Milivoje Crvčanin

Dodaj veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Milivoje Crvčanin
Milivoje Crvčanin
Lični podaci
Puno imeMilivoje Crvčanin
Datum rođenja(1892-02-07)7. februar 1892.
Mesto rođenjaKraljevo, Kraljevina Srbija
Datum smrti16. oktobar 1978.(1978-10-16) (86 god.)
Mesto smrtiBeograd, Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija
Zanimanjekompozitor

Milivoje Crvčanin (Kraljevo, 7. februar 1892 — Beograd, 16. oktobar 1978) bio je srpski kompozitor, muzički pedagog, diplomata, sveštenik i misionar.

Lični život[uredi | uredi izvor]

Milivoje Crvčanin je rođen 7. februara 1982. godine u uglednoj kraljevačkoj trgovačkoj porodici, od oca Milutina (1864–1912), trgovca, narodnog poslanika, člana Opštinskog odbora i predsednika Kraljevačke opštine, i majke Živke, zvane Živana, rođene Milić (1872–1938).[1] Odrastao je u porodici u kojoj je muzika imala posebno mesto. Otac je osnovao kućni vokalni kvartet, pevao je bas i svirao na flauti. Majka je pevala sopran, sestra Darinka alt, a Milivoje tenor. U takvoj atmosferi, još kao vrlo mali, pokazao je veliko interesovanje za muziku i osećaj za ritam. Prema sopstvenom kazivanju, voleo je da stavlja dedin sat pod jastuk i dugo sluša kako kuca. Često je odlazio u časovničarske radnje i slušao melodične zvuke različitih satova.[2] Voleo je vojnu muziku i redovno je prisustvovao koncertima vojne Bande.[3] Po završetku školovanja postavljen je za nastavnika muzike u Gimnaziji u Gornjem Milanovcu, gde je i zasnovao porodicu. Godine 1914. oženio se Milicom, rođenom Bojović (1894—1953), iz Gornjeg Milanovca, sa kojom je dobio sinove Ljubivoja (1915—1991) i Boška (1920—1945), a najveći deo zajedničkog života proveli su u Pragu. Za vreme odmora i praznika često su posećivali rođake i prijatelje u Beogradu, Kraljevu i Gornjem Milanovcu. Dečaci su u Prary stekli visoko obrazovanje. Ljubivoje je postao tekstilni inženjer i posle Drugog svetskog rata u braku sa Milicom dobio je kćerku Bošku. Mlađi sin Boško je postao inženjer tehnolog. Život je izgubio na Sremskom frontu. U znak sećanja na mlađeg sina, Crvčanin je Manastiru Žiči, čiji je čest gost bio, leta 1966. godine poklonio spomen-sobu. Legat se sastojao od salona u stilu Luja XVI, Boškove spavaće sobe, portreta svih članova porodice rađenih u ulju na platnu i brojnog inventara. Porodica Crvčanin bila je posvećena crkvi tj. veri. U Hramu Svete Trojice u Beogradu među legatorima upisana su imena Milivojevih roditelja. Crvčanin je u Pragu obavljao razne zvanične dužnosti. Na lični zahtev, zbog posledica caobpaćajnor udesa, penzionisan je 11. oktobra 1932. godine. Za vreme Drugog svetskog rata živeo je u Beorradu. Sve do smrti, 16. oktobra 1978. godine, aktivno se bavio kompozitorskim radom.[4][5]

Obrazovanje[uredi | uredi izvor]

Osnovnu školu pohađao je u rodnom gradu od 1900. do 1904. godine. Bogosloviju Svetog Save u Beogradu upisao je 1904. godine, a stručni bogoslovski ispit položio je marta 1914. godine. Uporedo je pohađao i Muzičku školu, gde su mu, pored Stevana Mokranjca, predavali i Josif Marinković, Jovan Zorko i Stevan Hristić. Kao izabrani državni pitomac Ministarstva vera za studije crkvene muzike 1922. godine završio je Državini konzervatorijum u Pragy, odsek kompozitorsko-dirigentski, u klasi Jozefa Bohuslava Ferstera, Jozefa Suka, Jaroslava Kržičke i Karela Boleslava Jiraka. Studirao je i muzičku estetiku na Filozofskom fakultetu Karlovog univerziteta u Pragu kod profesora Zdeneka Nejedlija, gde je 1929. godine doktorirao sa tezom Srpsko crkveno pojanje u prošlosti i sadašnjosti. Bio je prvi Srbin koji je stekao doktorat u oblasti muzike. Govorio je francuski, nemački, češki i služio se ruskim jezikom.[6][7]

Diplomatsko-sveštenička i misionarska delatnost[uredi | uredi izvor]

U periodu od 1919. do 1922. godine Crvčanin je obavljao dužnost sveštenika pri Poslanstvu u Pragu za srpsku koloniju, kao i dužnost referenta za crkvena pitanja pri Poslanstvu. Postavljen je i za sveštenočuvara vojničkih grobalja u Dobrudži, sa sedištem u Pragu. Od 1922. do 1932. bio je, u rangu generalnog konzula, sveštenočuvar i generalni inspektor ratičkih grobalja srpskih interniranih vojnika i građana u Čehoslovačkoj, Nemačkoj, Austriji, Mađarskoj i Poljskoj.

Na molbu jugoslovenske vlade, reaktiviran je i postavljen za delegata Svetog arhijerejskog sinoda Srpske pravoslavne crkve pri Vladi Čehoslovačke u periodu od 1932. do 1945. godine i za sveštenočuvara srpskih grobova od 1933. do 1941. godine u Pragu. U čin protojereja rukopoložen je u Pragu 1933. godine.

Tokom boravka u Pragu Crvčanin je služio u Crkvi Sv. Kirila i Metodija. Bavio se i misionarskim radom i učestvovao je u podizanju 4 mauzoleja: u Trenčinu kao uspomenu na slovačke vojnike koji su se pobunili u Kragujevcu, u Olomucu, Pragu na Olšanima u pravoslavnoj crkvi i u Jindrihovcima kraj Karlovih Vari.[8]

Muzička karijera[uredi | uredi izvor]

Lepim glasom i izvanrednim sluhom rano je skrenuo pažnju na sebe. Na školskim izletima i u crkvenom horu izvodio je solo deonice. Crvčanin je vodio i hor bogoslova Bogoslovije Svetog Save, a za vreme raspusta hor Pevačkog društva „Sveti Sava" i radnički hor u Kraljevu. Osnovao je i vodio mešoviti hor „Sveti Ilija" u selu Sirči kod Kraljeva, koji je uglavnom negovao dela tada savremenih srpskih kompozitora. Mešoviti hor je često nastupao u Kraljevu, Vrnjačkoj Banji, Trsteniku i drugim mestima Srbije.[2] Milivoje Crvčanin je rukopoložen za sveštenika u proleće 1915. godine. U Sabornoj crkvi u Nišu postavljen je za sveštenika gornjomilanovačke parohije. U jesen iste godine, otišao je u rat. Sa srpskom vojskom prešao je Albaniju i potom je upućen na oporavak u Ajačio na Korzici, gde je 1916. godine osnovao mešoviti hor sastavljen od Srba izbeglica. Jedna od najuspelijih kompozicija iz repertoara ovog hora bilo je izvođenje Marseljeze. Iz Ajačija je upućen u Sen-Žan kao nastavnik i vaspitač naših maturanata. Tamo je sa kompozitorom Vladimirom Todorovićem osnovao i vodio hor od 1917. do 1918. godine.[9]

Po završetku rata, godinu dana obavljao je nastavničko-svešteničke dužnosti u Gornjem Milanovcu. Od 1952. do 1957. godine vodio je crkveni hor „Pokrov Presvete Bogorodice" u Beogradu. Svoja dela snimio je za Radio Beograd, kuću koja je brojne emisije posvetila njegovom stvaralaštvu. Uporedo sa brojnim dužnostima i poslovima Crvčanin se bavio kompozitorsko-pedagoškim radom. Bio je prvi srpski profesor Državnog konzervatorijuma u Pragu. Od 1932. do 1941. predavao je teoriju pravoslavne crkvene muzike. Među njegovim studentima, saradnicima i kolegama, bili su Rafael Kubelik, Karel Boleslav Jirak, Oskar Danon, Stanojlo Rajčić, Jan Ciker, Jan Zdenjak Bartoš i drugi. Za kontraktualnog (honorarnog) profesora u Sremskim Karlovcima postavljen je 1933. godine.[6][10][8]

Kao kompozitor, izgrađivao se na tradiciji poznog romantizma i iskustvu nacionalnih škola. Prvi štampani rad, harmonizacija narodne pesme Anica ovce čuvala; objavio je 1911. godine. Dela je stvarao na osnovu bogate narodne muzičke tradicije i po srpsko-crknenim napevima. Crnčaninov poduhvat, vredan pažnje, da ljudskim glasovima prvi put u pravoslavnoj muzici doda instrumente i razvije velike polifone oblike, otvorio je novi put i ukazao na sasvim nove vidike. Njegov opus ostvaren je na polju instrumentalne i vokalno-instrumentalne muzike. Za vreme studija, 1921. godine, po ugledu na srpske crkvene napeve, komponovao je Opelo za mešoviti hor, koje je snimio Radio Prag. Zanimljivo je da je sam autor, po nagovoru Karela Habe, izvodio jektenije. Godinu dana kasnije napisao je Varijacije sa fugom na temu Kosova, za simfonijski orkestar. Prvi put delo je izveo Bruno Plajer u Karlovim Varima 1927. godine. Kao kompozitor radio je na simfonijskoj, scenskoj, horskoj, muzici za orkestar i kamernoj muzici. Najznačajnija duhovna dela su: Molitva proliju ko Gospody, O tebje radujetsja, Duhovna muzika o Svetom Savi, Božestvenaja liturgija Svetog Jovana Zlatoustog, Duhovna koncertna muzika, Heruvimska pesma, Oče naš, Bogorogice Djevo, Vjeruju. Među Crvčaninovim pesmama izdvajaju se solo pesme uz pratnju klavira i pesme uz orkestar koje su uglavnom kompozitorove intimne porodične ispovesti. To su: Buji Paji, Uspavanka, Dve ruže rumene, Međ'Ružama, Kad nebom zvezda sja, Noć, Tužna pesma, Borac pao i Ko razbijen na reci splav. Uspešno se bavio i pisanjem scenske muzike: Božji čovek Milana Begovića prikazivan je u Narodnom divaldu u Pragu, a Kraška cpeća Stojana Stošića u Beogradu. Crvčaninova dela su često bila sastavni deo programa mnogih koncerata. Izvođena su i u Čehoslovačkoj, Engleskoj, Americi, Belgiji, Švajcarskoj i Jugoslaviji, uglavnom sa ploča „Ultrafon"-a iz Praga. Najzastupljenija je duhovna muzika (Božansšvenaja litorgija Svetog Jovana Zlatoustog, Duhovna muzika o Svetom Savi), zatim kompozicije inspirisane tradicionalnom muzikom (Anica ovce čuvala, Brala moma kupine).[11][12]

Ordeni, nagrade i priznanja[uredi | uredi izvor]

Milivoje Crvčanin je za svoj rad odlikovan brojnim ordenima i priznanjima: Albanskom spomenicom, spomenicama kralja Petra I i kralja Aleksandra I, Ratnim krstom i naprsnim krstovima episkopa češkog Gorazda i patrijarha moskovskog i cele Rusije Pimeva, ordenima Svetog Save IV reda, III reda i II reda, Belog orla V, Belog lava III, Kapla IV, Crvenim pojasom, odlikovan je priznanjem Viteza Legije časti i imenovan u čin protojereja-stavrofora.

Bio je član Udruženja kompozitora Srbije, Saveza ratnih vojnih invalida i Udruženja nosilaca Albanske spomenice.[13]

Posebno mesto Crvčanin zauzima u Muzičkoj enciklopediji, enciklopedijama Stanoja Stanojevića, Petra M. Petrovića, Stane Đurić-Klajn, Josipa Ahdrisa, Dragutina, Cvetka, i Vlastimira Peričića, muzičkom leksikonu, katalogy kompozitora i brojnim stručnim časopisima.

Crvčanina su na platnu ovekovečili slikari Dias Junion u Ajačiju 1918. godine i Svetislav Vuković (slikar) u Pragu 1934. godine. Na osnovu navedenih činjenica može se peći da je Milivoje Crvčanin dao veliki doprinos pazvojy srpske kulture.

Značaj njegovog intelektualnog dela se ogleda u svestranom stvaralaštvu, afirmaciji i očuvanju srpske tradicionalne kulture, popularizaciji domaćih umetnika, međunarodnoj kulturnoj saradnji, prihvatanju inovativnosti i razvijanju originalnog puta.[4][14]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Matična knjiga rođenih, Crkva Svete Trojice Kraljevo
  2. ^ a b Marković, Jasminka (2012). „Lični fond Milivoja Crvčanina (1892-1978) u Istorijskom arhivu Kraljevo”. Naša prošlost. 13: 253. 
  3. ^ Arhivski pregled br. 1-2 Beograd 1970.
  4. ^ a b Žarković, Ljiljana (2006). „Milivoje Crvčanin”. Kraljevački zavičaj. 24. 
  5. ^ Marković, Jasminka (2012). „Lični fond Milivoja Crvčanina (1892-1978) u Istorijskom arhivu Kraljevo”. Naša prošlost. 13: 254—255. 
  6. ^ a b Šimon Vuletić, Viktorija; Savić, Mirjana; Romanov, Oleg; Gavrilović, Ljiljana; Živanović, Goran; Mrkić, Dejan (2022). LP: Istorija gramofona i zlatno doba ploča (katalog izložbe). Kraljevo: Narodni muzej Kraljevo. str. 22. ISBN 978-86-81578-12-4. 
  7. ^ Marković, Jasminka (2012). „Lični fond Milivoja Crvčanina (1892-1978) u Istorijskom arhivu Kraljevo”. Naša prošlost. 13: 253—254. 
  8. ^ a b Marković, Jasminka (2012). „Lični fond Milivoja Crvčanina (1892-1978) u Istorijskom arhivu Kraljevo”. Naša prošlost. 13: 258. 
  9. ^ Marković, Jasminka (2012). „Lični fond Milivoja Crvčanina (1892-1978) u Istorijskom arhivu Kraljevo”. Naša prošlost. 13: 254. 
  10. ^ Veselinović, Mirjana (1972). Milivoje Crvčanin. Beograd: Udruženje kompozitora Srbije. 
  11. ^ Ilić, Ljubica; Perić, Đorđe (1981). Milivoje Mil. Crvčanin. Beograd. 
  12. ^ Marković, Jasminka (2012). „Lični fond Milivoja Crvčanina (1892-1978) u Istorijskom arhivu Kraljevo”. Naša prošlost. 13: 255; 259—261. 
  13. ^ Petrović, Milutin (1972). „Povodom nedavnog osamdesetogodišnjeg jubileja - Protojerej stavrofor Milivoje Mil Crvčanin istrajni muzički stvaralac”. Vesnik Srpske pravoslavne crkve. 24. 
  14. ^ Marković, Jasminka (2012). „Lični fond Milivoja Crvčanina (1892-1978) u Istorijskom arhivu Kraljevo”. Naša prošlost. 13: 255. 
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Миливоје_Црвчанин&oldid=26438021”