Istorija arhitekture
Istorija arhitekture obuhvata tehničke, funkcionalne i estetske faze razvoja kroz istorijske epohe od početka razvoja ljudskog društva do danas. Najstariji tekst o toj grani ljudske djelatnosti jest De Architectura latinskog autora Vitruvija, koji kaže da se arhitektura zasniva na skladu i ravnoteži tri načela: lepote (Venustas), čvrstine (Firmitas) i korisnosti (Utilitas). Grane arhitekture su građanska, religiozna, pomorska, vojna,[1] i pejzažna arhitektura.[2][3]
_-_Right_side_and_front.jpg)
Praistorijska arhitektura[uredi | uredi izvor]
Neolitska arhitektura[uredi | uredi izvor]
Neolitska arhitektura je arhitektura neolitskog perioda. Iako su otkrivena mnoga staništa iz svih praistorijskih perioda i više vernih rekonstrukcija je napravljeno, ona retko sadrže elemente koji se mogu povezati sa umetnošću. Neki od izuzetaka su zidne dekoracije.
Na jugu i jugozapadu Azije, neolitske kulture su se pojavile nakon 10.000. p. n. e., inicijalno na Levantu (prekeramički neolit A i prekeramički neolit B) i odatle su se raširile istočno i zapadno. Postojale su rane neolitske kulture u jugoistočnoj Anatoliji, Siriji i Iraku do 8000. p. n. e., a društva koja su proizvodila hranu su se prvi put pojavila u jugoistočnoj Evropi do 7000. p. n. e., i centralnoj Evropi do oko 5500. p. n. e. (među kojima najraniji primeri kultura obuhvataju starčevačko-korosku kulturu, linearnotrakastu keramiku, i vinčansku kulturu).[4][5][6][7]
Arhitektura starog veka[uredi | uredi izvor]
Rane visoke kulture[uredi | uredi izvor]
- Egipatska arhitektura, vidi još Egipatska umetnost
- Mesopotamska arhitektura, vidi još Mesopotamska umetnost
- Persijska arhitektura
- Eegejska arhitektura, vidi još Egejska umetnost
- Etrurska arhitektura, vidi još Etrurska umetnost
Drevna Mesopotamija[uredi | uredi izvor]
Drevna Mesopotamija je najpoznatija po svojoj izgradnji građevina od cigle od blata i izgradnji zigurata, koji zauzimaju istaknuto mesto u svakom gradu i sastoje se od veštačke humke, često uzdižući se u ogromnim stepenicima, kojima dominira hram. Humke su bez sumnje građene da bi se uzdigao hram na nadvišujući položaj u inače ravnoj dolini reke. Veliki grad Uruk imao je niz religijskih okruga, koji su sadržali mnogo hramova većih i ambicioznijih od bilo koje zgrade ranije poznate.[8]
Reč zigurat je skraćeni oblik akadske reči ziqqurratum, nazvia koji se davao čvrstim stepenastim kulama od blatne opeke. Reč potiče od glagola zaqaru, („biti visoko”). Zgrade su opisane da imaju izgled planina koje povezuju Zemlju i nebo. Veliki zigurat Ura, koji je eskavirao Leonard Vuli, ima u osnovi 64 do 46 metara, a prvotno je bio visine od oko 12 metara, sa tri etaže. Sagrađen je pod Ur-Namuom (oko 2100. p. n. e.), a obnovljen je pod Nabonidusom (555–539. p. n. e.), kad mu je povećana visina, verovatno do seven etaža.[9]
Asirske palate imale su veliki javni dvor sa kompletom stanova na istočnoj strani i nizom velikih dvorana za bankete na južnoj strani. Ovo je postao tradicionalni plan asirskih palata, sagrađenih i ukrašenih za proslavljanje kralja.[10] Ogromne količine komada nameštaja od slonovače pronađene su u pojedinim palatama.
-
-
Ilustracija hola u asirskoj palati Ašurnasrirpala II, rad Ostina Henrija Lerda (1854) -
-
Asirski reljefi iz plate Sargona II u Dur-Šarukinu, 721-705. p. n. e., muzej Orijentalnog instituta (Čikago, SAD)
Zapadni svet[uredi | uredi izvor]
Antika[uredi | uredi izvor]
- Arhitektura starovekovne grčke, vidi još Umetnost stare Grčke
- Rimska arhitektura, vidi još Rimska umetnost
Arhitektura srednjeg veka[uredi | uredi izvor]
- Vizantijska arhitektura, vidi još Vizantijska umetnost
- Preromanska arhitektura, vidi još Srednjovekovna umetnost
- Romanska arhitektura, vidi još Romanika
- Gotska arhitektura, vidi još Gotika
Arhitektura novog veka[uredi | uredi izvor]
- Arhitektura renesanse, vidi još Renesansa
- Arhitektura baroka, vidi još Barok
- Rokoko
- Arhitektura klasicizma, vidi još Klasicizam
Arhitektura XIX veka[uredi | uredi izvor]
Arhitektura XX i XXI veka[uredi | uredi izvor]
- Moderna arhitektura, vidi još Modernizam, Savremena umetnost
- Postmoderna arhitektura
Pojedine zemlje[uredi | uredi izvor]
- Srpska arhitektura, vidi još Srpska umetnost
- Narodno neimarstvo
- Arhitektura Švedske
- Prekolumbijanijska arhitektura
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Architecture. Def. 1. Oxford English Dictionary Second Edition on CD-ROM (v. 4.0) Oxford University Press 2009
- ^ Hyams 1971, str. 239
- ^ Sir Geoffrey Jellicoe, Susan Jellicoe, The Landscape of Man: Shaping the Environment from Prehistory to the Present Day. ISBN 9780500274316
- ^ „The Old Copper Complex: North America's First Miners & Metal Artisans”. Pristupljeno 10. 8. 2015.
- ^ Song, Jeeun. „The History of Metallurgy and Mining in the Andean Region”. World History at Korean Minjok Leadership Academy. Korean Minjok Leadership Academy. Pristupljeno 10. 8. 2015.
- ^ Choi, Charles Q. „Pre-Incan Metallurgy Discovered”. Live Science. Live Science. Pristupljeno 10. 8. 2015.
- ^ Maldonado, Blanco D. (2003). „Tarascan Copper Metallurgy at the Site of Itziparátzico, Michoacán, México” (PDF). Foundation for the Advancement of Mesoamerican Studies. Pristupljeno 22. 1. 2016.
- ^ Risebero, Bill (2018). The Story of Western Architecture (na jeziku: engleski). Bloomsbury. str. 13. ISBN 978-1-3500-9212-9.
- ^ „Gods and Goddesses”. Mesopotamia.co.uk. Pristupljeno 9. 11. 2015.
- ^ Cole, Emily (2002). Architectural Details (na jeziku: engleski). Ivy Press. str. 32. ISBN 978-1-78240-169-8.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Hyams, Edward (1971). A History of Gardens and Gardening. New York, Washington: Praeger Publishers. str. 239.
- H,W. Janson, Istorija umetnosti, Beograd 1962.
- Đina Piskel, Opšta istorija umetnosti, Beograd 1972.
- Udo Kulterman, Savremena arhitektura, Novi Sad 1971.
- Dejiny umenia, Michael V, Altpatov, Martin 1976.
- Dejiny umenia, Mladé letá Bratislava 2001.
- Svetové dejiny umenia, B.F. Groslier, Larusse, Praha 1996.
- Istorija drevne umetnosti, J.J. Vinkelman, Novi Sad 1996.
- Dejiny estetiky, Wladislaw Tatarkiewitz, Bratislava 1985.
- Dejiny umenia, Martyn Janek, Karel Thiry, Bratislava 1990.
- Dejiny umenia, Michael, V. Altparov, Martin 1976.
- Braun, Hugh, An Introduction to English Mediaeval Architecture, London: Faber and Faber, 1951.
- Francis Ching, Mark Jarzombek, Vikram Prakash, A Global History of Architecture, Wiley, 2006.
- Duncan, Alastair (1988). Art déco. Thames & Hudson. ISBN 978-2-87811-003-6.
- Duncan, Alastair (2009). Art Deco Complete: The Definitive Guide to the Decorative Arts of the 1920s and 1930s. Abrams. ISBN 978-0-8109-8046-4.
- Copplestone, Trewin. (ed). (1963). World architecture - An illustrated history. Hamlyn, London.
- Hitchcock, Henry-Russell, The Pelican History of Art: Architecture : Nineteenth and Twentieth Centuries, Penguin Books, 1958.
- Nuttgens, Patrick (1983), The Story of Architecture, Prentice Hall
- Renault, Christophe and Lazé, Christophe, les Styles de l'architecture et du mobliier, Editions Jean-Paul Gisserot, 2006 (in French). ISBN 978-2-87747-465-8.
- Texier, Simon (2012). Paris: Panorama de l'architecture (na jeziku: French). Parigramme. ISBN 978-2-84096-667-8.
- Watkin, David (Sep 2005), A History of Western Architecture, Hali Publications
- Banham, Reyner, (1 Dec 1980) Theory and Design in the First Machine Age Architectural Press.
- Curl, James Stevens (2006). A Dictionary of Architecture and Landscape Architecture (Paperback) (Second izd.). Oxford University Press. str. 880. ISBN.
- Curtis, William J. R. (1987), Modern Architecture Since 1900, Phaidon Press
- Frampton, Kenneth (1992). Modern Architecture, a critical history. Thames & Hudson- Third Edition.
- Jencks, Charles, (1993) Modern Movements in Architecture. Penguin Books Ltd - second edition.
- Pevsner, Nikolaus, (28 Mar 1991) Pioneers of Modern Design: From William Morris to Walter Gropius, Penguin Books Ltd.
- Sir Banister Fletcher's a History of Architecture Fletcher, Banister; Cruickshank, Dan, Architectural Press. (20th изд.). 1996. ISBN 978-0-7506-2267-7.
- Baker, Heather D. „Works of Heather D. Baker at the University of Toronto”. Pristupljeno 19. 6. 2015.
- Crawford, Harriet E. W. (2004). Sumer and the Sumerians. Cambridge University Press. str. 252. ISBN 978-0-521-53338-6.
- Harmansah, Ömür (3. 12. 2007). „The Archaeology of Mesopotamia: Ceremonial centers, urbanization and state formation in Southern Mesopotamia”. Arhivirano iz originala 12. 07. 2012. g. Pristupljeno 16. 9. 2018.
- Mendenhall, George; Herbert Bardwell Huffmon; Spina, Frank A.; Alberto Ravinell Whitney Green (1983). The Quest for the Kingdom of God: Studies in Honor of George E. Mendenhall. Eisenbrauns. str. 316. ISBN 978-0-931464-15-7.
- Leick, Gwendolyn; Baker, Heather D. (2. 6. 2009). „The Urban Form in First Millennium BC Babylonia.”. The Babylonian World. Routledge. str. 66—. ISBN 978-1-134-26128-4.
- Downey, Susan B. (1988). Mesopotamian Religious Architecture: Alexander Through the Parthians. Princeton NJ: Princeton University Press. str. 197. ISBN 978-0-691-03589-5.[mrtva veza]
- Kostof, Spiro (1995). A history of architecture : settings and rituals. New York: Oxford University Press. str. 792. ISBN 978-0-19-508378-1.
- Pollock, Susan (1999). Ancient Mesopotamia: The Eden that Never was. Cambridge University Press. str. 259. ISBN 978-0-521-57568-3.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- archinoah.de Studienarbeiten zur diversen Themen der Architekturgeschichte
- Istorija arhitekture na sajtu Curlie
- The Society of Architectural Historians web site
- The Society of Architectural Historians of Great Britain web site
- The Society of Architectural Historians, Australia and New Zealand web site
- European Architectural History Network web site Архивирано на сајту Wayback Machine (12. децембар 2018)
- Western Architecture Timeline
- Extensive collection of source documents in the history, theory and criticism of 20th-century architecture Архивирано на сајту Wayback Machine (6. децембар 2022)
