Temnićki natpis
Temnićki natpis predstavlja jedan od najstarijih ćiriličkih natpisa i spomenika staroslovenske pismenosti na Balkanskom poluostrvu, koji se odlikuje lepotom uklesanih slova[1]. Datiran je na kraj X ili početak XI veka.[2][3] Pronađen je 1910. godine u Gornjem Katunu kod Varvarina, a danas je deo arheološke zbirke Narodnog muzeja u Beogradu. Sam natpis predstavlja epigraf, poput Humske ploče iz istog doba, uklesan na kamenoj ploči dimenzija 19.5 x 19.5 x 5 cm[4] Na njemu se nalaze imena desetorice, od četrdeset, sevastijskih mučenika, a pojavljuje se i oblik akuzativa jednine imenice Bog (бога umesto богь), karakterističan za srpsku redakciju staroslovenskog jezika.
Kratak tekst sadrži imena desetorice svetih sevastijskih mučenika: Ksantije, Sisinije, Leontije, Meliton, Severian, Filoktimon, Angije, Iraklije, Ekdikt, Kirion i molbu: molite Boga za nas![5]
Temnićki natpis, jedan od najstarijih spomenika staroslovenske pismenosti sa teritorije Srbije pisan ćirilicom, čuva se u Zbirci antičkih i srednjovekovnih epigrafskih spomenika. Ploča od krečnjaka otkrivena je u blizini škole u selu Gornji Katun kod Varvarina, u okrugu Temnić u Pomoravlju, a nabavljena za Narodni muzej 1909. godine. Spomenik predstavlja zagonetku u nauci jer na mestu nalaza naknadnim istraživanjima nisu otkriveni ostaci građevine, a paleografska i jezička analiza teksta pružile su malobrojne podatke. Natpis na ploči uklesan je vešto oblikovanim slovima ustavne ćirilice u sedam redova. Kratak tekst sadrži imena desetorice svetih sevastijskih mučenika: Ksantije, Sisinije, Leontije, Meliton, Severian, Filoktimon, Angije, Iraklije, Ekdikt, Kirion i molbu: molite Boga za nas! O prvobitnoj nameni ploče i mestu na kojem je stajala mišljenja istraživača su različita. Pojedini smatraju da sadržina i oblik natpisa upućuju na pretpostavku da je bila ugrađena u časnu trpezu crkve kojoj je pripadala, dok su drugi mišljenja da je sa još tri ploče, sa imenima ostalih trideset mučenika, činila celinu. Poznato je verovanje srednjovekovnih graditelja u čudotvorne moći četrdeset sevastijskih mučenika, čijim su se ispisivanjem imena i oslikavanjem likova, pojedini delovi građevine štitili od rušenja. Prema paleografskim odlikama pisma i jezičkoj analizi teksta većina istraživača smatra da Temnićki natpis potiče iz XI veka.[6] Ovaj epigraf, anonimnog klesara, prema ortografskoj analizi pokazuje sličnost sa svim staroslovenskim ćiriličkim spomenicima i svedoči da je na našem tlu ćirilica, pored glagoljice, bila rano u upotrebi.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
- Počeci slovenske pismenosti
- Humska ploča (X—XI vek)
- Ploča sudije Gradiše (XII vek)
- Natpis na ploči u Policama kraj Trebinja (druga polovina XII veka)
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Aleksandar Milanović, „Kratka istorija srpskog književnog jezika“, Beograd. 2004. ISBN 978-86-17-11104-3.
- ^ Temnićki natpis (Narodni muzej)[mrtva veza], Pristupljeno 25. 4. 2013.
- ^ Jovan Deretić, „Kratka istorija srpske književnosti“ (I Stara književnost)
- ^ Jasika (www.turizam-krusevac.org.rs) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (17. februar 2009), Pristupljeno 25. 4. 2013.
- ^ Muzej Srpskog jezika
- ^ Temnićki natpis
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
