Istorija Belorusije
 |
Teritorija koja danas pripada Belorusiji osvajana je u više navrata, prelazeći iz ruke u ruku. U srednjem veku ova oblast je bila pod upravom Litvanaca i Poljaka. Posle treće podele Poljske, Belorusija ulazi u sastav Rusije. Po završetku Prvog svetskog rata, zapadni deo Belorusije je pripao Poljskoj, istočni je postao sovjetska republika. Posle Drugog svetskog rata, Sovjeti proširuju tadašnju Belorusku SSR. Nezavisnost je stekla 1991.
Naseljavanje Slovena[uredi | uredi izvor]
Sloveni naseljavaju prostoru današnje Belorusije između 6. i 8. veka. Tadašnji Istočni Sloveni susreću se s Varjazima i osnivaju prvu veliku državu istočne Evrope — Kijevsku Rusiju. U sastavu te države nalazile su se i kneževine čija su središta bila u današnjim beloruskim gradovima kao što je Polack, Minsk, Turav i Pinsk.
U 13. veku nakon mongolske provale u kojem je Kijev bio do temelja uništen, Kijevska Rusija se raspala na nekoliko kneževina, a kneževine koje su se nalazile na području Belorusije, ušle su u posed Velike kneževine Litvanije. Polocka i Turovo-pinska kneževina su pripojene Litvaniji u 13. veku, dok je Minsku kneževinu osvojio litvanski knez Gedimin u toku 15. veka. Do 15. veka, ta kneževina će se naglo proširiti na istočnu Evropu i obuhvatiti prostor od Baltičkog do Crnog mora.
Poljska i Litvanija sklapaju personalnu uniju 1386. godine, čime beloruske zemlje ulaze u sastav Poljske. Nešto kasnije 1569, dolazi i do sjedinjenja dve države koje otada čine Poljsko-litvanijsku uniju. Majskim ustavom iz 1791. (smatra se prvim evropskim modernim ustavom), Poljska ukida sve dotadašnje podele na kneževine i sve ujedinjuje pod nazivom Kraljevina Poljska. No ubrzo, već 1795. Rusija, Austrija i Pruska međusobno dele Poljsku, prisilivši poslednjeg poljskog kralja Stanislava II Avgusta na abdikaciju. Beloruske zemlje su pripale Rusiji u sklopu koje će se zadržati sve do njenog raspada 1917.
XX vek[uredi | uredi izvor]
Tokom Prvog svetskog rata, zemlja se nalazi pod nemačkom okupacijom. Prvi puta su Belorusi proglasili svoju nezavisnost 25. marta 1918. proglasivši Belorusku Narodnu Republiku. No ubrzo će, kao rezultat okupacije Crvene armije, 1. januara 1919. biti proglašena Socijalistička Sovjetska Republika Belorusija (kasnije preimenovana u Beloruska Sovjetska Socijalistička Republika) koja će u decembru 1922. ući u sastav Sovjetskog Saveza.
Zapadna Bjelorusija, shodno dogovoru u Rigi je pripala Poljskoj, a biće joj vraćena 1939. Hitlerovim i Staljinovim dogovorom o podeli Poljske. Dvadesete godine 20. veka, godine su ubrzane industrijalizacije zemlje i razvijanja poljoprivrede, no takođe to su i godine nastavka prisilne rusifikacije. Desetine hiljada građana Belorusije, uključujući inteligenciju, kulturnu i književnu elitu, pa sve do običnih seljaka koji su se protivili Staljinovoj ideji kolektivizacije bili su osuđeni na streljanje ili su poslani na robiju u Sibir.
Drugi svetski rat[uredi | uredi izvor]
Od samog početka Drugog svetskog rata, Belorusiju su okupirale snage Nacističke Nemačke, koje će zadržati vlast sve do 1945. Veliki deo zemlje je stradao u ratu zajedno sa velikim delom stanovništva koje je bilo ubijeno za vreme nemačke invazije. Jevrejsko stanovništvo je takođe uništeno tokom holokausta. Tek je 1971. godine Belorusija dostigla preratni broj stanovnika, dok se jevrejsko stanovništvo nikad nije oporavilo. Nakon rata, Belorusija je bila jedna od 51 potpisnika Povelje o osnivanju Ujedinjenih nacija.
Obnova koja je usledila odmah nakon rata, donela je silan napredak Sovjetskom Savezu i u to je vreme uz Ukrajinu, Belorusija bila najrazvijenije industrijsko središte Sovjetskog Saveza. Otvaranje novih radnih mesta podstaklo je i povećanje broja imigranata iz Rusije. Tokom Staljinove vladavine, rusifikacija je bila izrazito snažna i na ključnim mestima u Sovjetskoj Belorusiji nalazili su se isključivo Rusi iz raznih krajeva Sovjetskog Saveza. Službena upotreba beloruskog jezika, zajedno s beloruskom tradicijom bila je takođe ograničavana od strane Moskve (iako je danas beloruski uz ruski službeni jezik u državi, gotovo svi koriste isključivo ruski jezik). I nakon Staljinove smrti 1953, njegov naslednik Nikita Hruščov nastavio je sa idejom rusifikacije, pa je čak i jednom prilikom izjavio u Minsku: „Što pre svi progovorimo ruski, pre ćemo izgraditi komunizam”.
Kada je 26. aprila 1986. došlo do eksplozije na nuklearnoj elektrani nedaleko od Černobilja u susjednoj Ukrajini, Belorusija je pretrpela golemu štetu, jer se radijacija širila upravo preko njene teritorije. U to vreme je Mihail Gorbačov pokrenuo Perestrojku, a u decembru te iste 1986. beloruski građani su mu predali peticiju u kojoj su naveli da njihova kultura i tradicija nestaje pred nametnutom rusifikacijom. Taj događaj je među istoričarima ostao zapamćen kao „kulturni Černobilj”.
U junu 1988, pronađena je masovna grobnica iz doba Staljinove strahovlade u šumovitom predelu Kurapatu. Neki smatraju da je ta grobnica ključni dokaz namere sovjetske vlade u smišljenom genocidu protiv beloruskog naroda (slično je i sa ukrajinskim gladomorom).
Nezavisnost[uredi | uredi izvor]
Belorusi su proglasili nezavisnost od Sovjetskog Saveza 27. jula 1990, a međunarodno je priznata kao Republika Belorusija 25. avgusta 1991. Upravo je u to vreme na čelo beloruskog parlamenta odnosno Vrhovnog Sovjeta Belorusije (na tada najmoćniju funkciju u državi) došao Stanislav Šuškevič. Šuškevič je zajedno sa tadašnjim novim predsednikom Rusije Borisom Jeljcinom i Ukrajine Leonidom Kravčukom na sastanku u decembru 1991. godine i službeno objavio raspad Sovjetskog Saveza i osnivanje nove Zajednice nezavisnih država sa sedištem u Minsku.
Od 1994. na čelu države se nalazi aktuelni predsednik Bjelorusije Aleksandar Lukašenko koji je po navodima organizacije za ljudska prava, poslednji evropski diktator koji krši prava čoveka, ometa slobodu i nezavisnost medija, vrši neposrednu cenzuru nad novinarima, zatvara političke neistomišljenike i sprečava razvoj demokratije i pluralizma.
_p591.jpg)
_Map_1918.jpg)
