Grac

Grac Graz
Gradska većnica u Gracu
Zastava
Administrativni podaci
Država	Austrija
Savezna država	Štajerska
Stanovništvo
Stanovništvo	‍
— 2022.	295.424
— gustina	2.315,96 st./km2
Aglomeracija (2022.)	331562
Geografske karakteristike
Koordinate	47° 04′ 13″ S; 15° 26′ 20″ I
Vremenska zona	UTC+1, leti UTC+2
Aps. visina	353 m
Površina	127,56 km2
Grac Grac na karti Austrije
Ostali podaci
Gradonačelnik	Elke Kar
Poštanski broj	8010, 8020, 8036, 8041, 8042, 8043, 8044, 8045, 8046, 8047, 8051, 8052, 8053, 8054, 8055
Pozivni broj	316
Registarska oznaka	G
Veb-sajt
www.graz.at

Grac (nem. Graz), ranije poznat i kao Gradac, je drugi po veličini grad u Austriji, smešten u jugoistočnom delu države. Grac je upravno, privredno i kulturno središte pokrajine Štajerske, gde čini zaseban gradski okrug.

Grac je poznat po starom gradskom jezgru, jednim od najočuvanijih u srednjoj Evropi, zbog čega je 1999. godine stavljeno na listu kulturne baštine Uneska, a 2010. mu je pridodat i dvorac Egenberg. Druga posebnost grada je naglašena „obrazovno-univerzitetska“ funkcija grada, po čemu je Grac poznat širom Evrope.

2003. godine Grac je sam bio kulturna prestonica Evrope.

Panorama Graca

Poreklo naziva

Grad duguje ime nekadašnjem slovenskom stanovništvu, koje mu je dalo ime Gradac po maloj tvrđavi na gusto pošumljenom brdu. Kasnije je ovaj naziv ponemčen u Grac. Naziv Grac javlja se prvi put 1128. g.

Prirodne odlike

Dvorac Šlosberg

Graz, Georg Matthäus Vischer (1670)

Grac, Mura i Alpi

Srednjovekovna gravira grada

Glavni gradski trg

Dvorac Šlosberg na brdu iznad starog grada

Gradska katedrala

Zdanje rektorata Univerziteta u Gracu

Grac se nalazi u jugoistočnom delu Austrije, blizu slovenačke granice (oko 30 km). Tako je Gracu najbliži veći grad slovenački Maribor na 50 km udaljenosti južno od grada. Prestonica Beč udaljena je oko 200 km severno ili 2 i po časa vožnje.

Reljef: Grac se smestio na strateški važnom mestu u južnom podgorju Alpa. Tu se dolina reke Mure, dotle stišnjena među Alpima, širi u štajersku ravnicu, krajnje zapadni obod Panonske nizije. Gradsko jezgro se upravo obrazovalo na prvim bregovima i brdima Alpa, sa kojih se lako mogla nadgledati južno razastrta ravnica.

Klima: Klima u gradu je umereno kontinentalna sa blagim uticajem planinske klime sa obližnjih Alpa (pravac duvanja vetrova, zimski sneg). Prosečna godišnja temperatura je 9,4 °C, a prosečna količina padavina je 818 mm sa 92 kišna dana godišnje. Osunčanost grada iznosi 1890 časova godišnje i ona je veća nego kod drugih austrijskih gradova zbog uticaja Sredozemlja.

Vode: Kroz grad protiče reka Mura, koja ovom mestu izlazi iz alpskih dolina u ravničarsko područje oboda Panonske nizije.

Istorija Graca

Prvi tragovi ljudi na prostoru Graca vežu se još za praistoriju. Međutim, tek se dolaskom Južnih Slovena na ove prostorima javlja prvo stalno naselje. Tada naselje dobija slovenski naziv gradac što je naziv za malu tvrđavu. Najstarije naselje na ovom prostoriju je iz 800. godine nove ere. U 12. veku Nemci se naseljavaju na ovom području i osnivaju Štajersku marku, kao pograničnu oblast ka slovenskom življu na jugu i istoku. Tada grad i okolina dobijaju nemački karakter i gradec prelazi u grac.

U 14. veku Grac postaje središte Habzburške vlasti. U 16. veku u gradu se oseća uticaj italijanske renesanse, koji se i danas vidi u gradskoj matrici i staroj gradnji. U ovo vreme grad postaje kulturno i naučno središte. Tako je 1585. godine osnovan Univerzitet u Gracu, danas veoma poznat i cenjen. Tome ide u prilog i to da je Johan Kepler živeo i radio ovde. Upadi Turaka do Graca 1529. i 1532. godine nisu prekinuli procvat grada. Međutim, njegov procvat bio je usporen kasnije, proterivanjem protestantskog stanovništva na sever, čime je grad izgubio dobar deo obrazovanog i stručnog življa. Ovo je nadoknađeno uticajem baroka kroz gradnju i opšte „kićenje“ grada.

Tokom 18. i 19. veka grad je dobio crte velegrada. Grad se proširio, počela je industrijalizacija, stigla je železnica. Takođe, grad je obogaćen novim bulevarima, palatama, crkvama, parkovima i drvoredima. Grad je dobio i brojne kulturne ustanove (pozorište, opera, muzeji, galerije).

Tokom Drugog svetskog rata Grac je bio bombardovan, pa 16% građevina u gradu bilo uništeno ili oštećeno. Na sreću, staro gradsko jezgro nije bilo značajnije taknuto, pa je sačuvano do danas.

Stanovništvo

Demografija

1923.	1934.	1939.	1951.	1961.	1971.	1981.	1991.	2001.	2011.	2019.
199.578	210.845	208.106	226.476	237.080	249.089	243.166	237.810	226.244	261.726	292.269

Po proceni iz 2016. u gradu je živelo 283869 stanovnika. i po tome je to drugi po veličini grad u državi. Gradska aglomeracija ima blizu 300.000 stanovika. Treba se naglasiti i to da u gradu živi dodatnih 40.000 studenata iz raznih zemalja sveta.

Kultura

Grac je 2003. godine bio kulturni centar Evrope na raskršću severno-zapadne i jugoistočne Evrope. Kroz šetnju Gracom, može se uočiti da je grad u potpunoj harmoniji sa prirodom i nije lako odgovoriti na pitanje gde se parkovi završavaju, a gde počinju šume “zelene” Štajerske. Stari centar grada, koji je uređen sa mnogo ljubavi i sređen do detalja, osvojio je mnoge nagrade Saveta Evrope kao najbolji primer očuvanja urbanog nasledstva. Grac je grad italijanske renesanse.

Obrazovanje

Glavni grad pokrajine Štajerske, Austrija, 320.000 stanovnika (popis 2006. godine). Ima 6 univerziteta sa 50.000 studenata, od čega 80% stranaca.

Partnerski gradovi

• Trondhejm
• Temišvar
• Dubrovnik
• Koventri
• Montkler
• Groningen
• Darmštat
• Pula
• Trst
• Maribor
• Pečuj
• Banja Luka
• Sankt Peterburg
• Ljubljana
• Celje
• Aksaraj
• Pernik

Galerija

• 
  Staro zdanje pokrajinskog veća
• 
  Gradski tramvaj
• 
  Gradska opera
• 
  Crkva sv. Katarine
• 
  Poznata ulica Burgase
• 
  Novi kulturni centar
• 
  Gradski park
• 
  Tipična ulica starog Graca

Spoljašnje veze

• Zvanični veb-sajt
• Karta grada
• Turistička služba grada
• Tramvajski prevoz u Gracu