Ivan Meštrović

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Ivan Meštrović
Portret MEštrovića
Lični podaci
Datum rođenja(1883-08-15)15. avgust 1883.
Mesto rođenjaVrpolje, Austrougarska
Datum smrti16. januar 1962.(1962-01-16) (78 god.)
Mesto smrtiSaut Bend, Indijana, Sjedinjene Države
ObrazovanjeLikovna akademija u Beču
Umetnički rad
Poljevajarstvo

Ivan Meštrović (Vrpolje, 15. avgust 1883 — Saut Bend, 16. januar 1962) bio je jugoslovenski i hrvatski vajar i arhitekta. Diplomirao je Likovnu akademiju u Beču, a zatim je bio profesor na likovnim akademijama u Zagrebu, Sirakuzi (1947) i Saut Bendu (1955).

Biografija[uredi | uredi izvor]

Fotografija Meštrovića

Rođen je u seoskoj katoličkoj porodici, a njegova religioznost oblikovala se pod uticajem narodne religioznosti, Biblije i kasnog Tolstoja. Svoje detinjstvo proveo je u selu Otavice, kod Drniša u Dalmaciji, odakle su mu bili roditelji. Dok je kao dete čuvao ovce, Meštrović je slušao epsku poeziju, narodne pesme i istorijske balade.

Prema pojedinim izvorima, Meštrović je u zrelom dobu govorio svojim prijateljima, da je srpskog porekla, jer potiče starinom iz Novopazarskog sandžaka, od plemena Gavrilovića.[1] Pesnik i diplomata Jovan Dučić je utvrdio da u trouglu Pljevlja - Foča - Goražde postoje dva sela, sa zanimljivim imenima: Meštrovci i Maštrovac. Bio je to po njemu „klasični starosrbijanski kraj pun Nemanjićkih tradicija, carskih crkava i tvrđava, gnezdo guslara i heroja nacionalnih”. Gavrilovići su utvrđeno je, bili izdeljeni na tri grane, a jedna od njih bila vlastelinska porodica, u srodstvu sa srpskim kraljem Urošem II.

Meštrović je u nacionalnom smislu tokom života imao velike promene. U doba Kraljevine Srbije, do 1914. je govorio (list Štampa, 1911.): Srbin i Hrvat to su dva imena za jedan narod, samo što je taj narod pod imenom Srbin bolje sačuvao svoju individualnost — slobodu i čežnju za slobodom. Stoga mi je to ime milije. U dobra Kraljevine Jugoslavije je bio veliki Jugosloven i unitarista, da je nakon 6. januara 1929. predvodio poklonstvenu deputaciju Hrvatske kod kralja ujedinitelja. Samo Hrvat postaje u doba NDH.[2]

Harold Bilinić, kamenorezac iz Splita, prepoznao je njegov dar i uzeo ga je za šegrta sa svega šesnaest godina. Njegov umetnički talenat razvio se gledanjem znamenitih građevina Splita i uz pomoć Bilinićeve supruge koja je bila profesorka u srednjoj školi. Uskoro su pronašli jednog bečkog vlasnika rudnika koji je finansirao Ivanovo preseljenje i školovanje u Beču. Morao je u najkraćem roku da nauči nemački i da se prilagodi novoj sredini. Uprkos brojnim problemima završio je studije.

Svoju prvu izložbu priređuje 1905. godine u Beču sa grupom Secesija, uz primetan uticaj stila Art Nuvo. Njegov rad je ubrzo postao popularan i Meštrović počinje da zarađuje dovoljno za učešće na međunarodnim izložbama, na koje je putovao sa svojom suprugom Ružom Klajn. Njegov kum je bio dr Laza Popović, sa kojim je vajar redovno u međuratnom periodu provodio Božić u Otavicama. Tu se nalazio kamenolom od čijeg kamena je Meštrović za života isklesao svoj „Mauzolej”. Taj mauzolej je bio nekoliko kilometara udaljen od „rodne kuće”. Podignut je na otkupljenom zemljištu, sa kamenim ukrasima i bareljefima. Okrenut je bio ka istoku, a u njemu su katolički oltar od žućkastog kamena i u podu grobna kripta.[3]

Godine 1908. seli se u Pariz. Skulpture stvorene u tom periodu mu donose i međunarodnu reputaciju. U Beograd se seli 1911, a ubrzo potom u Rim, gde je na svetskoj izložbi primio nagradu za delo Vidovdanski hram koje je bilo u okviru paviljona Srbije.[4] Tamo je proveo naredne četiri godine proučavajući skulpture antičke Grčke.

Na početku Prvog svetskog rata i nakon atentata u Sarajevu, Meštrović je pokušao da se vrati u Split preko Venecije, ali ga je od tog puta odvratio njegov negativni stav prema austrougarskim vlastima. Tokom rata je učestvovao na izložbama u Parizu, Kanu, Londonu i Švajcarskoj. Bio je član Jugoslovenskog odbora.

Po završetku Prvog svetskog rata vraća se u novoosnovanu Kraljevinu Jugoslaviju i upoznaje drugu ljubav svog života, Olgu Kesterčanek kojom se i oženio. Imali su četvoro dece: Martu, koja je rođena u Beču i Tvrtka, Mariju i Matu, koji su rođeni u Zagrebu, gde su se preselili 1922. Kasnije bi zimske mesece provodili u svojoj palati u Zagrebu, a letnje u letnjoj kući napravljenoj tridesetih godina u Splitu. Postao je profesor, a kasnije direktor Kulturnog instituta u Zagrebu.

Ivan Meštrović je izvajao brojne skulpture po narudžbini kraljevske dinastije Karađorđević, posebno kralja Aleksandra I Karađorđevića. Među porudžbine kralja Aleksandra ubrajaju se skulptura sfinge, Miloša Obilića, Marka Kraljevića, junaka kosovskog mita Srđa Zlopogleđa, ženske pandane kosovskim junacima, kao i autoportret samog Meštrovića. Većina poručenih skulptura kao ideološku pozadinu imala je ideju integralnoj jugoslovenstva. Dela se danas uglavnom nalaze u okviru dvorskog kompleksa na Dedinju.[5]

Putovanja po svetu su se nastavila. Izlagao je svoja dela: u Bruklinskom muzeju (1924), Čikagu (1925), kao i u Egiptu i Palestini 1927. godine.

Kada Meštrović dolazi u Ameriku, svojim vezama i poznanstvima mu pomaže naučnik Mihailo Pupin, koji u svom pismu navodi da je Meštrović u praktičnim radovima oko izložbi „kao malo dete”.[6]

Zbog njegovog stava prema Italiji, kada je osudio italijanski iredentizam prema Dalmaciji, i Nemačkoj, kada je odbio Hitlerov poziv da poseti Berlin, ustaše su ga na kratko zatvorile tokom Drugog svetskog rata. Uz pomoć Vatikana se prebacio u Veneciju i Rim, a kasnije u Švajcarsku. Cela njegova porodica nije uspela da se izvuče pred naletima rata — njegova prva žena Ruža Klajn umrla je 1942. zajedno sa svojom jevrejskom porodicom u Holokaustu. Kasnije, brata Petra su zatvorile komunističke vlasti.

Mauzolej Ivana Meštrovića u Otavicama

Titova Jugoslavija je pozvala Meštrovića da se vrati, ali je on odbio da živi u komunističkoj zemlji. Godine 1946, Univerzitet u Sirakuzi mu je ponudio mesto profesora i on se preselio u Sjedinjene Američke Države. Još 1945. dobio je američko državljanstvo, a deset godina kasnije postaje profesor na Univerzitetu Notr Dam.

Pre nego što je umro, Meštrović se na kratko vratio u Jugoslaviju poslednji put da bi posetio Alojzija Stepinca, katoličkog kardinala koji je sarađivao sa ustašama, i Josipa Broza Tita.

Na zahtev jugoslovenskih kulturnih poslenika, poslao je 59 statua iz Sjedinjenih Država u Jugoslaviju (uključujući i spomenik Petra Petrovića Njegoša), a 1952. dodatnih 400 skulptura i različitih crteža.

Smrt Meštrovićeve dece kao da je uticala i na njegovu. Njegova kćerka Marta, koja se doselila u Kanadu, umrla je u 24. godini 1949; njegov sin Tvrtko, koji je ostao u Zagrebu, umro je 1961. godine. Meštrović je napravio četiri glinene skulpture, da bi obeležio smrt svoje dece, Marte i Tvrtka. Nekoliko meseci docnije, Ivan Meštrović je umro u svojoj 79. godini u gradu Saut Bend, u državi Indijani (SAD). Njegovi posmrtni ostaci su prebačeni u Otavice.

U njegovu čast, ulica u Beogradu nazvana je po njemu.

Rad[uredi | uredi izvor]

Spomenik Neznanom junaku na Avali
Njegošev mauzolej na Lovćenu

Ivan Meštrović je izvajao preko pedeset spomenika tokom svog dvogodišnjeg boravka u Parizu (1908—1910). Na temu boja na Kosovu u Parizu se rodila ideja za projekat izgradnje Vidovdanskog hrama čija je maketa nagrađena u Rimu. Mnogo njegovih ranih dela nose panslovensku notu sa ciljem da se svi južni Sloveni ujedine.

Sa stvaranjem prve Jugoslavije, njegov rad se preorijentiše na muzičke instrumente i kapele. Sebe je praktično orijentisao na religiozne motive, pravljene naročito od drveta, pod uticajima vizantijske i gotske arhitekture. Najpoznatija dela iz tog perioda su Raspeće i Madona; kasnije je bio više impresioniran Mikelanđelom Buonarotijem, kada je pravio veliki broj kamenih reljefa i portreta.

U njegova najpoznatija dela se ubrajaju:

Galerije sa njegovim delima:

  • Meštrovićeva galerija u Splitu, otvorena posle njegove donacije 1950, koja uključuje 86 statua, 17 crteža i osam bronzanih statua na otvorenom, 28 reljefa u drvetu.
  • Memorijalna galerija Ivan Meštrović napravljena 1973. Vrpolju, njegovom rodnom mestu, sa 35 radova u bronzi i kamenu.
  • Narodni muzej u Beogradu, koji poseduje spomenike kao što su: Miloš Obilić, Kosovka devojka, Kraljević Marko, Srđa Zlopogleđa, Udovica
  • Narodni muzej u Kruševcu ima u svojoj stalnoj postavci gore spomenutu maketu Vidovdanskog hrama koja je u muzeju od 1971.
  • Tejt Galerija u Londonu — Banović Strahinja

Njegovo delo je i skulptura „Velika udovica” iz 1908. godine koja je 2016. premeštena iz Muzeja savremene umetnosti u Muzej istorije Jugoslavije u Beogradu.[9]

Galerija[uredi | uredi izvor]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Pravda”, Beograd 30. april 1932. godine
  2. ^ Sumrak Lovćena, podnaslov: Hegemonija falsifikataa. Cetinje: Svetigora. 2021. str. 148. 
  3. ^ „Politika”, Beograd 1937. godine
  4. ^ Timotijević, Miloš. „Miloš Timotijević, „Politika, umetnost i stvaranje tradicija (Podizanje spomenika Nadeždi Petrović u Čačku 1955. godine)” (Politics, art and creation of traditions : The establishment of Nadežda Petrović monument in Čačak in 1955)” (na jeziku: engleski). 
  5. ^ Borić, Tijana (2008). „Umetnički opus Ivana Meštrovića u dvorskom kompleksu na Dedinju”. Nasleđe. 9. 
  6. ^ Serbia, RTS, Radio televizija Srbije, Radio Television of. „Pupin Cvijiću o Meštroviću”. www.rts.rs. Pristupljeno 2020-12-31. 
  7. ^ Zagreb traži „Majku Hrvata” u Beogradu („Politika”, 9. avgust 2015)
  8. ^ Kralj Aleksandar platio je „Majku Hrvata” („Politika”, 11. avgust 2015)
  9. ^ „Velika udovica” otišla sa Ušća (B92, 17. oktobar 2016)

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Иван_Мештровић&oldid=27420336”