je bez krova i zatrpana, isto je tako velika kao i Ravanica i sva je živopisana."[7] U crkvi je bilo ruševine do 1-2 metra debljine između zidova, od gornjih delova koji su tu pali. Oko hrama su se nazirali bedemi sa ćelijama kao i pirgovi.[8]

Moravska banovina je 1931. godine finansirala arheološko istraživanje kompleksa. Ekipu od 14 istraživača koja je radila iskopavanja dve nedelje dana tokom septembra meseca, predvodio je arheolog Petković iz Beograda. Upravnik obližnjeg senjskog rudnika Švaba, Špet je bio od velike pomoći. Obnovu manastira je obavio Republički zavod za zaštitu spomenika kulture, u periodu od 1972. do 1978. godine. Sisojevac je 1985. godine postao metoh obližnjeg manastira Ravanice, a narteks na manastirskoj crkvi je obnovljen 1993. godine.

Danas se nalazi pod zaštitom Republike Srbije, kao spomenik kulture od velikog značaja.[3]

Arhitektura[uredi | uredi izvor]

Manastirska crkva ima trikonhonalnu osnovu, sa apsidama koje su spolja sedmostrane, a iznutra polukružne i odgovara sažetom tipu crkava Moravskog tipa. Dužina crkve je bila 22 metra. Njena unutrašnjost je podeljena na tri dela, sa kupolom nad srednjim, dok se na zapadnoj strani nalazi kvadratni narteks, podignut kada i crkva[3]. Bila je nadvišena jednim kubetom, a priprata je imala gore neku vrstu kule.

Iako po osnovi i vremenu podizanja pripada Moravskom stilu, njena spoljašnjost nije tako ukrašena. Njene fasade su ukrašene nizom vitkih lezena povezanih plitkim slepima arkadama, a iznad njih, do samog krovnog venca razvijen je friz slepih arkadica koje se oslanjaju na jednostavno profilisane konzole.[3]

Upravnik beogradskog Narodnog muzeja dr Petković je u jesen 1931. godine otkrio u samoj crkvi grobno mesto Sv. Sisoja. Nalazila se ktitorova grobnica uz južni zid crkve, pokrivena neobrađenom pločom bez ikakvih natpisa.[9]

Živopis[uredi | uredi izvor]

Sama spoljašnjost je bila omalterisana i ukrašena slikanom dekoracijom. U njenoj unutrašnjosti ima malo tragova inače svetlijeg živopisa, koji se, prema danas nestalom portretu Stefana Lazarevića, smešta u doba posle 1402. godine. Pored njegovog, danas se više ne vidi ni ktitorski portret, koji se nalazio na južnom zidu, dok su se u oltarskom delu danas nalazile i scene iz Starog zaveta (Tri mladića u peći ognjenoj i Žrtva Avramova).[3] Interesantna je i retko viđena parobola Hristova o carskoj svadbi.

U samom naosu se danas još vide freske svetih ratnika u stajaćem položaju i scene Hristovih čuda i hiperbola, dok su iznad njih prikazana poprsja svetitelja u tzv. medaljonima.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Opština Paraćin - Manastir svetog Sisoja u Sisevcu”. www.opstinaparacin.info. Pristupljeno 2023-01-31. 
  2. ^ "Nova iskra", Beograd 1911. godine
  3. ^ a b v g d „Manastir Sisojevac — Spomenici kulture u Srbiji”. SANU. 
  4. ^ "Vreme", Beograd 1931. godine
  5. ^ "Glasnik srpskog učenog društva", Beograd 1875. godine
  6. ^ "Prosvetni glasnik", Beograd 1891. godine
  7. ^ "Vreme", Beograd 24. april 1931. godine
  8. ^ "Vreme", Beograd 1. septembar 1931. godine
  9. ^ "Vreme", 18. septembar 1931. godine

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Манастир_Сисојевац&oldid=27434879”