Potisje (oblast)
Potisje, kao geografska oblast može imati dva značenja:
- U širem značenju, Potisje je celokupna oblast u slivu reke Tise, koja obuhvata delove Ukrajine, Rumunije, Mađarske, Slovačke i Srbije;
- U užem značenju, Potisje je oblast u slivu reke Tise na području Srbije, u okviru Vojvodine.
Potisje u Srbiji[uredi | uredi izvor]
Potisje čini severni deo Republike Srbije i u celosti je okviru Autonomne pokrajine Vojvodine. Reka Tisa deli Potisje na bački (zapadni) i banatski (istočni) deo.
Prirodni uslovi[uredi | uredi izvor]
Srpsko Potisje je najniži deo veće oblasti Potisja i obuhvata donju petinu toka Tise. Ono počinje na mađarsko-srpskoj granici kod sela Đala i završava se ušćem reke Tise u Dunav kod Starog Slankamena.
Reljef: Potisje u Srbiji je izrazito ravničarski predeo, nadmorske visine od 75 do 100 metara. Jedini pokrenutiji deo je Titelski breg, visine do 130 metara.
Vode: Dužina toka Tise u Srbijije 164 km i u potpunosti je plovna. Tisa je u srpskom delu prava ravničarska reka sporog toka, sa mnogo taloga i mulja. Shodno tome, reka je nekada bila veoma krivudava, sa nizom meandara, koji su u prošlosti presečeni u cilju lakše plovidbe. Pored toga, uz reku postoji niz mrtvaja i močvarnih područja.
Jedina važna pritoka reke Tise u Srbiji je Begej, dok su ostali tokovi zanemarljivog značaja. Kod Bečeja reku preseca Kanal Dunav—Tisa—Dunav.
Biljni i životinjski svet: Tisa je poznata i po prirodnoj pojavi Cvetanja Tise. Nekoliko dana u godini (tokom juna) milioni insekata Tiski cvet (Palingenia longicauda) izlaze na reku, gde se razmnožavaju. Njihov život traje samo tokom tog razdoblja.
Društveni uslovi[uredi | uredi izvor]
Potisje danas spada u razvijenije delove Srbije, ali istovremeno i sa veoma lošom demografskom slikom.
Stanovništvo: Poslednjih decenija Potisje, mada jedno od najrazvijenijih područja u Srbiji, ima značajan pad stanovništva, uzrokovan negativnim prirodnim priraštajem i iseljavanjem stanovništva ka većim gradovima u širem okruženju (Beograd, Novi Sad, Segedin, Budimpešta).
Stanovništvo Potisja je etnički mešovito i podeljeno je između Srba i Mađara, uz slovačku, romsku i rumunsku manjinu. Srbi čine većinu u donjem delu Potisja: Žabalj (86%), Titel (85%), Zrenjanin (74%) i Novi Bečej (69%), dok u severnom delu čine većinu u Kikindi (76%) i Novom Kneževcu (59%). Mađari su pretežno stanovništvo gornjeg dela Potisja: Kanjiža (86%), Senta (81%), Ada (77%) i Čoka (52%). Bečej, smešten tačno u sredini Potisja nema većinu, već je stanovništvo podeljeno između Mađara (49%) i Srba (41%).
Opštine u Bačkoj su:
Opštine u Banatu su:
Naselja: Naselja u Potisju su mahom velika spram naselja u drugim delovima Srbije. Pretežan deo stanovništva živi u gradskim naseljima, od kojih su najznačajnija Zrenjanin, Kikinda, Bečej i Senta.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Prvi pomeni područja Potisja vezuju se za 1. vek, kada starorimski istoričar Plinije opisuje dati predeo pod nazivom Patisus (Pathissus).
Najvažniji deo istorijskog pominjanja pojma vezan je za nekadašnju Potisko-Pomorišku granicu, deo Vojne granice na području Potisja i Pomorišja. Potisko-Pomoriška granica trajala je u razdoblju 1702-1751. i bila je pretežno naseljena Srbima-graničarima. Posle ukidanja granice 1751. godine značajan broj Srba se iseljava u južni deo Rusije (Slavenosrbija i Nova Srbija), dok su na njihovo mesto naseljavali Mađari. Da bi sprečila iseljavanje stanovništva Habzburgovci daju povlastice, tj. stvaraju Potiski okrug sa sedištem u Bečeju. Date povlastice bile su potvrđivane 1759, 1774. i 1800. Potiski okrug je trajao do 1848. godine.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
- Potiski okrug
- Tisa
- Bačka
- Banat
- Vojvodina
- Potisko-Pomoriška granica
- Velikokikindski dištrikt
- Pomorišje
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Muzej Vojvodine (2003). Potiska i Pomoriška vojna granica (1702-1751), Novi Sad: Muzej Vojvodine.
- Popović, D. (1990). Srbi u Vojvodini: knjige 1-3, Novi Sad.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- www.insiderserbia.com Turistički portal "insiderserbia" - Potisje Arhivirano na sajtu Wayback Machine (26. januar 2012)
