Besna Kobila
| Besna Kobila | |
|---|---|
 | |
| Geografske karakteristike | |
| Ndm. visina | 1.922 m |
| Koordinate | 42° 31′ 46″ S; 22° 13′ 50″ I / 42.529444° S; 22.230556° I |
| Geografija | |
  Besna Kobila | |
| Države |  Srbija |
| Grupa | Rodopske planine |
Besna Kobila je planina u jugoistočnoj Srbiji, na razvođu sliva Južne Morave i sliva Strume. Pripada planinama Rodopskog sistema. Najviši vrh joj je 1.922 m.[1], a ostali visoki vrhovi su Šuplji pad (1.862), Musul (1.777), Mečit (1.587),[2] Bela Voda i Modrika. Grebenom ove planine prostirala se srpsko-bugarska granica u periodu između 1878. i 1919. godine.
Etimologija[uredi | uredi izvor]
Legenda[uredi | uredi izvor]
U davna vremena na ovu planinu bogatu sočnim pašnjacima, sa svojim stadima ovaca, krava i konja, stigli su nomadi. Ubrzo ro dolasku oni počinju da grade i svoje kolibe. U tom selu živela je i lepa devojka Feja. Ali, Feja je bila i dete ove prirode. Snažna devojka i odličan jahač, ni u čemu nije zaostajala za muškarcima. Posebna strast bilo joj je jahanje, gotovo se i nije odvajala od svoje kobile. Jednog dana Fejinu kobilu je ujeo besan pas. Ona to nije znala, ali je videla da su nozdrve njene kobile oblivene krvavom renom. Požurila je u selo, gde će joj ljudi pomoći da travama spase svoju ljubimicu, ali je kobila naglo promenila pravac kretanja i pojurila ka planini. Naglim okretanjem ona je zbacila Feju i nastavila da juri sve dublje u neprohod. Feja je tom prilikom slomila nogu. Ljudi su je našli onesvešćenu, odneli u očevu kolibu i dugo, dugo lečili, ali je Feja ostala hroma. I, tako, po ovom događaju — čuvajući uspomenu na ovu izuzetnu lepoticu i njenu tragičnu sudbinu, ljudi su ovo selo nazvali Kriva Feja, a planinu Besna Kobila.[3]
Položaj i prostranstvo[uredi | uredi izvor]
Planina Besna Kobila, sa svojim najvišim vrhom od 1.922 m nadmorske visine, nalazi se u jugoistočnoj Srbiji, a udaljena je 27 kilometara istočno od Vranja, na 90 km u pravoj liniji od Niša, isto toliko od Skoplja i Sofije.
Ova planina pripada rodopskom planinskom masivu. Rodopske planine pružaju se istočno i zapadno od Južne Morave. Pored Besne Kobile, rodopske planine obuhvataju i planine: Dukat, Vardenik, Čemernik, Kukavicu, Jastrebac i ostale. Severno od Besne Kobile prostire se Vardenik (1.874), Čemernik (1.638[4]) i Oštrozub (1.546[5]), a južno od Besne Kobile se prostire Dukat i Ostrogovske planine u Makedoniji.[6]
Severnim podnožjem prolazi put koji povezuje Bosilegrad sa dolinom Južne Morave. Na južnoj padini nalazi se rudnik galenita.
Geološke i geomorfološke karakteristike[uredi | uredi izvor]
Sastavljena je uglavnom od granita, a ima i olovnih ruda. Doline u podnožju su pod šumom, a viši delovi su pod pašnjacima.
Prirodne odlike[uredi | uredi izvor]
Besna Kobila spada u Rodopske planine koje predstavljaju najstariji planinski masiv na Balkanskom poluostrvu. Najviši vrh planine je Besna Kobila (1.922 metara), a ostali značajni vrhovi su Šuplji pad (1.862), Musul (1.777) i Mečit (1.587).
Flora i fauna[uredi | uredi izvor]
Ova planina obiluje biljnim vrstama, sa preko 700 vrsta drvenastih, žbunastih i zeljastih biljaka.[7] Od biljnih vrsta najzastupljenije je samoniklo, lekovito bilje, poput kantariona, koprive, nane i maslačka, a kada je reč o životinjama, na Besnoj Kobili žive vuk, divlja svinja, lisica.[6]
Klima[uredi | uredi izvor]
Srednja godišnja temperatura iznosi 4,5˚C. Najtoplije je u julu, kada prosečna temperatura dostiže svega 13,6˚C, dok je najhladnije u januaru sa prosečnom temperaturom od -6,5˚C. Kada je reč o padavinama, Besna Kobila prima između 900 i 1000 milimetara godišnje u proseku. Najviše kiše padne u junu, čak 117 milimetara, dok je najsušniji mesec oktobar, sa 35 milimetara padavina.[6]
Vode i vodno zemljište[uredi | uredi izvor]
Najvažniji resursi na području Besne Kobile su sliv Južne Morave, Strume (kao i njene pritoke Dragovištice), termomineralne vode Vranjske banje, Vlasinsko i Lisinsko jezero.
Sliv Južne Morave predstavlja najznačajniju rečnu mrežu na području Besne Kobile. Južna Morava teče u pravcu jug-sever u dužini od 295 kilometara, od makedonske granice do ušća u Veliku Moravu. Ona pripada crnomorskom slivu, a površina njenog sliva je 15.469 kvadratnih kilometara. Pritoke Južne Morave u blizini Besne Kobile su Vranjska reka, Vrla, Vlasina.
Na teritoriji opštine Bosilegrad hidrografsku mrežu čini reka Dragovištica sa svojim pritokama Brankovske, Ljubatske i Lisinske reke. Svi vodotokovi sa ovog područja usmereni su ka Strumi odnosno Egejskom moru, sem Božičke, Lisinske i Ljubatske koje se preko Lisinskog jezera usmeravaju ka Vlasinskom jezeru.
Na teritoriji opštine Vranje hidrografsku mrežu čine Južna Morava, Banjštica, Korbevačka reka, Vrtogoška reka, Veternica, Koćurica, Vranjska i Sobinska reka.
Termomineralne vode Vranjske banje obuhvataju 11 geotermalnih izvora sa protokom od 126 litara po sekundi i temperature u rasponu od 94 do 110˚C. Vranjska banja je najpoznatija banja sa hipertermalnim vodama, a spada južnomoravskoj banjskoj zoni koja pored ove banje, obuhvata i Nišku, Bujanovačku i Sijarinsku banju.
Kada je reč o jezerima, na ovom području se nalaze jezera Prvonek, površine 100 hektara, i jezero Lisina, na području opštine Bosilegrad.[6]
Mineralne sirovine[uredi | uredi izvor]
Besna Kobila je planina bogata rudama. Od rudnih nalazišta najznačajnije su olovne rude i granit (olovo, cink, kadmijum, srebro, bakar). Poznato je rudno nalazište Besna Kobila iz koga se eksploatiše ruda kobalta, molibdena, bizmuta i volframa, kao i olovo-cinkana ruda. Pored ovog, na planini se nalazi i rudno nalazište Kriva Feja koje obiluje rudom molibdena.[8][9][10]
Demografija[uredi | uredi izvor]
Na Besnoj Kobili, kao relativno visokoj srpskoj planini, nema većih naselja i gradova. Nekoliko sela nalazi se na padinama i u podnožju planine. To su Ploča, Musulj, Crni Vrh, Kriva Feja i druga. Prema popisu iz 2002. godine, u selima na Besnoj Kobili je živelo negde oko 1.030 stanovnika. Danas je taj broj, shodno velikom trendu depopulacije i migracija, mnogo manji. Ova sela naseljavaju pretežno stariji ljudi, jer ih mladi ljudi sve češće napuštaju i odlaze u nizijske predele i veće gradove.[11][12][13]
Saobraćaj[uredi | uredi izvor]
Prema podacima republičkog zavoda za statistiku, opštine Vranje i Bosilegrad, kao opštine u kojima je smeštena planina, imale su ukupno 20 kilometara magistralnog, 265 kilometara regionalnog, a 858 kilometara lokalnog puta. Od toga je savremeni kolovoz činio 42% u opštini Vranje, odnosno 9,7% u opštini Bosilegrad. Najvažnije saobraćajnice u blizini Besne Kobile su E 75, koji prolazi 40 kilometara od planine, kao i regionalni putevi R 122 i R 239 koji od Bosilegrada vode ka bugarskoj i makedonskoj granici.[6]
Turizam[uredi | uredi izvor]
Besna Kobila je 9 meseci godišnje prekrivena snegom, što je čini pogodnom za zimski turizam. Od 2010. godine postoji planinarski dom, koji se koristi za smeštaj posetilaca. “Nebeski put” je naziv staze koja prolazi preko prostranih planinskih pašnjaka na nadmorskoj visini od 1.800 metara i pogodna je za planinski biciklizam i šetnju. Postoje ambiciozni planovi za izgradnju većeg ski centra na planini i opština traži strane investitore za realizaciju istih.[14]
Opština Bosilegrad nema registrovanih smeštajnih kapaciteta. Opština Vranje ima nešto više od 700 registrovanih ležaja, od čega je oko 200 privatni smeštaj. Hotelski smeštaj se može naći isključivo u Vranju i Vranjskoj Banji. Na samoj planini se nalazi planinarski dom sa kapacitetom od ukupno 80 ležaja.
Galerija[uredi | uredi izvor]
-
-
-
-
Besna Kobila -
Besna Kobila -
Besna Kobila -
Besna Kobila 2014. godine
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Đokić, Jovan. „Katalog planina Srbije”. PSD Kopaonik Beograd. Arhivirano iz originala 18. 05. 2011. g. Pristupljeno 21. 03. 2016.
- ^ http://www.planinari.org.rs/PDFFormat/VrhoviSrbije.pdf
- ^ Turistički vodič Leskovca i okoline - 1986.
- ^ „ČEMERNIK (1638 m) -” (na jeziku: srpski). Pristupljeno 26. 02. 2019.
- ^ „OSTROZUB (Ostrozupska čuka 1546 m) -” (na jeziku: srpski). Pristupljeno 26. 02. 2019.
- ^ a b v g d „Besna Kobila” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 03. 04. 2016. g. Pristupljeno 21. 03. 2016.
- ^ „Planinski centar Besna Kobila”. Arhivirano iz originala 05. 04. 2016. g. Pristupljeno 23. 03. 2016.
- ^ Pavlović, M. (1998): Geografija Jugoslavije 2, Savremena administracija
- ^ Beograd Grupa autora (2007): Atlas Srbije, Monde Neuf, Beograd
- ^ Pavlović, M. (1998): Geografske regije Jugoslavije, Geografski fakultet, Beograd
- ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
- ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
- ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
- ^ Do you know that snow on Besna Kobila mountain lasts for 9 months a year..., eKapija, 14. 11. 2008, Pristupljeno 19. 10. 2010
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Mala enciklopedija Prosveta (3 izd.). Beograd: Prosveta. 1985. ISBN 978-86-07-00001-2. Nedostaje ili je prazan parametar
|title=(pomoć) - Marković, Jovan Đ. (1990). Enciklopedijski geografski leksikon Jugoslavije. Sarajevo: Svjetlost. ISBN 978-86-01-02651-3.
