Pređi na sadržaj

Sovjetska okupacija Rumunije

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Ovaj članak je deo serije o istoriji Rumunije
Istorija Rumunije
Preistorija
Tripoljska kultura
Hamandžska kultura
Bastrani
Antika
Dakija
Dački ratovi
Rimska Dakija
Porijeklo Rumuna
Rani srednji vijek
Osnivanje Moldavije
Osnivanje Vlaške
Rano savremeno doba
Kneževina Transilvanija
Fanarioti
Dunavske kneževine
Nacionalno buđenje
Transilvanijska škola
Regulamentul Organic
Moldavska revolucija iz 1848.
Vlaška revolucija iz 1848.
Ujedinjene Kneževine
Rumunski rat za nezavisnost
Sovjetska aneksija Besarabije i Sjeverne Bukovine
Kraljevina Rumunija
Prvi svjetski rat
Sjedinjene sa Transilvanijom
Sjedinjenje sa Besarabijom
Velika Rumunija
Drugi svjetski rat
SR Rumunija
Rumunska revolucija
Postrevolucionarni period
Rumunija

Termin Sovjetska okupacija Rumunije odnosi se[1] na period od 1944. godine do avgusta 1958. godine, tokom kojeg je Sovjetski Savez zadržao značajno vojno prisustvo u Rumuniji. Sudbina teritorija koje je Rumunija držala nakon 1918. godine, a koje su 1940. godine ušle u sastav Sovjetskog Saveza, opisana je u posebnom članku o Sovjetskoj aneksiji Besarabije i Severne Bukovine.

Tokom ofanzive na Istočnom frontu 1944. godine, sovjetska armija je okupirala područje koje je bilo deo Kraljevine Rumunije pre okupacije. Severozapadni deo Moldavije bio je okupiran tokom oružanih borbi koje su se vodile između aprila i avgusta te godine, dok je Rumunija još uvek bila saveznik Trećeg rajha. Ostatak teritorije bio je okupiran nakon što je Rumunija promenila stranu u Drugom svetskom ratu, kao rezultat državnog udara koji je pokrenuo kralj Mihaj 23. avgusta 1944. godine. Tog datuma kralj je objavio da je Rumunija jednostrano prekinula sve vojne akcije protiv saveznika, prihvatila savezničku ponudu o primirju,[2] i uključila se u rat protiv Sila Osovine. Kako zvanična ponuda o primirju nije bila potpisana, Crvena armija je okupirala veći deo Rumunije kao neprijateljsku teritoriju pre potpisivanja Moskovskog primirja 12. septembra 1944. godine.

Konvencija o primirju i na kraju Pariski mirovni ugovori 1947. pružili su pravnu osnovu za sovjetsko vojno prisustvo u Rumuniji, koje je trajalo do 1958. godine,[3] dostigavši vrhunac od oko 615 000 prisutnih vojnika tokom 1946. godine.[4]

Sovjetski autori i rumunski Ustav iz 1952. godine događaje iz 1944. godine nazivali su "oslobođenjem Rumunije od strane slavne Sovjetske vojske".[5] Sa druge strane, većina rumunskih i zapadnih izvora koristi izraz "sovjetska okupacija Rumunije", a neki taj termin primenjuju za celokupni period od 1944. do 1958. godine.

Pozadina i početak okupacije[uredi | uredi izvor]

Vidi još: Rumunija u Drugom svetskom ratu

Nakon što je povukla svoje trupe iz Besarabije i Severne Bukovine kao odgovor na sovjetski ultimatum iz juna 1940. godine, Rumunija je sklopila savez sa Trećim rajhom i objavila rat Sovjetskom Savezu. Rumunske trupe ušle su u Drugi svetski rat 1941. godine u okviru operacije Barbarosa, pod vođstvom Vrhovne komande Vermahta. Nakon zauzimanja teritorije koju je 1940. anektirao Sovjetski Savez, rumunske trupe okupirale su Južnu Ukrajinu sve do Južnog Buga. Međutim, rumunska kampanja na istoku završila se katastrofalnim porazom, posebno tokom bitke za Staljingrad.

Krajem 1943. godine, Crvena armija je ponovo stekla kontrolu nad većim delom sovjetske teritorije i napredovala zapadno preko granica SSSR-a kako bi porazila Treći rajh i njegove saveznike. Iz tog razloga, sovjetske snage su prešle u Rumuniju i okupirale Severnu i Istočnu Moldaviju.

Kralj Mihaj je 23. avgusta 1944. godine pokrenuo državni udar, svrgavajući pronacističku vladu Jona Antoneskua, i stavivši rumunsku vojsku na stranu saveznika. Kao rezultat toga, kralj Mihaj je bio poslednji monarh iza Gvozdene zavese sve do 30. decembra 1947. godine kada je prisiljen na abdikciju.

Državni udar je ubrzanim tempom olakšao napredovanje Crvene armije u Rumuniji,[6] i omogućio je kombinovanim rumunskim i sovjetskim vojskama da oslobode zemlju od nemačke okupacije. U nedostatku stvarnog potpisanog primirja,[7] sovjetske trupe nastavile su da tretiraju Rumune kao neprijateljsku silu. Primirje je potpisano tri nedelje kasnije, 12. septembra 1944. godine, pod uslovima koje je praktično diktirala Moskva."[6] Državni udar je efektivno predstavljao "kapitulaciju",[8] an "bezuslovnu"[9] "predaju"[6][10] Sovjetima i ostalim saveznicima. U jeku naređenja o prekidu vatre, koje je izdao kralj Mihaj,[11] između 114.000[7] i 160.000 rumunskih vojnika, Sovjeti su bez otpora odveli u ratno zarobljeništvo. Oni su bili primorani da marširaju do udaljenih logora u Sovjetskom Savezu, a prema intervjuima preživelih u dokumentarcu 2004. godine, oko trećina zatvorenika je poginulo na putu.[12]

Do 12. septembra, Crvena armija je stekla kontrolu nad većim delom rumunske teritorije. U skladu sa sporazumom o primirju sa saveznicima, Rumunija je postala predmet Savezničke kontrole koja se sastojala od predstavnika Sovjetskog Saveza, Sjedinjenih Američkih Država i Velike Britanije, dok je sovjetska vojna komanda imala prevladavajući, de fakto, autoritet. Besarabija i Severna Bukovina ponovo su uključene u Sovjetski Savez.

Osnivačka dokumenata[uredi | uredi izvor]

Kralj Mihaj Rumunski odlikovan je Ordenom pobede (najvišim sovjetskim ordenom) za ličnu hrabrost u svrgavanju Antoneskua u državnom udaru 23. avgusta i za okončanje rata u Rumuniji protiv Saveznika.

Sporazum o primirju[uredi | uredi izvor]

Član 3 Sporazuma o primirju sa Rumunijom[13] (potpisan u Moskvi 12. septembra 1944. godine), predviđao je:

Vlada i Vrhovna komanda Rumunije će osigurati sovjetskim i drugim savezničkim snagama objekte za slobodno kretanje na teritoriji Rumunije, u bilo kom pravcu ako to zahteva vojna situacija, a rumunska vlada i Vrhovna komanda Rumunije pružiće tim kretanjima svu moguću pomoć svojim sredstvima komunikacije i o svom trošku na zemlji, vodi i vazduhu.

Član 18 istog sporazuma je predviđao:

Osnovaće se Saveznička komisija za kontrolu koja će do zaključenja mira preduzeti regulisanje i kontrolu izvršenja sadašnjih uslova pod opštem uputstvom i naredbama Savezničke (sovjetske) vrhovne komande, koja deluje u ime savezničkih sila.

U aneksu članu 18 jasno je navedeno:

Rumunska vlada i njihovi organi ispunjavaju sva uputstva Savezničke komisije za kontrolu proistekle iz Sporazuma o primirju.

i da će Saveznička komisija za kontrolu imati sedište u Bukureštu.

U skladu sa članom 14. Sporazuma o primirju, formirana su dva narodna suda radi suđenja osumnjičenim za ratne zločine, jedan u Bukureštu, a drugi u Klužu.

Punomoćnici koji su potpisali primirje, kako je navedeno u njemu, bili su::

  • Savezničke snage: ""predstavnik Savezničke (sovjetske) vrhovne komande, maršal Sovjetskog Saveza, R. J. Malinovski, propisno ovlašćenog od strane vlada Sjedinjenih Američkih Država, Sovjetskog Saveza i Velike Britanije."
  • Rumunija: ""Državni ministar i ministar pravde L. Petreškanu, zamenik ministra unutrašnjih poslova, pomoćnik Njegovog veličanstva kralja Rumunije, general D. Damačanu, princ Štirbej i G. Pop."

Pariski mirovni ugovori, 1947[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Pariski mirovni ugovori 1947.

Efekat Sporazuma o primirju prestao je 15. septembra 1947. godine, kada je na snagu stupio Pariski mirovni ugovor. Član 21, stav 1 novog ugovora pružio je pravnu osnovu za kontinuirano i neograničeno prisustvo sovjetske vojske u Rumuniji:

Po stupanju na snagu ovog Ugovora, sve savezničke snage biće povučene iz Rumunije u roku od 90 dana, pod uslovom da Sovjetski Savez zadrži na rumunskoj teritoriji oružane snage potrebne za održavanje komunikacione linije sa sovjetskom okupacionom zonom u Austriji.

Rumunsku delegaciju na Pariskoj konferenciji predvodio je ministar spoljnih poslova George Tataresku. Mirovni ugovor sa Rumunijom potpisan je 10. februara 1947. godine. Na rumunskoj strani četiri potpisnika bili su: George Tataresku, Lukreciju Petreškanu, Štefan Vojtek i Dumitru Damačanu. Potpisnici savezničkih sila bili su: državni sekretar Sjedinjenih Američkih Država Džejms F. Berns, sovjetski ministar inostranih poslova Vjačeslav Molotov i britanski državni sekretar za spoljna i zajednička pitanja Ernest Bevin.

Sovjetske snage u Rumuniji, 1944–1956[uredi | uredi izvor]

Vidi još: Sovjetska okupacija Besarabije i Severne Bukovine
Poštanska marka iz 1948. godine.
Procenjen broj sovjetskih snaga u Rumuniji [14]
Datum Brojčanost
8. maj 1945. 80,000
1. novembar 1945. 500,000
4. januar 1946. 420,000
1. mart 1946. 615,000
1. jun 1946. 400,000
1. novembar 1946. 240,000
1947. 60,000 – 130,000
1. maj – 1. jul 1948. 35,000
1. oktobar 1948. 32,000
1. jul 1949. 28,000
1. oktobar 1949. 19,000
1. januar 1950. 32,000
1. april 1950. 33,000
1. septembar 1950. –
septembar 1952. 		32,000

Nakon zaključenja Sporazuma o primirju 1944. godine, sovjetske trupe su okupirale celokupnu teritoriju Rumunije. Procene brojnosti trupa variraju između 750 000 i milion (procene britanskih vojnih zvaničnika), do između 1 i 1,5 miliona (procene rumunskog generalštaba), mnogi zapadni diplomati i eksperti pozivaju se na više od milion sovjetskih trupa.[15]

Na dan proslave imendana kralja Mihaja, 8. novembra 1945. godine, antikomunistička demonstracija ispred Kraljevske palate u Bukureštu ugušena je silom, što je rezultiralo desetinama žrtava. Sovjetski oficiri obuzdali su rumunske vojnike i policiju da ne pucaju na civile, a sovjetske trupe su uspostavile red.[16]

Procenjena snaga sovjetskih snaga stacioniranih u Rumuniji (uključujući vazduhoplovne, mornaričke, kopnene i bezbednosne trupe), od dana Pobede do 1952. godine, prikazana je u tabeli sa desne strane.

Tokom druge polovine 1946. više od polovine sovjetskih vazduhoplovnih snaga boravilo je van SSSR-a, a najveći deo je bio u Poljskoj i Rumuniji (po 2,500 aviona u svakoj zemlji).[17] Brojnost trupa je porasla na visokih 615.000 vojnika u martu 1946. godine, ali su povučeni nakon zaključenja mirovnog sporazuma 1947. Do kraja 1946. sovjetske jedinice u Rumuniji bile su koncentrisane u pet oblasti: Krajova–Slatina, Sibinj–Alba Julija, Konstanca, i Braila–Fokšani. Od maja 1948. do oktobra 1956. nivoi trupa dostižu relativno stabilan nivo: dve pune divizije, plus pomoćne jedinice koje se sastoje od otprilike treće divizije.[18]

Iako je potpisivanjem Austrijskog državnog ugovora 1955. razlog za prisustvo sovjetskih trupa kako je navedeno u Pariskim mirovnim ugovorima prestao da postoji, premijer Georgiju-Dež najavio je da će te trupe ostati sve dok strani vojnici i dalje budu smešteni u Zapadnoj Nemačkoj.[19]

Sovjetske trupe stacionirane u Rumuniji učestvovale su u suzbijanju Mađarske revolucije u novembru 1956. godine.[20]

Reorganizacija rumunske vojske[uredi | uredi izvor]

Ugovorom ograničene rumunske snage[21]
Tip Snaga
Kopnene snage 120,000 oficira i vojnika
Protivavionske snage 5,000 oficira i vojnika
Mornaričke snage 5,000 oficira i vojnika
Vazdušne snage 8,000 oficira i vojnika
Ukupno 138,000 oficira i vojnika

Sovjetska okupacija Rumunije dovela je do potpune reorganizacije Rumunske narodne armije pod nadzorom predstavnika sovjetske vojske. Broj snaga rumunske vojske Pariskim mirovnim sporazumom bio je ograničen na ukupno 138.000 (oficiri i vojnici), međutim, pod sovjetskom okupacijom, on je daleko nadmašio granice određene ugovorom, povećavajući militarizaciju rumunskog stanovništva. Do 1953. godine redovne armijske snage narasle su na oko 300 000, rezervne armijske snage do oko 135.000, i "unutrašnje" snage (graničari, bezbednosne brigade i dr.) pod nadležnošću Ministarstva unutrašnjih poslova do preko 325.000.[21]

Na početku ovog organizacionog remonta, pronemački elementi su odstranjeni od strane rumunskih oružanih snaga. Tokom 1944. - 1945. formirane su dve divizije sastavljene od rumunskih dobrovoljaca - bivših ratnih zarobljenika, obučenih u Sovjetskom Savezu tokom rata, a takođe i komunističkih aktivista, poput Valtera Romana: Divizija Tudor Vladimiresku, pod komandom pukovnika Nikolaja Kambrea i Horija, Kloška ši Krišan divizija, pod komandom generala Mihaja Laskara (koji je bio ministar odbrane od 1946. do 1947). Te dve jedinice trebalo je da čine jezgro nove rumunske vojske pod sovjetskom kontrolom. Nakon što je Rumunska komunistička partija preuzela uzde vlasti, 30% oficira i podoficira (uglavnom iskusnih vojnika, ali istovremeno potencijalni izvor protivljenja sovjetizaciji vojske) očišćeno je iz vojske.[22]

Nakon preuzimanja političke moći od strane Rumunske radničke partije, sovjetizacija Rumunske armije je počela da se odvija punom parom, pod nadzorom novog ministra odbrane, Emila Bodnaraša. Ova reorganizacija podrazumevala je usvajanje sovjetskog modela vojne i političke organizacije i promenu vojne doktrine borbe i odbrane u kontekstu integracije Rumunije u sovjetski strateški sistem, na početku Hladnog rata.[23]

Sovjetski oficiri postavljeni su za savetnike zadužene za nadgledanje potpune reorganizacije vojske. Oni su obavljali rukovodeće i nadzorne položaje u glavnim državnim institucijama, ali i u oblastima manjeg značaja. U početku su imali samo nekoliko mesta u Ministarstvu odbrane, Generalštabu, i političkim odsecima u vojsci. Kako je vreme prolazilo, broj sovjetskih savetnika se postepeno povećavao, dok su u isto vreme njihovi položaji postali stalni. U novembru 1952. u vojnim školama bilo je 105 stalnih i 17 privremenih sovjetskih savetničkih mesta. Nakon 1955. godine, njihov broj je počeo da se smanjuje: 72 u 1955-oj, 63 u 1956-oj, 25 u 1957-oj i 10 u 1958-oj godini.[24]

Nakon 1945. godine razvijeni su novi vojni propisi, po obrascima Crvene armije, a oni su dovršeni u periodu od 1949. do 1952.[25] Zbog toga je jedan broj oficira i vojnih studenata poslat u Sovjetski Savez da završi svoju obuku.[26] Između 1949. i 1952., u SSSR-u se školovalo 717 rumunskih učenika, dok su 1958. godine 471 rumunski vojni studenti pohađali obrazovanje u SSSR-u. Njihov broj se smanjio u narednim godinama.[27]

Reorganizacija službi bezbednosti[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Sekuritatea

Odmah nakon događaja 23. avgusta 1944. godine komunisti su počeli da se infiltriraju u Ministarstvo unutrašnjih poslova u velikoj meri. Generalna direkcija za bezbednost naroda (rumunski inicijali: DGSP, ali uobičajeno samo Sekuritatea) je zvanično osnovana 30. avgusta 1948. godine dekretom 221/30. Sekuritatea-u je osnovala SMERŠ, jedinica NKVD zadužena za demontiranje postojećih obaveštajnih agencija i njihovu zamenu agencijama sovjetskog stila u sovjetskim zemljama istočne Evrope. Jedinicu SMERŠ-a u Rumuniji zvanu Brigada Mobila, vodio je do 1948. godine bivši operativac NKVD-a Aleksandru Nikolši. Njena deklarisana svrha je bila „odbrana demokratskih postignuća i garancija bezbednosti Rumunske Narodne Republike od unutrašnjih i spoljnjih neprijatelja." Prvi direktor Sekuritatee bio je sovjetski obaveštajni operater George Pintilie. Aleksandru Nikolši (tadašnji general) i još jedan sovjetski oficir, general-major Vladimir Mazuru, obavljali su funkciju zamenika direktora.

Proterivanje Nemaca[uredi | uredi izvor]

Crvena armija je učestvovala u proterivanju oko 70.000 transilvanijskih Sasa iz Rumunije koje je počelo januara 1945. godine. Oktobra 1944. godine, Sanateskuova vlada, na zahtev Savezničke kontrolne komisije, počela je hapsiti mlade državljane Rumunije nemačkog porekla, koji su na kraju stavljeni na raspolaganje sovjetskoj komandi. Na zahtev savezničke komisije, Radeskuova vlada naredila je prinudni prevoz vozom transilvanijskih Sasa do Sovjetskog Saveza. U protestu od 13. januara 1945. godine Radeskuova vlada je potvrdila obavezu rumunske vlade da štiti svakog svog građanina, bez obzira na etničko poreklo, i primetila nepostojanje zakonskog osnova za deportaciju transilvanijskih Sasa.[28] Prognanicima je postepeno dozvoljavano da se vrate u Rumuniju počev od kraja 1945. do 1949. godine, mada se procenjuje da je oko 10.000 poginulo za vreme proterivanja ili dok su bili u Sovjetskom Savezu. Takve deportacije bile su zabranjene 1949. godine Četvrtom Ženevskom konvencijom.

SovRom[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: SovRom

SovRomi su bila sovjetska i rumunska zajednička ulaganja osnovana na rumunskoj teritoriji na kraju Drugog svetskog rata, a trajala su do 1954–1956. Ugovor između dveju zemalja o osnivanju ovih preduzeća potpisan je u Moskvi 8. maja 1945. godine. Teoretski, svrha ovih poduhvata bila je da se prikupe sredstva za posleratnu obnovu. Međutim, njihova stvarna svrha bila je obezbeđivanje resursa za sovjetsku stranu. Uopšteno, oni su bili faktor doprinosa iscrpljivanju rumunskih resursa, pored ratnih naknada koje su predviđene Sporazumom o primirju i Pariskim mirovnim ugovorima, a čiji je iznos iznosio 300 miliona američkih dolara.[29] Sovjetski doprinos stvaranju SovRoma sastojao se najvećim delom u preprodaji ostatka nemačke opreme Rumuniji, po sistematski precenjenim cenama.[30] Ukupna vrednost robe koja je iz Rumunije poslata u Sovjetski Savez procenjena je na dve milijarde dolara, što je daleko više od iznosa ratnih reparacija koje su zahtevali Sovjeti.[31] Do 1952. godine, 85% rumunskog izvoza bilo je usmereno ka Sovjetskom Savezu.[29] Poslednji SovRom je raspušten 1956. godine.

Jedna od tih kompanija bila je Sovromkvarc, koja je započela sa radom 1950. godine u rudniku Baica u okrugu Bihor, pod imenom koje je trebalo da prikrije pravi cilj njenih aktivnosti.[32][33] Njena početna radna snaga sastojala se od 15.000 političkih zatvorenika, a nakon što je većina umrla od trovanja radijacijom zamenili su ih seljani koji nisu bili svesni činjenice da rade sa radioaktivnim materijalom.[34] Rumunija je tajno[35][33] isporučila 17.288 tona uranijumske rude Sovjetskom Savezu između 1952. i 1960. godine,[36] koja je, barem delimično, korišćena u sovjetskom projektu atomske bombe.[33] Iskopavanje uranijuma nastavilo se do 1961. godine.[37] Sva ruda je dopremljena u inostranstvo na preradu, u početku u Silamaeu u Estoniji, a koncentrat uranijuma tada je isključivo koristio Sovjetski Savez.[37]

Poređenje sa sovjetskom okupacijom Bugarske[uredi | uredi izvor]

Upoređujući sovjetsku okupaciju Rumunije sa Bugarskom, Dejvid Stoun primećuje: "Za razliku od Bugarske, Rumunija je imala malo kulturnih i istorijskih veza sa Rusijom i zapravo je vodila rat sa Sovjetskim Savezom. Kao rezultat toga, sovjetska okupacija je teže pogodila rumunski narod čije su trupe bile manje disciplinovane." [16]

U popularnoj kulturi[uredi | uredi izvor]

  • Davai ceas, davai palton (srpski: daj ručni sat, daj kaput). Poznati rumunski scenski glumac Konstantin Tanase nastupio je u Bukureštu godinu dana nakon dolaska sovjetskih trupa. Satirizovao je naviku vojnika da „zahtevaju“ sve lične stvari na vidiku (posebno, ručne satove i kapute), zahtevajući ih rekavši: "Davai ceas, davai palton". Postoje različiti izveštaji o njegovoj smrti u avgustu 1945. godine, ali jedan od njih kaže da je pronađen mrtav dva dana nakon jednog od njegovih satiričnih dela.[38]
  • Pisac Mihail Sebastijan bio je među očevicima događaja 1944. godine. U svom dnevniku (Žurnal, 1935-1944: Fašističke godine) opisao je tadašnju atmosferu u Bukureštu: "Uznemirenost, strah, sumnja. Ruski vojnici siluju žene (kao što je juče rekla Dina Koča). Vojnici zaustavljaju automobile, puštaju vozača i putnike, sedaju za volan i odlaze. Prodavnice su opljačkane. Danas popodne, u Zahariji, trojica vojnika su provalili sef i uzeli satove. (Sat je igračka koja im se najviše dopada.) "[39] Sebastian je umro u tramvajskoj nesreći samo nekoliko nedelja nakon što je sovjetska vojska okupirala Rumuniju. Njegov Žurnal nedavno je stekao interesovanje u Americi. Američki dramatičar Dejvid Obern je 2004. godine napisao predstavu pod nazivom Žurnali Mihaila Sebastijana, koja je debitovala iste godine u Njujorku, a glumac Stiven Kunken je igrao ulogu Mihaila.
  • 25. čas. Najpoznatija knjiga Konstantina Virgila Georgiua prikazuje položaj mladog seljaka Johana Morica pod nemačkom i sovjetskom okupacijom.[40] Johana šalje policijski kapetan u radni logor koji žudi za njegovom suprugom Suzanom. U početku ga označavaju kao jevreja. Kasnije ga je "spasio" nacistički oficir, koji ga je primorao da radi kao model u nemačkoj propagandi. Zatvoren je nakon rata, i teško su ga pretukli ruski tamničari, a zatim ga savezničke snage osudile zbog njegovog rada za naciste. Karlo Ponti je 1967. godine snimio film po ovoj knjizi, u režiji Anrija Verneja, glumili su Entoni Kvin kao Johan i Virna Lizi kao Suzana.[41]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ The term "occupation" is widely used by Western and post-Revolutionary Romanian historians. Examples include:
    • "Soviet forces occupied Romania in 1944 and stayed for more than a decade." Roger E. Kirk, Mircea Răceanu, Romania Versus the United States: Diplomacy of the Absurd, 1985-1989, p. 2. Palgrave Macmillan. 1994. ISBN 0-312-12059-1.
    • "Soviet occupation troops had been withdrawn in 1958." Gordon L. Rottman, Ron Volstad, Warsaw Pact Ground Forces, p. 45. Osprey. 1987. ISBN 0-85045-730-0. str. 45.
    • "The country had to endure a long Soviet occupation (until 1958), and to pay the Soviets massive reparations." Lucian Boia, Romania: Borderland of Europe, p. 106. Reaktion Books. 2001. ISBN 1-86189-103-2.
    • "Soviet occupation forces in Romania [allowed for] unlimited interference in Romanian political life." Verona (Military Occupation and Diplomacy: Soviet Troops in Romania, 1944-1958), p. 31.
    • "In June 1958, based on complex arrangements between the Romanians, the Russians, and the Yugoslavs, the occupying Soviet Army units left Romania." Tismăneanu, p. 25. "Romanian communists remained an unappealing marginal group until the occupation of the country by the Red Army in 1944." ibid., p. 59. "The Soviet Army occupied Romanian territory and ... the Soviet-controlled political formation called the RCP was exploiting this state of affairs to establish a Stalinist regime as soon as possible, whatever the human cost." ibid., p. 91.
    • Braun, Aurel (2002). „Reviewed work: The Red Army in Romania, Constantin Hlihor, Ioan Scurtu”. Slavic Review. 61 (1): 146—147. JSTOR 2697002. S2CID 163640691. doi:10.2307/2697002. 
    • "The withdrawal of Soviet troops signified the end of the country's direct military occupation, which lasted 14 years." Istoria României în date, p. 553. Editura Enciclopedică, Bucharest. 2003. ISBN 973-45-0432-0.
    • "Wisner (who had, as an OSS officer, witnessed the brutal Soviet occupation of Romania)", David F. Rudgers, "The origins of covert action" Arhivirano na sajtu Wayback Machine (29. октобар 2008), Journal of Contemporary History, vol. 35, no. 2 (2000), 249–262
    • Flori Stănescu, Dragoş Zamfirescu, Ocupaţia sovietică în România - Documente 1944-1946 (The Soviet Occupation in Romania - Documents 1944-1946). Vremea. 1998. ISBN 973-9423-17-5.
    • "The first period of communist rule in Romania, 1944-1958 is defined by Stefan Fisher Galati as the loss of national identity by the destruction of the "bourgeois nationalist" legacy and the diminution of Romania's national sovereignty under a virtual Soviet occupation." Constantin Iordachi, "The Anatomy of a Historical Conflict: Romanian-Hungarian Diplomatic Conflict in the 1980s Arhivirano na sajtu Wayback Machine (25. mart 2009)", MA Thesis, Central European University, 1995-1996.
  2. ^ Valeriu Rapeanu, "The Dictatorship Has Ended and along with It All Oppression" Arhivirano na sajtu Wayback Machine (28. februar 2016) (from the Proclamation to The Nation of King Michael I on the night of August 23, 1944), Curierul Naţional, August 7, 2004
  3. ^ "Background Note: Romania", United States Department of State, Bureau of European and Eurasian Affairs, October 2007. The text of the treaty states: "The treaty also required massive war reparations by Romania to the Soviet Union, whose occupying forces left in 1958."
  4. ^ Verona, str. 49–51
  5. ^ „Constitutia Republicii Populare Romane 1952”. Arhivirano iz originala 11. 08. 2019. g. Pristupljeno 21. 05. 2020. 
  6. ^ a b v Country Studies: Romania. Chap. 23. US Library of Congress
  7. ^ a b Ioan Vlad, Alexandru Baboş, Războiul României pentru reîntregirea naţională(1941-1945), Ch. 3, in Istoria artei militare, Sibiu, 1996
  8. ^ "Hitler Resorts To 'Puppets' In Romania" Arhivirano na sajtu Wayback Machine (11. mart 2013), The Washington Post, 25.08.1944
  9. ^ "King Proclaims Nation's Surrender and Wish to Help Allies"[mrtva veza], The New York Times, 24.08.1944
  10. ^ "Bulgaria - Bulgarian resistance to the Axis alliance" Encyclopædia Britannica
  11. ^ Alexandru Dutu and Florica Dobre, "Generali români in prizonierat" Arhivirano 2007-10-07 na sajtu Wayback Machine
  12. ^ Vartan Arachelian "Pamfil Şeicaru despre 23 August: 'Mai multă ruşine, mai puţine victime' " Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. januar 2020), Ziua, 16.08.2004
  13. ^ The Armistice Agreement with Rumania Arhivirano 2016-08-20 na sajtu Wayback Machine
  14. ^ Verona, str. 47–51
  15. ^ Verona, str. 46–47
  16. ^ a b Stone, David R. (2006). „The 1945 Ethridge Mission to Bulgaria and Romania and the Origins of the Cold War in the Balkans”. Diplomacy & Statecraft. 17: 93—112. S2CID 155033071. doi:10.1080/09592290500533775. 
  17. ^ Verona, str. 49
  18. ^ Verona, str. 58–59
  19. ^ Gravitational Pull Arhivirano na sajtu Wayback Machine (21. maj 2013) - Time, 05.09.1955
  20. ^ Verona, str. 104
  21. ^ a b Assembly of Captive European Nations, First Session, pp. 65-67
  22. ^ "Development of the Romanian Armed Forces after World War II", from the Library of Congress Country Studies and the CIA World Factbook
  23. ^ Oroian, str. 28
  24. ^ Oroian, str. 29–30
  25. ^ Oroian, str. 37
  26. ^ Oroian, str. 38–40
  27. ^ Oroian, str. 40–41
  28. ^ Marga
  29. ^ a b Cioroianu
  30. ^ Alexandrescu
  31. ^ Roper
  32. ^ Banu, str. 28–29
  33. ^ a b v Cioroianu, str. 70
  34. ^ Khrushchev, str. 720
  35. ^ Banu, str. 29
  36. ^ Banu, str. 30
  37. ^ a b Diehl
  38. ^ Constantin Tănase: A căzut cortina! ("Constantin Tănase: The Curtain Dropped!") Arhivirano na sajtu Wayback Machine (1. jun 2013), Jurnalul Naţional, 15.01.2007.
  39. ^ Micu
  40. ^ Cogs & Machines Arhivirano na sajtu Wayback Machine (24. jun 2013), Time, 6.11.1950
  41. ^ The Bright Side of the Ax Arhivirano na sajtu Wayback Machine (21. јул 2013), Time, 24.02.1967

Литература[uredi | uredi izvor]

  • Romania - History "[From The Library of Congress]: This text comes from the Country Studies Program, formerly the [American] Army Area Handbook Program. The Country Studies Series presents a description and analysis of the historical setting and the social, economic, political, and national security systems and institutions of countries throughout the world." See sections "Armistice Negotiations and Soviet Occupation" and "Postwar Romania, 1944-85."
  • Andrei Marga, "Deportarea Saşilor Transilvǎneni"
  • Ion Alexandrescu, "1945–1956: Din «cleştele» German — în braţele «fratelui» de la răsărit. Societăţile mixte sovieto-române (Sovrom)" ("1945–1956: From the German «Tongs» — into the Arms of the Eastern «Brother». Mixed Soviet-Romanian Societies (Sovrom)"), in Dosarele Istoriei, 3/1996
  • Florian Banu, "Uraniu românesc pentru «marele frate»" ("Romanian Uranium for the «Big Brother»"), in Dosarele Istoriei, 9/2005
  • Adrian Cioroianu, Pe umerii lui Marx. O introducere în istoria comunismului românesc ("On the Shoulders of Marx. An Incursion into the History of Romanian Communism"), Editura Curtea Veche, Bucharest. 2005. ISBN 973-669-175-6.
  • Cristina Diac and Florin Mihai, "1939-1944: 23 august, Cronica unui dezastru", Jurnalul Naţional, August 23, 2006.
  • Stephen Fischer-Galati, "The New Rumania: from People's Democracy to Socialist Republic", MIT Press, Cambridge, MA, 1967. OCLC 243006
  • Constantin Hlihor and Ioan Scurtu, "The Red Army in Romania", Center for Romanian Studies, Iaşi, Portland, OR. 2000. ISBN 973-98392-5-8.
  • Khrushchev, Sergei; Khrushchev, Nikita (2004). Memoirs of Nikita Khrushchev. University Park: Pennsylvania State University. ISBN 978-0-271-02332-8. 
  • Cornel Micu, "Armata Roşie ocupă Bucureştiul", Jurnalul Naţional, 26.10.2005.
  • Stephen D. Roper, Romania: The Unfinished Revolution, Routledge, London. 2000. ISBN 90-5823-027-9.
  • Vladimir Tismăneanu, Stalinism for All Seasons: A Political History of Romanian Communism, University of California Press, Berkeley. 2003. ISBN 0-520-23747-1.
  • Sergiu Verona, "Military Occupation and Diplomacy: Soviet Troops in Romania, 1944-1958", Duke University Press, Durham, NC. 1992. ISBN 0-8223-1171-2.
  • Teofil Oroian, "«Umbrela protectoare» a consilierilor sovietici. Armata Roşie în România (Prolonged and Defying Stationing of Soviet Troops in Romania)", in Dosarele Istoriei, 12/2003, pp. 22-28
  • Teofil Oroian, "Scurtă «cronică» a consilierilor (Soviet Counsellors in the Romanian Army. A Brief Historical Perspective)", in Dosarele Istoriei, 12/2003, pp. 28-32
  • Teofil Oroian, "Doctrină, metode şi procedee de luptă de inspiraţie sovietică (War Doctrine, Fighting Methods and Procedures of Soviet Inspiration)", in Dosarele Istoriei, 12/2003, pp. 32–33, 35-41
  • Mircea Tănase, "Relaţii româno-sovietice sub cupola paraşutei (The Paratroopers and the Romanian-Soviet Relations)", in Dosarele Istoriei, 9/2005, pp. 11–16
  • Liviu Ţăranu, "RPR-URSS: Relaţii economice în numele «internaţionalismului proletar» (Communist Romania and Soviet Union: Economic Relations in the 50s)", in Dosarele Istoriei, 9/2005, pp. 23–28

Dodatni izvori[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Совјетска_окупација_Румуније&oldid=27699336”