Sazhalombata

Koordinate: 47° 19′ 00″ S; 18° 54′ 41″ I / 47.316739° S; 18.911481° I / 47.316739; 18.911481
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Sazhalombata
mađ. Százhalombatta
Nova rimokatolička crkva
Zastava
Zastava
Grb
Grb
Administrativni podaci
Država Mađarska
RegionCentralna Mađarska
ŽupanijaPešta (županija)
SrezErd
Stanovništvo
Stanovništvo‍
 — 18.226
 — gustina649,54 st./km2
Geografske karakteristike
Koordinate47° 19′ 00″ S; 18° 54′ 41″ I / 47.316739° S; 18.911481° I / 47.316739; 18.911481
Vremenska zonaUTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Površina28,06 km2
Sazhalombata na karti Mađarske
Sazhalombata
Sazhalombata
Sazhalombata na karti Mađarske
Poštanski broj2440
Pozivni broj23
Veb-sajt
szazhalombatta.hu

Sazhalombata, u govoru mesnih Srba Bata (mađ. Százhalombatta) grad je u Mađarskoj. Sazhalombata je značajan grad u okviru županije Pešta, a istovremeno i važno predgrađe prestonice države, Budimpešte.

Sazhalombata ima 18.226 stanovnika prema podacima iz 2009. godine.

Sazhalombata ili Bata je jedno od naselja u Mađarskoj sa starom i danas živom zajednicom Srba.

Geografija[uredi | uredi izvor]

Grad Sazhalombata se nalazi u središnjem delu Mađarske. Od prestonice Budimpešte grad je udaljen 30 km južno. Grad se nalazi u središnjem delu Panonske nizije, na levoj obali Dunava. Nadmorska visina naselja je oko 100 m.

Stanovništvo[uredi | uredi izvor]

Po proceni iz 2017. u gradu je živelo 18.378 stanovnika.

Demografija
1990.2001.2011.2017.
18.29018.31117.54918.378

Srbi u Bati[uredi | uredi izvor]

Bata je naseljena Srbima navodno 1699. godine za vreme austrijskog cara Leopolda I.[1] Sačuvan je u arhivi manastira Vrdnik, dekret cara Leopolda za selo Batu.[2]

Pravoslavna crkva posvećena prazniku Rođenju Bogorodice ili Maloj Gospojini postoji u mestu. Prvobitni hram u vidu brvnare građen je oko 1720. godine. Sadašnja jednostavna crkva zidana je 1750. godine, a i ikonostas je oslikan u to vreme.[3] Hram je početkom 20. veka u dobrom stanju. Postoji i srpsko pravoslavno groblje, sa najstarijim spomenikom iz 1800. godine. Pravoslavno parohijsko zvanje je osnovano 1750. godine.[1] Pominje se 1826. godine kao paroh pop David Kovačević.

Berićevu knjigu o životu Gospoda Isusa Hrista, nabavili su i neki čitaoci u Bati 1831. godine. Bili su to: učitelj, Lazar Milić crkveni tutor, Josif Staniša kalfa ćurčijski i jedan učenik u Somboru. Među prenumerantima se našao i Mojsej Živojnov moler rodom iz banatske Ilandže.[4] Biće da je ovaj tu bio poslom svojim u crkvi, ali o tome se ništa ne zna.

Po državnom šematizmu pravoslavnog klira u Ugarskoj, iz 1846. godine, u Bati je pravoslavno parohijsko zvanje je starije; osnovano i matrikule se vode od 1702. godine. Broj pravoslavnih žitelja u mestu iznosi tada 328 duša. Mesnoj parohiji pripadaju kao parohijske filijale: Eršeni, Kerestur, Felčut, Mani, Hansabeg i Teteni. Paroh je pop Arkadije Stanković, kapelan Pavle Sibinski, đakon Svetozar Marjanović bio i školski direktor.[5]

Srpska opština u Bati je 1745. godine izdvajala godišnje 15 f. za izdržavanje srpske škole.[6] Vukov kalendar "Danica" uzeo je 1827. godine učitelj Jovan Boljarić u Bati. Prvo su čitali Vidakovićevu "Zoricu" 1827. godine, pa knjigu o prijateljstvu kupili su 1829. godine iz Bate, paroh pop David Kovačević i učitelj Jovan Boljarić.[7] Lepu srpsku knjigu nabavili su 1832. godine i čitaoci u Bati: Jovan Boljarić detonastavnik i Lazar Milić zemljedelac.[8] u Bati su se čitale 1833. godine srpske junačke pesme sa juga. Pretplatnici su bili Jovan Boljarić učitelj i Stefan Gudović mesni školski direktor.[9] Prenumerant Stamatovićeve knjige bio je 1834. godine, jedini u Bati - Arkadije Stanković paroh (to i 1837).[10] Poznato popularno delo Sterijino kupio je 1838. godine u Bati, samo paroh Arkadije Stanković.[11] Pop Timotije Mihaljčić je izvesno vreme bio kapelan u Bati. Pomagao je tamošnjem starom popi Arkadiju Stankoviću.

Milić Mladen iz Bate je 1853. godine završio treći razred Karlovačke gimnazije.[12]

Episkop Budimski je posetio Batu o njegovog crkvenoj slavi Maloj Gospojini 1904. godine. Prispeo je lokalnom lađom na tamošnju parobrodsku stanicu. Posle 106 godina stupio je opet na batinsko tlo srpski vladika. Nakon arhijerejske liturgije litija je išla sa brojnim narodom, do "krsta", udaljenog nekoliko minuta od hrama.[13]

Godine 1905. Sazhalombata je velika opština, u Adonjskom srezu, Beogradske županije. Tu živi 1294 stanovnika u 252 doma. Dominiraju Mađari, a Srba je duplo manje; ima ih 411 pravoslavnih duša (32%) sa 100 kuća. Od srpskih javnih zdanja pominju se pravoslavna crkva i narodna škola. Naselje je dobro povezano sa svetom; pored PTT komunkacije tu je i željeznička stanica. srpska crkvena opština je početkom 20. veka u mestu. Njoj pripadaju i dve parohijske filijale, Erčin i Bičke. Crkvena skupština je redovna pod predsedništvom Pavla Milovana. Crkveno-opštinski posed je iznosio 55 kj. zemlje. Pravoslavna parohija je najniže šeste platežne klase, ima parohijski dom a parohijska sesija iznosi 34 kj. zemlje. Paroh je tada pop Jovan Bešlić, a služi tu dve godine.[14]

Jovan Boljarić je 1831. godine bio bataski učitelj, i prenumerant pomenute Berićeve knjige. Godine 1846. bio je Lazar Milić Rurikola učitelj i đakon, a broj učenika iznosio 14.[15] Somborski učiteljski tečaj je završio 1866. godine Čedomir Bošnjaković rodom iz Bate, a 1898. godine njegovim stopama je išao Đorđe Petrović.

Opština u Bati je dugovala 1867. godine za Školski fond, 267 f. Mada postoji obaveza da svako mesto za učitelje uplaćuje od 1813. godine, godišnje po 21 f. 20 novčića.[16] Godine 1896. se konstatuje da je tamošnja škola po zakonu uređena. Tu je učiteljska plata po zakonu ustrojena tek 1895. godine. Škola batska je 1905. godine srpska veroispovedna, ima jedno školsko zdanje građeno 1855. godine. Učiteljica je Vukosava Gajić rodom iz Sombora, stalno nameštena (1899-1907). Školski upravitelj je paroh Jovan Bešlić, a staratelj Jevrem Radula. Redovnu nastavu pratilo je u to vreme 64 đaka, a u nedeljnu školu išlo još 10 učenika starijeg uzrasta.[1]

Na početku 21. veka postoji renovirana srpska pravoslavna crkva u Bati. Nalazi se u starom jezgru tog grada, građena u "skromnijoj varijanti baroknog stila". Ikonostas je izgleda bio rađen za neku crkvu većih dimenzija. Srpsko groblje je manji deo opšteg gradskog groblja. Sačuvano je 167 starih kamenih i betonskih srpskih spomenika.[17]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v Mata Kosovac, navedeno delo
  2. ^ "Srpski sion", Karlovci 1903. godine
  3. ^ "Nin", specijalni dodatak Dinka Davidova, Beograd 1990. godine
  4. ^ Jovan Berić: "Žitije Gospoda našeg Isusa Hrista", Budim 1831. godine
  5. ^ Reesch de Lewald, Aloysius: "Universalis schematismus ecclesiasticus venerabilis cleri orientalis ecclesiae graeci non uniti ritus regni Hungariae partiumque eidem adnexarum, necnon magni principatus Transilvaniae, item literarius, seu nomina eorum, qui rem literariam et fundationalem scholarem ejusdem ritus procurant ... pro anno ...", Buda 1846.
  6. ^ "Prosvetni glasnik", Beograd 1886. godine
  7. ^ Konstantin Pejčić: "Mladen i Dobroljub - primeri prijateljstva, Budim 1829. godine
  8. ^ Vasilije Čokerljan: "Srbski rodoljubac", Budim 1832. godine
  9. ^ Simo Milutinović: "Pjevanija crnogorska i hercegovačka", Budim 1833. godine
  10. ^ Pavle Stamatović: "Mladij Serbljin u vsemirnom carstvu", Budim 1834. godine
  11. ^ Jovan Sterija Popović: "Pokondirena tikva", Novi Sad 1838. godine
  12. ^ Jovan Pantelić: "Program srbske gimnazije Karlovačke; Novi Sad 1953. godine
  13. ^ "Srpski sion", Karlovci 1904. godine
  14. ^ Mata Kosovac: "Srpska pravoslavna mitropolija Karlovačka po podacima iz 1905. godine", Karlovci 1910. godine
  15. ^ Reesch de Lewald, Aloysius...
  16. ^ "Školski list", Novi Sad 1865—1867. godine
  17. ^ Srpski institut, internet baza podataka, Budimpešta

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Sazhalombata na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Сазхаломбата&oldid=25495961”