Sokobanja

Sokobanja
Sokobanja;
	Kolaž
Administrativni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Zaječarski
Opština	Sokobanja
Stanovništvo
— 2022.	7.188
Geografske karakteristike
Koordinate	43° 38′ 22″ S; 21° 52′ 10″ I / 43.639333° S; 21.869333° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
	Sokobanja Sokobanja na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj	18230
Pozivni broj	018
Registarska oznaka	ZA

Sokobanja je gradsko naselje i sedište istoimene opštine u Zaječarskom okrugu. Prema popisu iz 2022. u naselju je bilo 7.188 stanovnika (prema popisu iz 2011. bilo je 7.982 stanovnika).

Geografija[uredi | uredi izvor]

Nalazi se na visini od oko 400 m nadmorske visine. Kroz Sokobanju protiče reka Sokobanjska Moravica. Poznata je turistička odrednica za rekreativni, a posebno banjski turizam. Nalazi se između karpatskih i balkanskih planina, Rtnja i Ozrena. Za Sokobanju su vezani i Lepterija, izletište koje se nalazi uz Sokobanjsku Moravicu, i poznati srednjovekovni grad — Soko Grad (banjski). U blizini banje nalazi se vodopad Ripaljka, koji je periodičan i visok je dvadesetak metara. Sokobanja je poznata po manifestaciji „Prva harmonika”, tradicionalnom takmičenju harmonikaša koje se održava svake godine krajem avgusta.

Ovde se nalaze Termomineralni izvori Sokobanje.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Prvi put je pomenuta 1690. godine, prvi put je opisana 1737, kada se kaže da ovde dolaze Turci čak iz Azije. Posle Prvog svetskog rata je imala najmanje posetilaca, dok 1932. nije otkrivena radioaktivnost njenih izvora.^[1]

Organizovani banjski turizam počeo je 1837. godine, za vreme knjaza Miloša Obrenovića.^[2] Još i danas u centru naselja na korzou je Milošev konak. Neki od poznatih posetilaca su bili Isidora Sekulić, Stevan Sremac, Ivo Andrić i Branislav Nušić.^[3]

U Moravici je bilo i kvalitetnih rakova, pre Prvog svetskog rata su stigli čak i do bečkog dvora. Nakon prekida, njihov izvoz je ponovo počeo 1934.^[4]

Demografija[uredi | uredi izvor]

U naselju Sokobanja živi 6058 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 45,94 godina (44,23 kod muškaraca i 47,47 kod žena). U naselju po popisu iz 2022. ima 8544 stana od kojih je 3426 naseljenih.^[5]

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine).

Demografija^[6]
Godina	Stanovnika
1948.	3.370
1953.	3.984
1961.	4.227
1971.	5.554
1981.	7.204
1991.	8.439	8.283
2002.	8.407	8.729
2011.	7.982
2022.	7.188

Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍^[7]

Srbi	8.059	95,86%
Romi	112	1,33%
Crnogorci	61	0,72%
Makedonci	24	0,28%
Jugosloveni	15	0,17%
Goranci	10	0,11%
Albanci	9	0,10%
Vlasi	8	0,09%
Hrvati	7	0,08%
Muslimani	7	0,08%
Mađari	4	0,04%
Slovenci	3	0,03%
Ukrajinci	2	0,02%
Bugari	2	0,02%
Česi	1	0,01%
Slovaci	1	0,01%
Rusini	1	0,01%
Bošnjaci	1	0,01%
nepoznato	50	0,59%

Stanovništvo prema polu i starosti^[8]


	m	ž
?	9	15
80+	68	118
75—79	112	192
70—74	171	212
65—69	179	235
60—64	204	248
55—59	220	216
50—54	374	394
45—49	344	397
40—44	321	316
35—39	249	292
30—34	240	259
25—29	265	260
20—24	327	270
15—19	279	296
10—14	262	264
5—9	219	212
0—4	194	174
Prosek :	38,8	41,3

Domaćinstva

**Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	1.003	1.147	1.322	1.809	2.451	2.844	2.914

**Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosek
Broj domaćinstava	583	718	590	675	208	111	24	2	3	0	2,88

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	3.362	953	2.130	155	121	3
Ženski	3.720	731	2.156	618	211	4
UKUPNO	7.082	1.684	4.286	773	332	7

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	1.470	91	0	182	96
Ženski	1.239	44	0	41	70
UKUPNO	2.709	135	0	223	166
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	70	62	203	117	91
Ženski	19	12	180	118	38
UKUPNO	89	74	383	235	129
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	23	18	105	68	227
Ženski	27	17	82	102	430
UKUPNO	50	35	187	170	657
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	47	0	0	70
Ženski	31	1	0	27
UKUPNO	78	1	0	97

Poznate ličnosti vezane za Sokobanju[uredi | uredi izvor]

Mitropolit beogradski Mihailo, mitorpolit.
Miloš Obrenović, srpski knez i vladar
Hajduk Veljko, borac iz Prvog srpskog ustanka
Ivo Andrić, pisac, "nobelovac"
Isidora Sekulić, pisac
Branislav Nušić, pisac
Stevan Sremac, pisac
Episkop niški Domentijan Popović, episkop
Emilijan Josimović, prvi srpski urbanista i profesor arhitekture, rođen u Staroj Moldavi u Rumuniji umro u Sokobanji,
Ljuba Didić (Sokobanja, 19. mart 1849. — Kraljevica, 7. novembar 1883) bio je srpski političar.

Zanimljivosti[uredi | uredi izvor]

Ivo Andrić, Branislav Nušić, Meša Selimović, Stevan Sremac, Isidora Sekulić, Dobrica Erić — samo su neke od znamenitih ličnosti koje su odsedale u Sokobanji, koja je od davnih dana važila za boemsko mesto i mesto susreta umetnika, pisaca, slikara, reditelja, glumaca itd.^[9]

Ivo Andrić je za vreme Drugog svetskog rata živeo i pisao u Sokobanji u svojevrsnoj izolaciji zbog toga što je kao predratni diplomata odbio da sarađuje sa Nemcima. U hotelu Moravica postoji spomen-soba Ive Andrića, u apartmanu 144 u kome je uvek odsedao kada je posećivao Sokobanju.^[9]

"Ja ne znam čega stvarno ima ovde, ali znam da posle 15-20 dana boravka u Sokobanji radim celu godinu u Beogradu kao preporođen. Ovde u Sokobanji, gledajući ovu raskoš prirode, ovu lepotu svetlosti zemlje i neba, često me obuzme neka neobjašnjiva tuga ili zanos, pa sam tako opušten razmišljao kako bi bilo lepo, bar za trenutak, ponovo se vratiti romantizmu."
— Ivo Andrić, srpski i jugoslovenski književnik i diplomata Kraljevine Jugoslavije.^[10]

Sokobanja,
Soko grad
dođeš star,
odeš mlad.
— Branislav Nušić, srpski književnik, pisac romana, drama, priča i eseja, komediograf, začetnik retorike u Srbiji i istaknuti fotograf amater.^[11]

Legenda o Sokobanji[uredi | uredi izvor]

Nekad, u vremena davna, silan velmoža, gospodar tvrdog Sokograda, jahaše kotlinom. Odjednom, smrači se nebo nad Ozrenom, sevnu munja sa Oštre čuke. Grunu grom i zadrhta zemlja sve do Šiljka na surom Rtnju. Podskoči uplašeni hat. Jahač pade sa konja i izgubi svest. Kada se gospodar Sokograda osvesti učini mu se da su mu sve kosti polomljene. Nije mogao na noge da se osloni. Ležao je tako i čekao smrt. Iznenada, začu klokot vodenog ključa. Polako i bolno se pridiže, da se bar žedan od sveta ne rastavi. Kada velmoža prvi gutljaj vode sa dotle vrela nepoznatog popi, u glavi mu se namah sve razbistri. Kad desnicu ruku u vodu stavi snaga u njoj ožive. Kada to gospodar tvrdog Sokograda vide, onako u odelu gospodskome, okupa se u kladencu i odmah ozdravi, pa se orno vrati u tvrdi grad. Odmah naredi da se kuća nad izvorom digne.

Zamalo, proču se glas o vodi isceliteljici na sve četiri strane sveta. Sa svih strana navali kljasto i bogaljasto, oni što im duša u nosu bejaše, da na ključu vode vidarice melemom svojim boljkama potraže. Ozdraviše mnogi od vode u kotlini među Ozrenom i Rtnjem. Oni što su najviše bolni bili tu i domove izgradiše. ^[12]

Sport[uredi | uredi izvor]

FK Ozren Sokobanja

Galerija Sokobanja[uredi | uredi izvor]

Panoramski pogled na Sokobanju i Rtanj
Panoramski pogled na okolinu Sokobanje sa vidikovca
Panoramski pogled na Sokobanju sa vidikovca
Centar Sokobanje
Milošev konak
Crkva Svetog Preobraženja
Reka Moravica
Pogled na Sokograd
Soko Grad Kula
Vodopad Ripaljka na Ozrenu
Ripaljka bez vode 2019. april (Sušni period i nemar)
Hamam
Hamam
Hamam posle renoviranja staza i klupa
Mostić u parku
OŠ „Mitropolit Mihailo” Sokobanja
Spomenik u centru
Pešačka zona
Sokobanjska Moravica
Moravica
Skulpture od drveta u parku
Skulptura Nikole Tesle u parku pored Moravice, rad Miće Veličkovića iz Beograda
Skulptura "Miloš Obilić" rad Miće Veličkovića
Crkva Svetog Preobraženja Gospodnjeg
Limun banja
Lepterija
Borići
Izvor Vodomara Lepterija
Centar tokom zime
Pogled na Sokobanju sa izletišta Popovica
Staza za rekreaciju sa desne strane Moravice

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

^ „Politika”, 4. jun 1940
^ Serbia, RTS, Radio televizija Srbije, Radio Television of. „Sokobanja je Zeleno srce Srbije već 185 godina”. www.rts.rs. Pristupljeno 2022-06-21.
^ Za Sokobanju privatizacija nije lekovita („Politika”, 6. januar 2017)
^ „Politika”, 6. jul 1935
^ Starost i pol, podaci po naseljima - Popis stanovništva, domaćinstava i stanova 2022. godine (PDF). Pristupljeno 9.7.2023. Beograd: : Republički zavod za statistiku. 2023. str. 514. ISBN 978-86-6161-230-5.
^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
^ ^a ^b „Znamenite ličnosti o Sokobanji”. sokobanjanadlanu.rs. 27. 2. 2018. Pristupljeno 23. 6. 2019.
^ Živković, Marika (19. 12. 2015). „Sokobanja u očima Ive Andrića”. Južne vesti. Pristupljeno 23. 6. 2019.
^ Janković, Suzana (19. 2. 2015). „Priča o..... Sokobanja, Soko grad — dođeš star, odeš mlad”. Portal Mladi. Pristupljeno 23. 6. 2019.
^ Todorović, Stojan (2002). Sokobanjski spomenar. Sokobanja.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Plan naselja na mapi (Mapquest)

[1] „Politika”, 4. jun 1940

[2] Serbia, RTS, Radio televizija Srbije, Radio Television of. „Sokobanja je Zeleno srce Srbije već 185 godina”. www.rts.rs. Pristupljeno 2022-06-21.

[3] Za Sokobanju privatizacija nije lekovita („Politika”, 6. januar 2017)

[4] „Politika”, 6. jul 1935

[5] Starost i pol, podaci po naseljima - Popis stanovništva, domaćinstava i stanova 2022. godine (PDF). Pristupljeno 9.7.2023. Beograd: : Republički zavod za statistiku. 2023. str. 514. ISBN 978-86-6161-230-5.

[6] „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.

[7] „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.

[8] „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

[:0-9] „Znamenite ličnosti o Sokobanji”. sokobanjanadlanu.rs. 27. 2. 2018. Pristupljeno 23. 6. 2019.

[10] Živković, Marika (19. 12. 2015). „Sokobanja u očima Ive Andrića”. Južne vesti. Pristupljeno 23. 6. 2019.

[11] Janković, Suzana (19. 2. 2015). „Priča o..... Sokobanja, Soko grad — dođeš star, odeš mlad”. Portal Mladi. Pristupljeno 23. 6. 2019.

[12] Todorović, Stojan (2002). Sokobanjski spomenar. Sokobanja.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]