Opština Vlasotince
| Opština Vlasotince | |||
|---|---|---|---|
 Zgrada skupštine opštine Vlasotince
| |||
| |||
| Osnovni podaci | |||
| Država |  Srbija
| ||
| Upravni okrug | Jablanički | ||
| Sedište | Vlasotince | ||
| Stanovništvo | |||
| Stanovništvo |  25.695 (2022)
| ||
| Geografske karakteristike | |||
| Površina | 308 km2 | ||
|
| |||
| Ostali podaci | |||
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) | ||
| Predsednik opštine | Bratislav Petrović (SNS) | ||
| Registarska oznaka | VL | ||
| Veb-sajt | www.vlasotince.rs | ||
Opština Vlasotince se nalazi u jugoistočnoj Srbiji i deo je Jablaničkog okruga čije sedište je Leskovac.Prema podacima sa poslednjeg popisa 2022. godine u opštini je živelo 25.695 stanovnika[1] (prema popisu iz 2011. bilo je 29.893 stanovnika).[2]
Geografija[uredi | uredi izvor]
Poljoprivredna površina od 170 km² je raspoređena: 73 km² oranice i njive, 49 km² žito, 38 km² pašnjaci, 26 km² livade, 18 km² voćnjaci i 15km² vinogradi.
Urbanizam[uredi | uredi izvor]
Teritorija opštine Vlasotince se graniči na zapadu sa leskovačkom, na jugu sa crnotravskom, na istoku sa babušničkom i na severu sa gadžinhanskom opštinom. Vlasotince je najveće naselje (grad) i ujedno administrativni i ekonomski centar opštine. Nekad je Vlasotince bilo varošica. Za varošicu je proglašeno 1878. godine po oslobođenju juga Srbije od Turaka. Godine 1893. dobilo je urbanistički plan, koji je izradio inženjer Bartos. Plan je realizovan tek 1922. i 1923. godine.
Topografija[uredi | uredi izvor]
Vlasotinački kraj se prostire na području donjeg i srednjeg sliva Vlasine, u jugoistočnoj Srbiji. Gornji deo okruženja opštine Vlasotince (bivši vlasotinački srez) je pretežno brdsko-planinski sa vrhovima:
| Crkvena plana | 1721m |
| Čemernik | 1638m |
| Ostrozub | 1545m |
| Tumba | 1377m |
| Bukova glava | 1339m |
| Vita kruška | 913m |
| Morič | 877m |
| Kruševica | 800m |
| Lipovica | 645m |
| Kosovica | 476m |
U donjem delu ovog područja prostire se Vlasotinačko vinogorje. Brdsko-planinski (=gornji) deo zatvara sever, istok i jug opštine, a prema zapadu je polje (leskovačko-vlasotinačka kotlina) koje deli put za Leskovac. Taj donji deo sliva Vlasine ima još dve značajne saobraćajnice: Vlasotince-Grdelica i Vlasotince-Komarica-Ravna Dubrava. U vlasotinačkom polju se gaje žitarice i povrće, na blažim padinama vinova loza i voće, a na strmim padinama se prostiru bukove šume i pašnjaci. Reka Vlasina teče sredinom teritorije opštine Vlasotince. U dolini reke Vlasine (srednji sliv) je put prema istoku koji povezuje Vlasotince sa Pirotom. Varoš Vlasotince se nalazi na mestu gde Vlasina napušta brdsko-planinski deo i ulazi u moravsku ravan.
Bivši vlasotinački srez bio je širi nego sadašnja teritorija opštine Vlasotince. Obuhvatao je deo Lužnice, Crnu Travu, Grdelicu i još nekolicinu pomoravskih sela.
Na jugoistoku grada Vlasotinca, na Vlasini sagrađeno je početkom osamdesetih malo akumulaciono jezero sa branom kod starog mlina. Akumulacija se 1988. godine nakon teških kiša (pala je istorijski nezapamćena količina vode) izlila i veći deo Vlasotinca je tada bio poplavljen. U međuvremenu je korito Vlasine sanirano, a jezero se koristi u rekreacione svrhe leti a i služilo je napajanju nekadašnjih bunara gradskog vodovoda.
Naseljena mesta[uredi | uredi izvor]
Opština Vlasotince se sastoji od grada Vlasotinca i okolnih sela:
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Meštani Vlasotinca i okoline su pretežno zanatlije, trgovci, zemljoradnici i vinogradari. Iz obližnih vinograda se proizvode vina Grom, Plemenka i druga.
U davnim vremenima su se stanovnici bavili pretežno stočarstvom.
Pored stanovništva iz bližih krajeva doseljenici su dolazili iz dinarske, kosovske, vardarske, žnepoljske i vlasinske oblasti.
Poreklo najstarijih Vlasotinčana datira u drugoj polovini i poslednjoj četrvrtini XVIII veka. Od najstarijih porodica tu su Purjakovići (Purjakovići-današnji Kocići) Bidžići, Đelići, Prikići, Bojadžije, Bajići(Bajinci), Đonići, Valčići, Babastojanci, Ćukalovići, Tevdenići, Seizovići, Šušulići, Karuovi (Karuovići, Hadžiđokini, Mitrovići, Pešići), Davinići, Dinkići, Marići, Daskalovići, Krainčanići, Bosići, Bojkovi, Gorunovići, Velikići, Kuculovići, Marići, Crnilovići, Đurkići i drugi. Valčići su iz Garinja u Grdeličkoj klisuri, Šišavci iz Šišave, Gorunovići iz Vinarca, Šarići iz Crne Bare, Sabljinci i Vidosavljević iz Starog Vlaha, Dimanići i Davinići iz Bukovice kod Zadra, Šušulići, Kuculovići i Buđinci sa Kosova. Ono što je interesantno jeste da pojedini delovi varoši nose u narodu i dalje nazive po starim familijama - "Peškina mala", "Bučkino sokače", potes "Davinićevo branište", "Bojadžijska mala", "Đoninsko sokače", "Šušulinska mala","Dinkićevo sokače".
U periodu između 1878. i 1894. godine u Vlasotince dolaze i nastanjuju se planinci iz Dobrog Polja, Gara, Ruplja i drugih mesta. To su Dlakarovi, Puzinci, Nocinci, Gazibarci i drugi.
Od početka XIX veka do 1947. godine doselili su se Velikići iz Velike pod Čakorom, Ćukalovići iz Kolašina (Crna Gora), Krainčanići i Mrvići sa Kosova, Išljamovići iz Bistrice kod Bitolja, Petrovići iz Ohrida, Stoiljkovići iz Drainca kod Trna, Bajići takođe iz okoline Trna, Prikići iz Manojlovca, a Karuovići iz Crne Bare.
Vreme između 1878. godine i 1947. godine, karakteristično je po najvećem broju doseljenika iz obližnjih sela: Peškići i Pljaskići iz Sejanice, Džudžini iz Bojadžije kod Kosova, Taćini iz okoline Trna, Crnilovići iz Kijeva kod Surdulice, Daskalovići iz Ostrovice, Filipovići iz Krčmira, Sejaničani i Zeleći iz Sjenice, Popovići iz Trnjana itd.
Migracije posle Drugog svetskog rata[uredi | uredi izvor]
Interesantno je da posle Drugog svetskog rata (posle 1945. godine), mnogi starosedeoci Vlasotinčani su posle završetka školovanja napustali Vlasotince i odlazili ka većim centrima u Srbiji, a najviše ka Beogradu. Ima i onih koji su se odselili u Ameriku, Englesku i još nekim zemljama zapada.
Zbog teškog socijalnog stanja seosko stanovništvo pobrđa i planinskog dela vlasinske oblasti, nije napustalo sela sve do pojave ciglarskih i zidarskih preduzetnika (preduzimača)-početkom 1972. godine. Naseljavanje Vlasotinca sa okolnih sela crnotravskih i vlasotinačkih sela, počelo je masovno od 1985. godine i završilo se negde do 2000. godine.
Teško materijalno stanje, u godinama posle 2000. godine, uslovljava naglo migraciju školovanih mladih ka centrima u Srbiji, naročito prema Nišu i Beogradu, a seosko stanovništvo se selilo prema Šumadiji, Vojvodini i Negotinskoj Krajini.
Građani opštine Vlasotince provode svoje slobodno vreme tokom leta na reci Vlasini, Moravi ili na obližnjem Vlasinskom jezeru.
Poznati Vlasotinčani[uredi | uredi izvor]
- Ilija Petrović Strelja — rođen u selu Gradištu, vođa ustanika Južne Srbije, vojvoda leskovački i Karađorđev pobratim;
- Mlađan Dinkić — ministar finansija i privrede Republike Srbije, poreklom iz Vlasotinca;
- Vlajko N. Kocić — Purjak- ministar pošta i telegrafa Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca;
- Dragutin N. Kocić — Purjak- učesnik Prvog i Drugog Balkanskog rata, zastavnik u Prvom svetskom ratu i nosilac brojnih odlikovanja za hrabrost.
- Prvoslav Davinić — bivši ministar odbrane SCG;
- Aleksandar Davinić — novinar Politike Ekspres i Politike, humorista i satiričar, svetski rekorder u dužinu vođenja disko programa;
- Predrag Filipović — prvak Srbije 2007. u hodanju na putu (20 km - 1:28:33 h), učesnik na Letnjim olimpijskim igrama u Atini 2004;
- Radomir Katić — profesor istorije, amaterski glumac, nosilac laureata „najdraži profesor“ kao i „zaslužni građanin“ grada Vlasotinaca, jedan od osnivača gimnazije i muzičke škole u Vlasotincu;
- Milorad Dimanić Miloš — predratni sindikalac i vođa vlasotinačke čete u Drugom svetskom ratu;
- Siniša Janić Pera — učitelj i politički komesar Druge vlasotinačke čete u Drugom svetskom ratu;
- Aleksandar Kocić Krnja — nekadašnji golman Crvene zvezde i reprezentacije;
- Mihajlo Mihajlović — predratni urednik lista Vlasina;
- Bogoljub Mitić Đoša — glumac i humorista;
- Petar Spirić — učitelj, prosvetitelj, upravitelj, nadzornik, humanista i rodoljub u borbi za oslobođenje od Turaka, učesnik Balkanskih i Prvog svetskog rata;
- Gavrilo D. Stojanović — učitelj i autor;
- Vitomir Blagojević - Vita Ban učitelj, osnivač Narodnog muzeja, direktor bibiloteke i direktor kulturnog centra, predsednik SSRN;
- Hristifor Crnilović Kica — slikar i etnograf;
- Predrag Smiljković Špic — glumac i humorista;
- Saša Grujić — košarkaški stručnjak, pom. trener CSK iz Moskve.
Obrazovanje[uredi | uredi izvor]
Na teritoriji opštine ima devet osnovnih škola, od čega su dve gradske: "8. oktobar“ i „Siniša Janić“. Takođe postoje i dve srednje škole: Tehnička škola "1. oktobar“ i gimnazija „Stevan Jakovljević“. Prva škola otvorena je u Vlasotincu i Konopnici 1866. godine, a srednjoškolska nastava počinje 1929. godine. Vlasotinačke škole učestvuju na raznim nacionalnim i internacionalnim takmičenjima. Osnovci OŠ "8. oktobar“ su 2005. u Ukrajini predstavljali Srbiju na festivalu „Promenimo svet na bolje“.
Kultura[uredi | uredi izvor]
Vinski bal[uredi | uredi izvor]
Šezdesetih godina se po prvi put održava manifestacija posvećena vinogradarstvu ovog kraja: Vinski bal. Cilj manifestacije je promocija kulture i vinogradarstva za koje je vezan razvoj opštine. Vlasotinački vinogradari se još 1923. godine udružuju u Vinogradarsku zadrugu. Poznati vinogradarski predeli opštine su pored samog Vlasotinca, Dadince, Šišava, Donja Lomnica, Skrapež i drugi. Kao i svake godine prilikom manifestacije, koja se održava na obali reke Vlasine, kraj Nešićevog keja, bira se “Boginja vina” u čiju ulogu stupa devojka iz okoline. Za vreme trajanja manifestacije se proklamiše Nezavisna Kneževina Vlasotince sa izabranim knezom. Pored degustacije vina iz lokalnih vinograda sledi i bogati kulturno-umetnički program, praćen defileom Kneza glavnim ulicama Vlasotinca, kao i nastupima raznih muzičkih izvođača. Zastupljeni su svi žanrovi od trubačke muzike pa do rokenrola. Tu su i vlasotinački slikari, koji sa njihovim kolegama van Vlasotinca, otvaraju likovnu koloniju za vreme Vinskog bala. Tema njihovih radova je grožđe i vino. Vinski bal se održava u avgustu ili početkom septembra.
Kulturni centar[uredi | uredi izvor]
Kulturni centar je osnovan 1972. godine i oslanja se na materijalnu pomoć Skupštine opštine Vlasotince. Kao organizator raznih manifestacija u Vlasotincu, Kulturni centar diprinosi duhovnom životu opštine. Izložbe raznih umetnosti, vajarstva, karikature, književnosti, likovna kolonija ali i razni koncerti kao i muzičke manifestacije spadaju u domen ove institucije. Pored toga Kulturni centar održava Zavičajni muzej u Vlasotincu.
Zavičajni muzej je u stvari turska Kula sagrađena u centru Vlasotinca u drugoj polovini 18. veka. Kula je služila kao administrativno-upravna zgrada i kao osiguranje lokalnih trgovačkih puteva, a u njoj su boravili mudir, pisac i sedam sejmena. Pretpostavlja se da je izgrađena na temeljima rimskog kastela. Na slici se može videti puškarnice, koje su koristile za odbranu zgrade protiv hajduka. Sadašnji muzej, kao kulturno-istorijki spomenik, sadrži razne eksponate od predistorijskog doba do danas. U to spada i stara srpska grafika, koja obuhvata dvoreze, bakroreze i litografiju.
Sport, lov i ribolov[uredi | uredi izvor]
- Atletski klub „Vlasotince“
- Fudbalski klub “Vlasina”
- Košarkaški klub “Vlasotince”
- Košarkaški klub “Mladost”
- Lovačko udruženje “Bogiša Popović – Giša”, ima 850 članova i gazduje lovištem “Lužnica”
- Planinarsko društvo “Čemernik”, organizuje planinarske uspone u okolini i u Srbiji
- Rukometni klub “Vlasotince” muškarci
- Udruženje ribolovaca “Vlasina”
- Moto-kros klub „JUNIOR“ Šišava-Vlasotince
- Planinarsko društvo „Morič“
Mediji[uredi | uredi izvor]
- Vlasina, Mesečni list, osnovan 1926. g, ugašen zadnjim izdanjem 20. aprila 2006.
- Radio Gaga
- TV Vlasotince
Nevladine organizacije[uredi | uredi izvor]
- Teledom „Pavlos“ Vlasotince
- Društvo Roma Vlasotince
- Eko baza „Jug“
- Ekološki pokret „Vlasina“
- Serbija
- SOS za žene i decu žrtve nasilja
Privreda[uredi | uredi izvor]
- GP „Crna Trava"- građevinsko preduzeće koje posluje u Srbiji i bivšoj Jugoslaviji
- „Besko“ - građevinska firma poznata po montažnim kućama i stolariji
- Ciglana „Rad“
- „Podrumi“ - nastali iz udruženja vinogradara posluju više od 70 godina kao vinari vlasotinačkog vinogorja
- Cementni Proizvodi
- „Manifatura Europea DOO“ - preduzeće za proizvodnju odeće
- „Grupo Fiorentino“ - preduzeće za proizvodnju odeće
- Elrad Serbia DOO
Galerija slika[uredi | uredi izvor]
-
Vlasotinačka brana -
Desna obala Vlasine, pogled sa spomen parka Staro groblje -
Kupalište -
Zgrada Narodnog doma gde je smeštena TV Vlasotince -
Zgrada policije u Vlasotincu -
Zgrada Internata u Vlasotincu, danas Centar za socijalni rad
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Konačni rezultati popisa stanovništva, domaćinstava i stanova 2022. (knjiga 1, nacionalna pripadnost opštine i gradovi)” (PDF). popis2022.stat.gov.rs. Pristupljeno 9. 7. 2023.
- ^ „Uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002. i 2011.” (PDF). Beograd: Republički zavod za statistiku. 2014.
- ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
- ^ Etnička struktura nakon popisa 2011.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Televizija Vlasotince
- www.vlasotince.in.rs - za sve one kojima je Vlasotince u srcu Arhivirano na sajtu Wayback Machine (17. jul 2012)
- Milka Dimanić - predškolska ustanova
- 8. oktobar - Škola u Vlasotincu
- Stevan Jakovljević - Gimnazija u Vlasotincu
- Tehnička škola Vlasotince
- Vlasotinački portal
- Opštinski (zvanični) sajt
- FK Vlasina sezona 2005/2006
- Sajt bežične mreže Rosulja
- E-design mreža
