Krsto Popović

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Krsto Popović
Krsto Popović
Lični podaci
Datum rođenja(1881-09-14)14. septembar 1881.
Mesto rođenjaLipa, Knjaževina Crna Gora
Datum smrti13. mart 1947.(1947-03-13) (65 god.)
Mesto smrtiGrahovo, kod Nikšića, NR Crna Gora, FNR Jugoslavija

Krsto Zrnov Popović (Lipa, 14. septembar 1881 — Grahovo, 13. mart 1947) bio je oficir[1] crnogorske vojske i jedan od vođa Božićne pobune 1919. godine. Za vrijeme Drugog svjetckog rata bio je saradnik italijanskog okupatora[2] i zapovjednik kvislinške Lovćenske brigade. Zrnov se zalagao za veća prava i uvažavanje države Crne Gore pritom ne negirajući sopstveni srpski identitet.

Biografija[uredi | uredi izvor]

Rođen je 14. septembra 1881. godine u selu Lipa u Cucama, od oca Todora (oficira crnogorske vojske) i majke Ćetne (rođene Krivokapić). Poslije završene osnovne škole, iz rodnog mjesta odlazi na Cetinje u Oficirsku školu. Godine 1905. se ženi Marijom, kćerkom Jovana Radojevića, sa kojom je imao pet kćeri i dva sina.

Vojnik crnogorske vojske[uredi | uredi izvor]

Kao vojnik imao je sjajnu karijeru:

  • proizveden u čin potporučnika - 10. jula 1906,
  • unaprijeđen u čin poručnika - 1. jula 1909,
  • šef policije na Cetinju - postavljen 1910,
  • nastavnik u Podoficirskoj školi na Cetinju,
  • odlikovan Danilovim krstom petog reda,
  • učesnik Prvog balkanskog rata u borbama oko Skadra (1912—1913),
  • učesnik Drugog balkanskog rata u borbama na Bregalnici - 1913,
  • unaprijeđen u čin kapetana - 14. septembra 1913,
  • postavljen za pomoćnika načelnika štaba Pete divizije u Pljevljima - maja 1914,
  • komandant podoficirske škole regrutske klase,
  • učesnik Prvog svjetskog rata kao komandant Boljanićkog odreda, gdje se ističe hrabrošću u bitkama od Bosne do Crne Gore; kao komandant Izviđačkog odreda Sandžačke vojske, uz Janka Vukotića, učesnik je i Mojkovačke bitke.

Godine 1916. je interniran u Logor Boldogasonj, u Mađarskoj.

Borba za nezavisnost Crne Gore[uredi | uredi izvor]

Glavni članci: Božićna pobuna i Crnogorski komiti

Kapetan Krsto Zrnov Popović bio je jedan od vođa Božićne pobune 1919. godine, koju su protiv dinastije Karađorđević podigli zelenaši, pristalice svrgnutog kralja Nikole i dinastije Petrović Njegoš. Iz internacije se vraća 1918. godine i aktivno radi na poništenju odluka Velike narodne skupštine, zalažući se protiv ujedinjenja, s tim da o obliku vladavine odluči skupština svih Jugoslovena, želeći da pitanje naroda Srbije i Crne Gore prepusti na odlučivanje hrvatskom i slovenačkom koji nikada nisu blagonaklono gledali na njihov suživot. Upućuje proglase stranim trupama i Izvršnom narodnom odboru, ali bez uspjeha. Uporedo sa pregovorima, kao jedan od vođa, pripremao je i terorističke akte protiv novostvorene države. Izvještava generala Vanela, komandanta Savezničkih okupacionih trupa, da su u ratnom sukobu.

Ustanici napadaju Cetinje noću, 5. na 6. januar 1919. godine. Dolazi do vatrenog obračuna i ustanici ne uspijevaju da uđu u grad. Uz posredovanje generala Vanela stanje se normalizuje. Dio pobunjenika se vratio kući, a dio pobjegao u mjesta koja su kontrolisali Italijani, što sugerira odakle je dobijao podršku za svoj rad. Krsto se sklanja u Kotor, a odatle u Italiju. Iz Italije je nekoliko puta upadao u Crnu Goru, a jedan od upada je bio između Bara i Ulcinja, kada je predvodio 69 oficira iz Gaete. Jedno vrijeme je bio načelnik štaba Crnogorske vojske u Italiji. Desetog decembra 1919, u glasilu crnogorske vlade u izgnanstvu, „Glasu Crnogorca“, Krsto Popović je istakao važnost Crne Gore u Srpstvu napisavši da je: „Crna Gora ona zemlja đe se čuvala i sačuvala iskra slobode Srbinove“ [3][4]. Međutim, nakon samo nekoliko mjeseci od dolaska, Krsto Popović se vratio u Italiju gdje je u vojsci izbjegličke vlade Crne Gore dobio čin komandira, a kasnije i brigadira. Italijanske vlasti su ga hapsile zbog suprotstavljanja rasturanju crnogorske vojske poslije potpisivanja Rapalskog ugovora. Odbio je da se vrati u Kraljevinu SHS.

Izbjeglištvo[uredi | uredi izvor]

Početkom 1922. godine odlazi za Argentinu, sa Vaskom Marojevićem, Živkom Nikčevićem, Milom Matanovićem i drugima. U Argentini ih je dočekao crnogorski počasni konzul Žerve Kazo. Krsto u Argentini ostaje do kraja 1929. godine. Marko Vučeraković mu kao saborcu obezbjeđuje garanciju za boravak u Belgiji. Po dolasku u Belgiju, pridružuje mu se supruga Marija i djeca Savica, Bosiljka, Nikola i Radovan.

Godine 1929. uputio je iz Belgije molbu kralju Aleksandru Karađorđeviću da ga oslobodi odgovornosti za bratoubilačke sukobe u Crnoj Gori od decembra 1918. do smrti kralja Nikole, i u pismu mu iskazao vjernost.[5] U Belgiji mu je 18. oktobra 1929. vlada provincije Lijež, odnosno policija za strance, izdala pasoš, pod brojem 9121, sa vizom pod brojem 94. U ličnim podacima unijetim u pasoš, Krsto Zrnov Popović nacionalno se izjasnio kao Srbin.[6]

Tamo su živjeli do 1934. godine, pripremajući se za povratak u zavičaj. Smrt kralja Nikole ga je razriješila obaveze poštovanja date zakletve, pa zato i piše molbu kralju Aleksandru Karađorđeviću. Procedura povratka je bila pisanje molbe za povratak i u kojoj je napisao: "... da je prilikom sukoba dvije struje u Crnoj Gori 1918. godine ostao vjeran svetinji zakletve položene Vrhovnom Komandantu Njegovom veličanstvu Kralju Nikoli i stupio u borbu protiv onih elemenata, koje je moj Vrhovni Komandant označio kao neprijatelje Crne Gore...". U istoj molbi iskazuje punu lojalnost kralju Aleksandru. Povratak mu je bio odobren i nastanio se u Nikšiću.

Pošto se vratio u Jugoslaviju, dobio je oficirsku penziju i živio kao penzioner do početka Drugog svjetskog rata.

Drugi svjetski rat[uredi | uredi izvor]

U prvim danima okupacije Popović se držao po strani. Pripadao je grupi crnogorskih federalista koja se protivila oduzimanju teritorija Crnoj Gori i Boki i teritorija pripojenih Velikoj Albaniji. Znajući Italijane, Krstova grupa odbija italijansku rezoluciju o proglašenju suverene Crne Gore. Njihova politička platforma nije isključivala jugoslovensku državu u kojoj bi Crna Gora bila federalna jedinica. Osim Krsta u ovoj grupi su bili i Petar Plamenac, Novica Radović i drugi. Grupa je bila distancirana od grupacije oko Sekule Drljevića. Sekulina grupa je negirala bilo kakvu jugoslovensku državu.

Posle Trinaestojulskog ustanka, guverner Alesandro Pircio Biroli je za borbu protiv partizana tražio oslonac u četnicima i u crnogorskim separatistima koji su bili u opoziciji Drljeviću.[7] Popović se, za razliku od Plamenca i Radovića, u to vrijeme nije javno eksponirao kao saradnik Italijana.[8] Kako je imao veliki ugled u Katunskoj nahiji i protivio se Drljevićevom krilu CFS, partizani su više puta od oktobra do decembra 1941. pokušavali da Popovića privole na saradnju, ali bezuspješno.[9]

Popović nije prihvatio italijanski predlog da bude komandant cjelokupne žandarmerije, već je tražio od Italijana stvaranje Crnogorske vojske, kao saveznike u borbi protiv partizana.[10] Pircio Biroli je prihvatio ovaj predlog i Popović je potpisao sporazum, koji je na kraju ipak odbila italijanska vlada ne dozvoljavajući da u Crnoj Gori bude bilo kakve vojske osim italijanske.[11] U martu 1942. godine, Pircio Biroli uspijeva da napravi koaliciju između četnika i zelenaša. Pod patronatom okupatora Crna Gora je podijeljena na tri sektora od kojih jedan pripada zelenašima, a druga dva četnicima Baja Stanišića i Pavla Đurišića.[12] Po povlačenju partizana za Bosnu, četnici su napali zelenaše i to je bio kraj koalicije. U ovom sukobu su Italijani uzeli zelenaše u zaštitu. Od ovih događanja pa nadalje, zelenaši odbijaju da napadaju partizane. Lovćensku brigadu, čiji je komandant bio Krsto Popović, zahvatilo je rasulo i Nijemci su je rasformirali u novembru 1943. godine, a Krsta razoružali.

Partizani su ga više puta pozivali da im se priključi. Iako su mu dva sina (Radovan i Nikola) bila u partizanima odbio je sve pozive i ostao dosledan svojim uvjerenjima. Njegovi sinovi bili su partizanski borci od 1941. godine; Radovan je poginuo u bici na Neretvi, dok je Nikola proglašen za narodnog heroja.

Pogibija[uredi | uredi izvor]

U Katunskoj nahiji, avgusta 1944. godine pokušava da stvori vojsku, ali bezuspješno. Poslije ovog kraha odmeće se u šumu i skriva se sve do 13. marta 1947. godine kada su ga u 66. godini ubili pripadnici OZNA. Zasjeda je bila organizovana na Bojanjem brdu između Grahova i Nudola. U okršaju gine Rako Mugoša, dok Veljko Milatović i Šaro Brajović ostaju živi. Na sahrani Raka Mugoše, njegova majka oplakuje jednako obojicu - i kori sina što je krenuo na njega jer „Nije Krsto zec iz gore / Nego junak Crne Gore“.[13]

Identitet[uredi | uredi izvor]

Mnogi ljudi koji se deklarišu kao etnički Crnogorci doživljavaju Krsta Popovića kao simbol svog identiteta. Takvo viđenje je suprotno činjenicama i zasnovano je na propagandi i neznanju, budući da je Popović sebe doživljavao kao Srbina.[14] Krsto Popović je bio Crnogorac u duhu dinastije Petrovića i bilo mu je nepoznato "nesrpsko crnogorstvo" ili ideja crnogorskog (montenegrinskog) naroda koja je postala raširena u 21. veku. Njegovo emigrantsko pisanje u Glasu Crnogorca da je "Crna Gora ona zemlja đe se čuvala i sačuvala iskra slobode Srbinove" dokazuje da njegovo antisrbijanstvo nije isto što i antisrpstvo. Do sukoba dvije srpske dinastije, Petrovića i Karađorđevića, je došlo zbog pitanja prevlasti, kao i u Srbiji što su ranije bile povremene smjene dinastija Karađorđević i Obrenović. Zbog samog sukoba između dvije države neuki dobijaju utisak o sukobu dva različita naroda. Tadašnji Crnogorci nikada ne govore o Srbima i Crnogorcima, nego samo o Srbijancima i Crnogorcima (tj. o Srbima iz Srbije i Srbima iz Crne Gore).[15]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Krsto Zrnov Popović”. Pristupljeno 9. 4. 2013. 
  2. ^ „Ispovest Jova Kapičića o pogibiji Krsta Zrnova Popovića”. Arhivirano iz originala 11. 10. 2008. g. Pristupljeno 24. 12. 2018. 
  3. ^ Popović, Krsto. Glas Crnogorca, br. 80. od 27.11.1919, po novom kalendaru: 10.12.1919, članak: Oporuka crnogorskih ustaša na poruku srbijanskih siledžija u CG. Neji kod Pariza. str. 4. 
  4. ^ Krsto Zrnov Popovic (jezik: engleski)
  5. ^ „pismo K. P. kralju Aleksandru”. Pristupljeno 9. 4. 2013. 
  6. ^ „Pasoš Krste Popovića”. Pristupljeno 9. 4. 2013. 
  7. ^ Pajović 1977, str. 115.
  8. ^ Pajović 1977, str. 121.
  9. ^ Pajović 1977, str. 126–12.
  10. ^ Pajović 1977, str. 118.
  11. ^ Pajović 1977, str. 119–120.
  12. ^ Tomasevich 2002, str. 142.
  13. ^ Čedo Baćović: CRNOGORAC NA POTONJOJ URI, Pobjeda a. d. 2006
  14. ^ Đurković 2013, str. 130.
  15. ^ Glas Crnogorca, br. 88. od 24. septembra 1920, br. str. 2, članak: Srpska patrijaršija (PDF). Neji kod Pariza. 1920. Arhivirano iz originala (PDF) 03. 06. 2020. g. Pristupljeno 03. 06. 2020. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Крсто_Поповић&oldid=27707914”