Vesprem

Koordinate: 47° 05′ 34″ S; 17° 54′ 49″ I / 47.092858° S; 17.913627° I / 47.092858; 17.913627
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Za drugu upotrebu, pogledajte stranicu Vesprem (županija).
Vesprem
mađ. Veszprém
Vesprem - stari grad sa zamkom
Zastava
Zastava
Grb
Grb
Administrativni podaci
Država Mađarska
RegionCentralna prekodunavska regija
ŽupanijaVesprem
SrezVesprem
Stanovništvo
Stanovništvo‍
 — 62.023
 — gustina488,64 st./km2
Geografske karakteristike
Koordinate47° 05′ 34″ S; 17° 54′ 49″ I / 47.092858° S; 17.913627° I / 47.092858; 17.913627
Vremenska zonaUTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Površina126,93 km2
Vesprem na karti Mađarske
Vesprem
Vesprem
Vesprem na karti Mađarske
Poštanski broj8200
Pozivni broj88
Veb-sajt
www.veszprem.hu

Vesprem (mađ. Veszprém) je značajan grad u Mađarskoj, smešten u središnjem delu države. Vesprem je upravno središte istoimene županije Vesprem.

Grad ima 62.286 stanovnika prema podacima iz 2008. godine. Ovde postoji FK Vesprem.

Geografija[uredi | uredi izvor]

Vesprem se nalazi u središnjem delu Mađarske. Od prestonice Budimpešte grad je udaljen oko 110 kilometara zapadno. Sa prestonicom je Vesprem povezan savremenim auto-putem M7. Od jezera Balaton udaljen je oko 15 km severno.

Grad Vesprem se nalazi u središnjem delu Panonske nizije, u središnjem panonskom pobrđu, koje se pruža severnom stranom Balatona. Grad nema reku. Klima u gradu je umereno kontinentalna.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Prvi tragovi ljudskog naselja na teritoriji Vesprema vezani su za praistoriju. Posebno je značajno franačko razdoblje u ranom srednjem veku, kada je ovde podignut zamak, koji su zatekli Mađari po doseljavanju u Panoniju.

Vesprem je bio izuzetno značajan u ranoj ugarskoj istoriji, posebno po pitanju razvoja katolicizma. Grad je bilo prvi hrišćansko središte na tlu Ugarske - 1009. godine ovde je osnovana biskupija.

Sredinom 16. veka grad zauzimaju Turci i naselje propada. 1688. g. Leopold I Habzburški oslobađa Vesprem turske vlasti i grad uskoro dobija gradska prava. Sa habzburškom vlašću vraća se i katolička crkva. Grad u 18. veku se razvija i postaje važno kulturno, privredno i upravno središte.

Tokom Revolucije 1848-49. Vesprem nije imao značajnu ulogu, pa nije značajnije stradao. Posle Revolucije grad se brzo podigao i ubrzo dobio železničku vezu sa Budimpeštom. Takođe, u ovo vreme podignute su mnoge nove građevine, a grad se i brojčano povećavao.

Posle Prvog svetskog rata Vesprem se našao u okviru novoosnovane mađarske republike. Tokom druge polovine veka grad je doživeo ponovo razvoj i rast stanovništva. Tokom proteklih godina tranzicije, zbog povoljnog položaja između prestonice i Zapada grad je lakše prošao kroz tranzicionu krizu nego drugi gradovi u državi.

Srbi u Vesprimu[uredi | uredi izvor]

Još u 18. veku ima pomena o pismenim Srbima iz Vesprema. Broj pravoslavnih stanovnika je drastično opao. Bilo ih je 1867. godine samo pet duša.[1] Vespremska crkvena opština je parohijska filijala koja pripada Stolnom Beogradu. Rajićevu istoriju srpskog i drugih naroda uzeo je 1794. godine kupec Georgije Jovanović. Biografije slavnih ljudi naručio je pretplatom 1807. godine Lazar Ivanović mesni kupec. Trgovac Jovanović (Ivanović) je inače otac čuvene srpske akademski obrazovane slikarke Katarine Ivanović, koja je tu i rođena 1811. godine.

Jedini čitalac pretplatnik Vidakovićeve knjige bio je 1823. godine, kupec vesprimski Georgije Jovanović.[2] Kupci poznate Vujićeve zemljopisne knjige bili su 1825. godine i Srbi iz Vesprima: Mihail ot Stojanović velikokupac, zatim kupeci - Georgije Jovanović, Mihail Aradij, Stefan Marković, Pavel Milinković i Sava Milutinović "kupečeski kalfa". Zanimljiv naslov knjige privukao je čitaoce iz Vesprima da se pretplate 1829. godine na novu knjigu koju je preveo Teodor Pavlović advokat peštanski. Kupili su svoj primerak sledeći žitelji: Jovan Jovanović zakleti notar, Antonije Živković, Stefan Marković, Pavel Milinković, Grigorije D. Jovanović, Sava Milutinović - sve trgovci, i jedan sa strane gost. Pretplatnik Letopisa srpskog 1832. godine bio je u Vesprimu, Jovanović "ot Đerečke" spahija.[3] Pavlovićev "Srpski narodni list" kupovao je (1839) jedan pretplatnik iz mesta.[4]

Godine 1846. stanovnici Vesprema su Josif ot Stojanović penzionisani obrstlajtant i Jovan ot Đuričko penzionisani advokat. To su crkvi odani "revnosni Srbi".[5]

Stanovništvo[uredi | uredi izvor]

Po proceni iz 2017. u gradu je živelo 59.919 stanovnika.

Demografija
1949.1960.1970.1980.1990.2001.2011.2017.
20.68228.22240.41557.24963.86761.95861.72159.919

Stanovništvo Vesprema mahom čine mahom Mađari. Nekadašnje brojno jevrejsko stanovništvo nestalo je u Drugom svetskom ratu. Pretežna veroispovest je rimokatolička.

Partnerski gradovi[uredi | uredi izvor]

Galerija[uredi | uredi izvor]

  • Vespremski zamak
    Vespremski zamak
  • Katolička katedrala
    Katolička katedrala
  • Kuće u starom gradu
    Kuće u starom gradu
  • Županijski dvor
    Županijski dvor
  • Gradska kuća
    Gradska kuća
  • Univerzitet u Vespremu
    Univerzitet u Vespremu
  • Trg Lajoša Košuta
    Trg Lajoša Košuta
  • Starogradski trg
    Starogradski trg
  • Vesprem
    Vesprem

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ "Glasnik Društva srbske slovesnosti", Beograd 1868.
  2. ^ Milovan Vidaković: "Ljubomir u Elisijumu", Budim 1814-1823.
  3. ^ "Srbski letopis", Budim 1832. godine
  4. ^ "Srbski narodni list", Budim 1839. godine
  5. ^ "Srbski narodni list", Budim 1846. godine

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Vesprem na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Веспрем&oldid=27704743”