Invazija Varšavskog pakta na Čehoslovačku

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Invazija Varšavskog pakta na Čehoslovačku
Deo Hladnog rata

Sovjetski tenk u plamenu
Vreme20. avgust 1968. — 20. septembar 1968.
Mesto
Čehoslovačka
Ishod Moskovski protokol, sovjetsko vojno prisustvo do 1991.
Sukobljene strane
Varšavski pakt
 Sovjetski Savez
Bugarska Bugarska
 Istočna Nemačka
Mađarska Mađarska
Poljska Poljska		 Čehoslovačka Čehoslovačka
Diplomatska podrška:
 Rumunija [1]
 SFRJ[2]
NRA
Komandanti i vođe
Sovjetski Savez Leonid Brežnjev
Sovjetski Savez Ivan Pavlovski
Sovjetski SavezAndrej Grečko		 Čehoslovačka Ludvik Svoboda
Čehoslovačka Martin Dzur
Jačina
Početna faza
250.000 vojnika(20 divizija)[3],
2.000 tenkova[4]
800 aviona[5]
Finalna faza
500.000 vojnika[6]
6.300 tenkova i oklopnih transportera[7]		 235.000 vojnika (18 divizija)[3],
2.500-3.000 tenkova[4]
250 aviona[5]
Žrtve i gubici
Sovjetski Savez 96 poginulih
Poljska Poljska 10 poginulih[8]
Mađarska 4 poginulih
Bugarska 2 poginulih		 Čehoslovačka 72-108 poginulih, preko 500 ranjenih. Uglavnom civili.

U noći 20-21. avgusta 1968. godine, Sovjetski Savez, Bugarska, Istočna Nemačka, Mađarska i Poljska su izvršile invaziju na Čehoslovačku Socijalističku Republiku u cilju zaustavljanja Dupčekovog Praškog proleća, reformi koje su vodile ka političkoj liberalizaciji.

U operaciji koja je nosila kodno ime Dunav je učestvovalo između 175.000 i 500.000 vojnika.[9] Oko 500 Čeha i Slovaka je povređeno, a 108 poginulo u invaziji.[10] Invazija je uspešno zaustavila reforme koje su sprovođene u cilju liberalizacije i ojačala je upravu Komunističke partije Čehoslovačke. Spoljašnja politika Sovjetskog Saveza tokom ovog perioda je poznata kao Brežnjevljeva doktrina.[11]

Praško proleće[uredi | uredi izvor]

Na čelu Komunističke partije Čehoslovačke je postavljen Aleksander Dupček u januaru 1968. godine. Ovaj političar je uveo znatne promene u politici i vlasti. Stvorio je veću medijsku slobodu i polako se udaljavao od politike kakvu je nametala sovjetska Rusija. Reforme koje je on sprovodio bile su nazvane socijalizam s ljudskim licem ili poznatije kao Praško proleće. Oslabljene veze sa Sovjetskim Savezom su donele strah kod Rusa. Bojali su se otcepljenja Čehoslovačke od Sovjeta. Izostavljanje iz Saveza bi značilo i izostavljanje iz Varšavskog pakta.

Sastanci sa sovjetskim liderima[uredi | uredi izvor]

Dupček je održao nekoliko sastanaka sa Sovjetima u proleće iste godine. On je stajao iza toga da njegova država ne želi da menja svoju politiku niti želi da raskine odnose sa Sovjetskim Savezom. Međutim, lideri Sovjetskog Saveza su sumnjali u odanost Čehoslovačke. Mislili su da je to početak stvaranja demokratije u zemlji. Odlučujući sastanak Dupčeka i Brežnjeva se dogodio na železničkoj stanici u gradu Čjerna na Tisi. Komunističke partije Čehoslovačke je izrazila svoju lojalnost i želju da spreči bilo kakvo stvaranje socijal-demokratske partije u zemlji. Lideri Sovjetskog Saveza su to otpozdravili sklanjanjem njihovih trupa sa čehoslovačke teritorije. Dupček odmah posle ovog sastanka prima u posetu jugoslovenskog predsednika Tita i rumunskog predsednika Čaušeska.[12]

Slom Praškog proleća i početak invazije na Čehoslovačku[uredi | uredi izvor]

Udružene snage Varšavskog Pakta, odnosno zemlje Istočnog bloka su odlučile da napadnu Čehoslovačku u noći između 20. i 21. avgusta 1968. godine. Bugarska, Poljska, Mađarska i Istočna Nemačka su zajedno sa Sovjetskim Savezom poslale oko šesto hiljada vojnika i pet hiljada tenkova na čehoslovačke teritorije. Rumunija iako je bila deo Istočnog bloka, odbila je da učestvuje u ovom ratnom pohodu. Invazija je počela tačno u 23 časa.[13] Planski je okupiran Aerodrom Vaclava Havela Prag. Na taj način je olakšan dolazak aviona iz Moskve. Prvim letovima su sleteli vojnici u civilu koji su obezbedili aerodrom za veće avione koji su prevozili lake tenkove i drugu artiljeriju. Na ulicama, okupatori nisu naišli na znake otpora među građanima. Protivili su se ovoj invaziji ali ih je vlast pozvala da miruju i da budu pasivni tokom napada. Na taj način su Sovjeti sa lakoćom ušli u Čehoslovačku. Ujutru su vlasti izdale proglas u kome se navodi kako lideri nisu znali ništa o napadu.[14]

Posle invazije[uredi | uredi izvor]

Iz Čehoslovačke su prebačeni u Moskvu svi vodeći političari. Vođeni su razgovori oko politike same zemlje i njenom ophođenju prema Sovjetima. Čehoslovaci su bili pred "svršenim činom" i potpisan je Moskovski protokol. Sporazum je zahtevao upravljanje čehoslovačkom vojskom od strane Sovjeta, suzbijanje opozicionih partija, uvođenje cenzure i stacioniranje sovjetskih vojnika u nekoliko delova zemlje. Taj sporazum su potpisali Dupček i Ludvik Svoboda.

Aleksander Dupček je smenjen sa mesta premijera 17. aprila 1969. godine.[15] Zamenio ga je Gustav Husak. Za razliku od prošlog premijera, Husak je poništio sve reforme Praškog proleća i proterao iz vlade sve liberalne članove.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Conflicted Memories: Europeanizing Contemporary Histories, edited by Konrad H. Jarausch, Thomas Lindenberger. str. 43
  2. ^ „Back to the Business of Reform”. Time Magazine. 16. 08. 1968. Arhivirano iz originala 24. 06. 2013. g. Pristupljeno 27. 04. 2010. 
  3. ^ a b A Look Back … The Prague Spring & the Soviet Invasion of Czechoslovakia Arhivirano na sajtu Wayback Machine (29. april 2017). Central Intelligence Agency. Retrieved on 11 June 2016.
  4. ^ a b Washington Post, (Final Edition), 21 August 1998, (Page A11)
  5. ^ a b http://armada.vojenstvi.cz - Střední skupina sovětských vojsk v Československu
  6. ^ Soviet Invasion of Czechoslovakia. Globalsecurity.org. Retrieved on 23 June 2011.
  7. ^ Invaze vojsk Varšavské smlouvy do Československa 21. srpna 1968. armyweb.cz. Retrieved on 11 June 2016.
  8. ^ Skomra, Sławomir. „Brali udział w inwazji na Czechosłowację. Kombatanci?” (na jeziku: Polish). Agora SA. Arhivirano iz originala 27. 09. 2013. g. Pristupljeno 21. 09. 2013. 
  9. ^ Sovjetska invazija na Čehoslovačku, Pristupljeno 8. 4. 2013.
  10. ^ Žrtve okupacije Pristupljeno 7.5.2015.
  11. ^ Chafetz 1993
  12. ^ Sastanak Tita i Dupčeka Arhivirano na sajtu Wayback Machine (18. maj 2015) Pristupljeno 7.5.2015.
  13. ^ Invazija na Čehoslovačku 1968. Pristupljeno 7.5.2015.
  14. ^ Proglas narodu Čehoslovačke Arhivirano na sajtu Wayback Machine (18. maj 2015) Pristupljeno 7.5.2015.
  15. ^ O Dupčeku Pristupljeno 7.5.2015.

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Bischof, Günter, et al. eds. The Prague Spring and the Warsaw Pact Invasion of Czechoslovakia in 1968 (Lexington Books, 2010) 510 pp. isbn 978-0-7391-4304-9.
  • Kieran, Williams (2009). „Civil Resistance in Czechoslovakia: From Soviet Invasion to "Velvet Revolution", 1968-89”. Ur.: Roberts, Adam; Ash; Timothy Garton. Civil Resistance and Power Politics: The Expereience of Non-violent Action from Gandhi to the Present. str. 110—26. ISBN 978-0-19-955201-6. 
  • Windsor, Philip, and Adam Roberts, Czechoslovakia 1968: Reform, Repression and Resistance (London: Chatto & Windus, and New York: Columbia University Press, 1969), 200 pp.
  • Chafetz, Glenn (1993). Gorbachev, Reform, and the Brezhnev Doctrine: Soviet Policy Toward Eastern Europe, 1985-1990. Praeger Publishers. ISBN 978-0-275-94484-1. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Invazija Varšavskog pakta na Čehoslovačku na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Инвазија_Варшавског_пакта_на_Чехословачку&oldid=26225490”