Riđica

Koordinate: 45° 59′ 21″ S; 19° 06′ 26″ I / 45.9891568° S; 19.1072804° I / 45.9891568; 19.1072804
S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Riđica
Pravoslavna crkva u Riđici.
Administrativni podaci
DržavaSrbija
Autonomna pokrajinaVojvodina
Upravni okrugZapadnobački
GradSombor
Stanovništvo
 — 2011.Pad 2.011
 — gustina31,13/km2
Geografske karakteristike
Koordinate45° 59′ 21″ S; 19° 06′ 26″ I / 45.9891568° S; 19.1072804° I / 45.9891568; 19.1072804
Vremenska zonaUTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina104 m
Površina64,6 km2
Riđica na karti Srbije
Riđica
Riđica
Riđica na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj25280
Pozivni broj025
Registarska oznakaSO

Riđica (nem. Rigitza, mađ. Regöce) je najsevernije naselje u opštini Sombor, u Zapadnobačkom okrugu, Srbija. Udaljeno je samo 2 km od državne granice prema Mađarskoj. Ovo naseljeno mesto je sa tri strane okruženo granicom. Od Sombora je udaljena 30, a od susednog Stanišića 8 km i povezana drumskom saobraćajnicom. Prema popisu iz 2011. živelo je 2011 ljudi a prema poslednjem popisu 2022. godine selo ima 1482 stanovnika, što je 26,3% manje nego pre jedanaest godina. Prema slobodnim procenama u selu ne boravi više od 1000 stanovnika. Riđica ima jednu osnovnu školu koja je dobila ime po poznatom srpskom piscu i pesniku, Petru Kočiću.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Katolička crkva u Riđici

Arheološki nalazi na prostoru Riđice potvrđuje da je ovaj kraj bio naseljen još u praistorijsko vreme. Po svoj prilici radi se o značajnom utvrđenju iz keltskog perioda.

Riđica se u 14. veku, po mađarskim zapisima, spominje kao Reg, Ređfalu, a za vreme Turaka kao Riđica. Austrijske Carske trupe, na čelu sa Eugenom Savojskim, povlačeći se nakon pohoda na Turke, logorovali su kraj srpskog sela Riđice 04. oktobra 1699. godine. Selo je tad imalo 39 domova.[1] Nestankom sela Leđen, od 1720. do 1740. godine piše se u aktima ime sela: Riđica alias Leđen, posle toga piše se samo kao Riđica. Godine 1908, dobija Riđica mađarski naziv: Regőcze, što traje do konca 1918. god. kada dolazi oslobođenje i ona postaje opet samo Riđica.[2]

Najstariji pomen današnjeg naselja je iz 1535. godine kao posed Katarine Orlović. 1663. godine, Nikola Dvorniković Srbin dobio je od bečkog dvora Riđicu i okolne pustare, što je potvrda prisustva Srba na ovim prostorima i pre Arsenija Čarnojevića. Riđica je 1698. godine pripadala Bodroškoj županiji. Njoj je bio veliki župan katolički arhiepiskop iz Kaloče (Pavle Sečenji). Bodroška županija je onda imala svega tri sreza, od kojih je Riđica pripadala Bajskom, a imala je 39 kuća sa 363 stanovnika,[3].

Selo je porušeno u vreme najezde Turaka. Nova izgradnja došla je oslobođenjem od Osmanlija. U Riđici je 1733. godine popisano 120 srpskih domova, koje su opsluživala trojica pravoslavnih sveštenika: Mihail Stefanović, Marko Preradović i Kiril Milošević.[4] Po naređenju županijskog administratora barona Redla selo je 1752. godine naseljeno sa 150 mađarskih i slovačkih porodica rimokatoličke vere. U to vreme stižu i prvi kolonisti nemci iz južne Nemačke (ostaju do kraja drugog svetskog rata, kada su proterani).

Rodio se u „Leđenu” 1760. godine Georgije „ot Preradović” od oca Marka pravoslavnog paroha. Odveden je nakon osnovne škole u Halaš da se uči trgovini. Kao obučeni trgovac nastanio se u Baji, gde je otvorio radnju. Trgujući u Pešti 1804., u porti srpske crkve je našao nadgrobnu ploču svojih starih srodnika plemića Preradovića. Godine 1809. austrijski car Franc mu je priznao i potvrdio plemićko poreklo. Umro je u Somboru baveći se u gostima 1832. godine.[5]

Pretplatnik Trlajićeve knjige 1801. godine bio je umni pop Avram Maksimović, Somborac koji je tada pravoslavni sveštenik u „Rigici”.[6] Godine 1808. mesni paroh je pop Marko Bastić (kao i 1836) a učitelj Georgije Ivković.

Godine 1866. pominje se selo Riđica, koje se nalazi jugoistočno od Baje. Tu je bilo u to vreme oko 80 srpskih porodica, koje su se naselile iz obližnjeg Leđena. Leđen je raseljavanjem stanovništva postao pustara. Po priči, tu u Leđenu je rođen slavni ruski vojskovođa Kutuzov. Njega je majka kao bebu u povoju odatle ponela u Rusiju, kada su se Srbi u velikom broju tamo selili. Bilo je to u vreme austrijske carice Marije Terezije, po ukidanju gornje (Austrijske) granične linije, posle 1740. godine.

U mesnoj pravoslavnoj crkvi nalazio se 1866. godine ikonostas iz obližnjeg, uništenog pravoslavnog manastira Monoštorca. Taj manastir je stradao od strane mađarskih krstaša pod komandom Rakocija, uoči praznika Preobraženja 1707. godine. U Riđicu su prenete i delom crkvene knjige srbulje, dok je drugi završio u selu Stanišić.[7]

Izbio je aprila 1887. godine veliki požar u kojem je izgorelo celo „srpsko selo Leđen (Riđica)”.[8]

Krajem Prvog svetskog rata u Riđici je živelo oko 1.000 Mađara i oko 1.000 Nemaca. Trijanonskim sporazumom (4. jun 1920) reka Plazović je uzeta kao granica između Kraljevine SHS i Mađarske. Stanovništvo se referendumom opredelilo za život u somborskom srezu, i to je odluka koja se poštuje i danas.

Železnička stanica u Riđici je podignuta 1895. godine, i ima jedan sprat, kada je građena železnička pruga Sombor-Gakovo-Kruševlje-Stanišić-Riđica-Baja. Pruga od Riđice do Kiškunhalaša završena je 1903. godine. Kroz mesto prolazi reka Plazović (Kiđoš) i predstavlja jedini vodotoku u selu i okolini.

Do pred kraj Drugog svetskog rata (1944.) stanovništvo Riđice bilo je naseljeno preko 90% Podunavskim Švabama. Nakon proterivanja i logorisanja Nemaca na njihovo mesto kolonizuje se narod Dalmacije. Riđićki, kao i svi Nemci iz Jugoslavije, bili su nakon rata kolektivno optuženi da su u toku rata pomagali Nemačkoj vojsci novčano, materijalno a na kraju i doborvoljno odlazeći u ozloglašene i brutalne SS jedinice širom evropsikih frontova. Jugoslovenske Podunavske Švabe obrazovale su najozoglašeniju SS diviziju, Princ Eugen, poznatu po velikim zločinima i zverstvima koje je činila po Srbiji, pa čak i u Dalmaciji, iz koje će se krajem 1945. godine Dalmatinci doseliti na njihova mesta u Riđici.

Do 1965. godine Riđica je zajedno sa Rastinom, Stanišićem, Gakovom i Kruševljem spadala u opštinu Stanišić.[9]

Dominantna delatnost u selu je poljoprivreda.

Kolonizacija Dalmatinaca[uredi | uredi izvor]

Riđica je naseljavana sa stanovništvom iz severne Dalmacije (Benkovac, Kistanje, Obrovac, Zadar, Šibenik, Knin, Drniš) u tri transporta tokom 1945. i 1946. godine, a kasnije su se naseljavale manje grupe ili pojedinačne porodice. Najveći broj porodica, uglavnom srpskih, bio je sa područja Bukovice. Hrvatske porodice bile su najviše poreklom sa zadarskog i šibenskog područja i pripadajućih im ostrva (Milunović 1986, 178). Ako uzmemo u obzir predratnu nacionalnu strukturu dalmatinskih kotara možemo pretpostaviti da su većinu ukupnog broja kolonističkih porodica u Riđici s područja Zadra (39), Šibenika (33), Preka (9) i Biograda (4) činile hrvatske.[10]

Prvi transport s 220 porodica kolonista poreklom sa područja tadašnjih kotara Benkovac i Zadar došao je u Riđicu 7. decembra 1945. Drugi transport sa 200 porodica područja kotara Šibenika i Knina stigao je 18. februara 1946. Poslednji, treći transport sa oko 80 porodica sa područja Benkovca i Zadra došao je u martu iste godine (Milunović 1986, 178; Đurić 1960, 88-89). Nakon ovih transporta zabeleženu su naseljavanja manjih grupa i pojedinačnih porodica (Milunović 1986, 171). Prema nekim tvrdnjama kod podele kuća vodilo se računa i o nacionalnosti kolonista. „Pošto su u manjini naseljenici hrvatske narodnosti, oni su dobili prednost u biranju kuća” (Đurić 1960, 7). Prvenstvo su imale i udovice s decom i ratna siročad, zatim ratni vojni invalidi i nositelji partizanske Spomenice i na kraju ostali borci. Kolonisti koji su se naseljavali u prvim transportima češće su dobijali bogatije i veće kuće. Na prihvatu kolonista i raspodeli imovine radila je komisija nacionalno mešovita sastava (npr. u Stanišiću Ante Vojković, Todor Klisurić, Marin Cetinić, Stevo Opačić — Glišin, Ilija Prosenica, Dane Matijević, Dane Popić, Ivan Buklijaš, Vlado Urlić i dr., u Riđici Todor Žmirić i Martin Vujević uz predstavnike mesta iz kojih su se kolonisti naseljavali) (Beljanski 1985, 113; Milunović 1986, 176), što je sigurno dodatno uticalo da ne dolazi do slučajeva favorizovanja neke od nacionalnosti.

Prema prvom posleratnom popisu 1948. godine, u Riđici je živelo 4.159 stanovnika.[11]

Nekoliko godina nakon kolonizacije, u Dalmaciju se iz Stanišića vratilo 150, dok je iz Riđice 30-ak porodica. Među povratnicima su prednjačili primorci i otočani iz nekadašnjih kotareva Šibenik, Korčula, te kolonisti iz kotara Metković (M. Bara).[12]

Riđica danas[uredi | uredi izvor]

Kao i sva sela u somborskoj opštini, i Riđica deli istu sudbinu. Sve je više starih i napuštenih kuća, koje se godinama urušavaju, mladi uglavnom odlaze poslom u veće gradove i nezadržavaju se u selu, dok u Riđici ostaje mahom starija populacija. Selo polako nestaje. Kao "šlag na tortu" došla je vest septembra 2020. godine da u Osnovnu školu nije upisan niti jedan đak prvak. Inače, škola u školskoj 2020/2021. godini broji 81 đaka.[13][14]

Knjige o Riđici[uredi | uredi izvor]

  • Riđica sa okolinom, hronika (1986.) - Milorad Milunović.
  • Riđica: severna svetlost (2017.) - Ljubinko Kožul, čuveni fotograf koji je radni vek proveo na RTS-u. Knjiga je objavljena na srpskom, engleskom i mađarskom jeziku.[15]

Sport[uredi | uredi izvor]

Poznati Riđičani[uredi | uredi izvor]

  • Ervin Bošanji (mađ. Ervin Bossányi) (1891.—1975.) — jevrejsko-mađarski slikar i zanatlija. Od oca Adolfa Breslauera, koji je bio trgovac u Riđici i majke Ernestine Bošanji. Živeći u Nemačkoj, u gradu Libeku, oženio se i dobio sina Josipa, a kada je 1933. godine Hitler došao na vlast, kao Jevrejin emigrirao je u London, gde je sve do svoje smrti živeo.
  • Ravnaj Tamaš (mađ. Rávnay Tamás) (1893.—1963.) — mađarski dermatolog, univerzitetski profesor, kandidat za medicinu (1952).
  • Hedrih Karolji „Dijaz” (mađ. Hedrich Károly „Diaz”) (1899—1936) — borac radničkog pokreta od radnika čelika i učestvovao u Španskom građanskom ratu. I danas u Subotici postoji ulica sa njigovim imenom
  • Petar Gugleta (Bilišane, 1944.) — srpski slikar, karikaturista. Detinjstvo je proveo u Riđici.
  • Anđelko Marinković (19.novembar 1948) - fudbaler. Osvajač titule sa FK Vojvodina u sezoni 1965/66.
  • Branko Nadoveza (1. april 1961.) — doktor političkih nauka
  • Petar Peđa Stijelja - inovator koji je za svoj izum "bešumna slavina" dobio zlatnu medalju Grand Prix u Briselu 1988. godine.
  • Slobodanka Milanko "Bobina" (1968.) — fudbalerka. Za žensku fudbalsku reprezentaciju Jugoslavije odigrala 16 utakmica.
  • Dragan Tarlać — košarkaš. Tačnije, roditelji Dragana Tarlaća su iz Riđice, dok je on odrastao u Somboru.
  • Ljubinko Kožul (1947.) — fotograf
  • Lazar Rajić "Rokvud" (1948.) — glumac.
  • Diana Morić (1988.) — fitnes instruktor, džudistkinja bila je desetostruki državni prvak, pet puta balkanski, i treća u Evropi[16].
  • Deponija Zvuka — Pank grupa
  • Poslednja Šansa — Rok grupa. Osnovana 1993. godine.
  • Angelina Atlagić, kostimografkinja, supruga čuvenog srpskog plastičnog hirurga Miodraga Colića, rođena u Stanišiću, a čija je majka iz Riđice.
  • Mirjana Dragović, profesorka ruskog jezika i književnosti, književnica i književni prevodilac koja živi i radi u Pertu, Australija
  • Milivoje Miki Stijelja, poznati beogradski maneken koji je ostvario zavidnu manekensku karijeru zajedno sa Mirjanom Žegarac i Lazarom Šećerovićem, potomkom Jevrema Grujića).
  • Ana Stjelja — srpska književnica, pesnikinja, novinarka doktor književnih nauka i samostalni naučni istraživač, čiji je otac Radoljub Stjelja (diplomirani specijalni pedagog i socijalni radnik koji je deset godina proveo radeći kao statista i glumac u Narodnom pozorištu) rođen u Riđici.

Znamenitosti Riđice[uredi | uredi izvor]

Demografija[uredi | uredi izvor]

Prema popisu stanovništva iz 1890. godine Riđica je imala 3638 stanovnika, a 1910. godine taj broj se smanjuje na 3588 stanovnika, koji su živeli u 697 kuća. Jedanaest godina kasnije, 1921. godine Riđica ima 3456 stanovnika.[17]

Po narodnosti u Riđici je bilo 1981. godine: Srba 2079, Jugoslovena 622, Mađara 369, Hrvata 84 i ostalih 32.[17]

U naselju Riđica živi 2.011 stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 44,7 godina (41,3 kod muškaraca i 46,8 kod žena). U naselju ima 861 domaćinstvo, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,33.

Ovo naselje je uglavnom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka
style="padding: 0;"
Demografija[18]
Godina Stanovnika
1948. 4.195
1953. 4.317
1961. 4.291
1971. 3.663
1981. 3.186
1991. 2.806 2.767
2002. 2.590 2.664
Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍[19]
Srbi
  
 2.165 83,59%
Mađari
  
 217 8,37%
Jugosloveni
  
 83 3,20%
Hrvati
  
 63 2,43%
Bunjevci
  
 9 0,34%
Crnogorci
  
 4 0,15%
Romi
  
 2 0,07%
Muslimani
  
 2 0,07%
Makedonci
  
 2 0,07%
Ukrajinci
  
 1 0,03%
Albanci
  
 1 0,03%
nepoznato
  
 1 0,03%


Stanovništvo prema polu i starosti[20]
m
ž
? 3
  
  
 2
80+ 22
  
  
 47
75—79 32
  
  
 80
70—74 67
  
  
 89
65—69 79
  
  
 118
60—64 93
  
  
 107
55—59 74
  
  
 72
50—54 120
  
  
 128
45—49 99
  
  
 89
40—44 85
  
  
 66
35—39 78
  
  
 67
30—34 79
  
  
 59
25—29 97
  
  
 69
20—24 81
  
  
 79
15—19 87
  
  
 67
10—14 82
  
  
 65
5—9 62
  
  
 57
0—4 50
  
  
 39
Prosek : 40,7 46,1
Domaćinstva
Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.
Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002.
Broj domaćinstava 871 923 1.058 988 920 883 861
Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.
Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosek
Broj domaćinstava 163 238 144 156 89 53 13 4 1 0 3,01
Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu
Pol Ukupno Neoženjen/Neudata Oženjen/Udata Udovac/Udovica Razveden/Razvedena Nepoznato
Muški 1.096 348 681 43 24 0
Ženski 1.139 177 680 260 21 1
UKUPNO 2.235 525 1.361 303 45 1
Stanovništvo po delatnostima koje obavlja
Pol Ukupno Poljoprivreda, lov i šumarstvo Ribarstvo Vađenje rude i kamena Prerađivačka industrija
Muški 513 153 0 1 176
Ženski 300 80 0 0 130
UKUPNO 813 233 0 1 306
Pol Proizvodnja i snabdevanje Građevinarstvo Trgovina Hoteli i restorani Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški 10 53 38 6 29
Ženski 0 0 29 4 4
UKUPNO 10 53 67 10 33
Pol Finansijsko posredovanje Nekretnine Državna uprava i odbrana Obrazovanje Zdravstveni i socijalni rad
Muški 3 2 28 3 4
Ženski 1 1 8 18 21
UKUPNO 4 3 36 21 25
Pol Ostale uslužne aktivnosti Privatna domaćinstva Eksteritorijalne organizacije i tela Nepoznato
Muški 7 0 0 0
Ženski 4 0 0 0
UKUPNO 11 0 0 0

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Stepanović, Milan (18. 7. 2019). „Kako je izgledala Bačka pre više od 3 veka”. Ravnoplov. Pristupljeno 20. 7. 2019. 
  2. ^ Toša Iskruljev „Bajski Trokut” (1936), str 276.
  3. ^ Toša Iskruljev „Bajski Trokut” (1936) str 274.
  4. ^ „Serbski letopisi”, Pešta 1859—1860.
  5. ^ „Moralno djevićesko ogledalo”, prevod, Budim 1836.
  6. ^ Grigorij Trlajić: „Numa…”, Budim 1801.
  7. ^ „Školski list”, Sombor 1866. godine
  8. ^ Zastava Novi Sad 15/27. april 1887. godine
  9. ^ Robert Kučo − „Stanišić — Vodič kroz istoriju jednog sela u Bačkoj”
  10. ^ U Riđicu su hrvatske porodice naseljavane iz Posedarja, Poljica, Slivnice, Sukošana, Briševa, Prvić Šepurina (ostrvo Prvić), ostrva Iža, Tkona, Zatona, Zemunika, Grba (Nin), Tinja, Rtine (Ražanac), Bokanjca, Smilčića (Zadar), Dubrava (Šibenik), Vodica, Srime, Tribunja, Luke (Dugi otok), Sutomišćice (otok Ugljan), Stankovaca (Benkovac), Rupa (Šibenik), Bićinaj (Skradin) itd.
  11. ^ https://bib.irb.hr/datoteka/512021.zbornik_157_188.pdf
  12. ^ http://www.hrvatskarijec.rs/vijest/A12749/Najuporniji-ostali-i-opstali/
  13. ^ https://www.rtv.rs/sr_ci/mladi/obrazovanje/osnovna-skola-u-ridjici-prvi-put-bez-generacije-prvaka_1158264.html
  14. ^ https://www.glas-javnosti.rs/drustvo/neprijatno-iznenadenje-osnovna-skola-u-somborskom-naselju-ridica-ovu-godinu-pocinje-bez-daka-prvaka-5349
  15. ^ „Riđica: severna svetlost”. SOINFO. ORG. Pristupljeno 18. 11. 2018. 
  16. ^ https://azra.ba/teme/97941/diana-moric-zene-su-mislile-da-radim-fitness-motivaciju-a-ja-sam-bila-invalid-koji-se-borio-sam-sa-sobom/
  17. ^ a b Milorad Milunović — „Riđica sa okolinom, hronika” (1986)
  18. ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9. 
  19. ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9. 
  20. ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Riđica na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Риђица&oldid=27737620”