Opijum

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Opijum
Mahuna opijumskog maka koja ispušta lateks iz reza
Product nameOpijum
Izvorna biljkaPapaver somniferum
Delovi biljkeLateks
Geografsko porekloNeizvesno, moguće Mala Azija,[1] ili Španija, južna Francuska i severozapadna Afrika[2]
Aktivni sastojak
Glavni proizvođalji
Glavni potrošačiŠirom sveta (#1: Evroa)[3]
Veleprodajna cena3,000 dolara po kilogramu (po podacima iz 2002).[4]
Maloprodajna cena16,000 dolara po kilogramu (po podacima iz 2002)[4]
Pravni status
  • AU: S8
  • CA: Raspored I
  • DE: Anlage III
  • UK: Klasa A
  • US: Raspored II
  • UN: Narkotički raspored I

Opijum (makove suze; naučni naziv: Lachryma papaveris) supstanca je koja se dobija zasecanjem zelenih čahura posebne vrste maka (lat. Papaver somniferum) iz kojih curi kao mlečni sok, a zatim se suši na vazduhu dok se ne dobije smeđa masa.[5] Sadrži preko 20 alkaloida od kojih su neki prisutni kao slobodni dok su drugi vezani za sumpornu ili mekonsku kiselinu. Najveću praktičnu primenu našla su 4 alkaloida opijuma: morfin, kodein, papaverin i narkotin (noskapin). Približno 12 procenata opijuma čini analgetički alkaloid morfijum, koji se hemijski prerađuje u heroin i druge sintetičke opioide za medicinsku upotrebu i za ilegalnu trgovinu drogom. Lateks takođe sadrži usko povezane opijate kodein i tebain i neanalgetičke alkaloide kao što su papaverin i noskapin. Tradicionalni, radno intenzivan metod dobijanja lateksa je ručno grebanje nezrelih mahuna (plodova); lateks iscuri i osuši se do lepljivog žućkastog ostatka koji se kasnije struže i dehidrira. Reč „mekonijum“ (izvedena iz grčkog „opijumu sličan“, mada se sada odnosi za stolice novorođenčadi) u prošlosti se odnosila na srodne, slabije preparate napravljene od drugih delova opijumskog maka ili različitih vrsta maka.[6]

Zasecanje zelenih čahura maka
Sirov opijum

Prvi pisani podaci o upotrebi opijuma potiču iz najstarije ljudske istorije, odnosno iz 3. veka p. n. e. Metode proizvodnje nisu se značajno promenile od drevnih vremena. Selektivnim oplemenjivanjem biljke Papaver somniferum, sadržaj fenantrenskih alkaloida morfina, kodeina i u manjoj meri tebaina je znatno povećan. U moderno doba, veći deo tebaina, koji često služi kao sirovina za sintezu oksikodona, hidrokodona, hidromorfona i drugih polusintetičkih opijata, potiče iz ekstrakcije Papaver orientale ili Papaver bracteatum.

Za nelegalnu trgovinu drogom, morfin se ekstrahuje iz opijumskog lateksa, smanjujući masu materijala za 88%. Zatim se pretvara u heroin koji je gotovo dvostruko snažniji,[7] i povećava vrednost za sličan faktor. Redukovana težina proizvoda olakšava šverc.[8]

U Kraljevini Jugoslaviji, mak je sejan i opijum proizvođen u Južnoj Srbiji (Makedoniji) - npr. prinos 1935. je iznosio 57.051 kg, a 1935/36 zasejano je 8.008 hektara u 14 srezova, najviše u žegligovskom (kraj oko Kumanova).[9] Prema zakonu iz 1939, privatna lica su bila dužna prijaviti i prodati Prizadu (Privilegovanom izvoznom društvu) sav opijum koji poseduju - tada se prijavilo 867 lica sa 56.844.405 kilograma (?) starog opijuma.[10]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Seme i cvet opijumskog maka u budističkoj loži Čaurikarka u Nepalu
Apotekarska posuda za čuvanje opijuma kao farmaceutskog proizvoda, Nemačka, 18. ili 19. vek

Mediteranska regija sadrži najranije arheološke dokaze o ljudskoj upotrebi opijuma; najstarija poznata semena potiču iz više od 5000 godina pre nove ere iz neolitskog doba[11] kad su korištena u svrhe kao što su hrana, anestetici i obredi. Evidencija iz drevne Grčke ukazuje na to da se opijum konzumirao na nekoliko načina, uključujući udisanje para, supozitorija, medicinskih obloga i u kombinaciji sa kukutom za samoubistvo.[12] Sumerska, Asirska, Egipatska, Indijska, Minojska, Grčka, Rimska, Persijska i Arapska imperija su široko koristile opijum, koji je tada bio najmoćniji oblik ublažavanja bolova, omogućavajući drevnim hirurzima da izvode duže operativne zahvate. Opijum se pominje u najvažnijim medicinskim tekstovima drevnog sveta, uključujući Eberski papirus i spise Dioskorida, Galena i Avicene. Široka medicinska upotreba neprerađenog opijuma nastavila se tokom Američkog građanskog rata pre nego što je ustupila mesto morfinu i njegovim naslednicima, koji su mogli da se ubrizgavaju u precizno kontrolisanim dozama.

Drevna upotreba (pre 500. godine)[uredi | uredi izvor]

Rod maka iz Malve u Indiji (verovatno Papaver somniferum var. album[1])

Opijum se aktivno sakuplja od oko 3400. p. n. e.[13] Gornji azijski pojas Avganistana, Pakistana, severne Indije i Burme i dalje čine najveću zalihu opijuma na svetu.

Izvešteno je o najmanje 17 nalaza Papaver somniferum iz neolitskih naselja širom Švajcarske, Nemačke i Španije, uključujući postavljanje velikog broja kapsula makovog semena na mestima sahrane (Kueva de los Murcielagos, ili „Pećina slepih miševa“, u Španiji) ), koje su ugljenikom-14 datirane na 4200. p. n. e. Objavljeni su i brojni nalazi P. somniferum ili P. setigerum iz naselja bronzanog i gvozdenog doba.[14] Prvi poznati uzgoj opijumskog maka su u Mesopotamiji, otprilike 3400. p. n. e., obavljali su Sumeri, koji su biljku nazivali hul gil, „biljkom radosti“.[15][16] Pločice pronađene u Nipuru, sumerskom duhovnom centru južno od Bagdada, opisivale su sakupljanje soka od maka ujutru i njegovu upotrebu u proizvodnji opijuma.[1]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v Paul L. Schiff, Jr. (2002). „Opium and its alkaloids”. American Journal of Pharmaceutical Education. Arhivirano iz originala 21. 10. 2007. g. Pristupljeno 8. 5. 2007. 
  2. ^ Professor Arthur C. Gibson. „The Pernicious Opium Poppy”. University of California, Los Angeles. Arhivirano iz originala 20. 10. 2013. g. Pristupljeno 22. 2. 2014. 
  3. ^ „The Global Heroin Market” (PDF). oktobar 2014. 
  4. ^ a b Mark Corcoran. „Afghanistan: America's blind eye”. Australian Broadcasting Corporation. Arhivirano iz originala 11. 10. 2007. g. Pristupljeno 11. 5. 2007. 
  5. ^ „Opium definition”. Drugs.com. Pristupljeno 28. 2. 2015. 
  6. ^ Simon O'Dochartaigh. „HON Mother & Child Glossary, Meconium”. hon.ch. Arhivirano iz originala 01. 05. 2021. g. Pristupljeno 4. 4. 2016. 
  7. ^ Sawynok J (januar 1986). „The therapeutic use of heroin: a review of the pharmacological literature”. Canadian Journal of Physiology and Pharmacology. 64 (1): 1—6. PMID 2420426. doi:10.1139/y86-001. 
  8. ^ „Opium (Drugs / Substance Abuse) - UrbanAreas.net”. UrbanAreas.net (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2017-01-25. 
  9. ^ "Politika", 27. mart 1936
  10. ^ "Politika", 21. maj 1939
  11. ^ Merlin, M. D. (1. 1. 2003). „Archaeological Evidence for the Tradition of Psychoactive Plant Use in the Old World” (PDF). Economic Botany. 57 (3): 295—323. JSTOR 4256701. S2CID 30297486. doi:10.1663/0013-0001(2003)057[0295:aeftto]2.0.co;2. 
  12. ^ PAPADAKI, P. G. KRITIKOS, S. P. „The history of the poppy and of opium and their expansion in antiquity in the eastern Mediterranean area”. www.unodc.org. UNODC- Bulletin on Narcotics – 1967 Issue 4 – 002. Pristupljeno 3. 4. 2016. 
  13. ^ Santella, Thomas M.; Triggle, D. J. (2009). Opium. Facts On File, Incorporated. str. 8. ISBN 9781438102139. 
  14. ^ Suzanne Carr (1995). „MS thesis”. Arhivirano iz originala 8. 11. 2009. g. Pristupljeno 16. 5. 2007.  (citing Andrew Sherratt)
  15. ^ M J Brownstein (15. 6. 1993). „A brief history of opiates, opioid peptides, and opioid receptors”. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 90 (12): 5391—5393. Bibcode:1993PNAS...90.5391B. PMC 46725 Slobodan pristup. PMID 8390660. doi:10.1073/pnas.90.12.5391. 
  16. ^ PBS Frontline (1997). „The Opium Kings”. PBS. Pristupljeno 16. 5. 2007. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Opijum na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Опијум&oldid=27679976”