Logor Trnopolje

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Logor Trnopolje je bio logor za interniranje koji su osnovale vojne i policijske vlasti Republike Srpske u selu Trnopolje kod Prijedora u severnoj Bosni i Hercegovini tokom prvih meseci rata u BiH. Takođe različito nazivan koncentracionim logorom, zatočeničkim logorom, logorom, zatvorom i getom, Trnopolje je u bilo kom trenutku držalo između 4.000 i 7.000 logoraša Bošnjaka i Hrvata i služilo je kao centar za masovne deportacije, uglavnom žena, dece i starijih muškaraca. Između maja i novembra 1992, procenjuje se da je kroz njih prošlo oko 30.000 zatvorenika. Maltretiranje je bilo široko rasprostranjeno i bilo je brojnih slučajeva mučenja, silovanja i ubijanja; umrlo je devedeset zatvorenika.

U avgustu 1992. godine zapadni mediji su otkrili postojanje prijedorskih logora, što je dovelo do njihovog zatvaranja. Trnopolje je prešlo u ruke Međunarodnog crvenog krsta (IRC) sredinom avgusta, a zatvoreno u novembru 1992. godine. Nakon rata, Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju osudio je nekoliko zvaničnika Republike Srpske za ratne zločine i zločine protiv čovječnosti zbog njihove uloge u logoru, ali je presudio da zlostavljanja počinjena u Prijedoru nisu predstavljala genocid. Zločini u Trnopolju navedeni su i u optužnici MKSJ protiv bivšeg predsednika Srbije Slobodana Miloševića, koji je preminuo usred suđenja u martu 2006.

Pozadina[uredi | uredi izvor]

Logor Trnopolje, zatvorenici blizu Prijedora

Prema jugoslovenskom popisu iz 1991. godine, Prijedor je imao ukupno 112.470 stanovnika, od kojih se 44 odsto izjasnilo kao Muslimani ( Bošnjaci ), 42,5 odsto kao Srbi, 5,6 odsto kao Hrvati, 5,7 odsto kao Jugosloveni i 2,2 odsto kao "ostali" ( Ukrajinci, Rusi i Italijani ). [1] Prijedor je bio od strateškog značaja za Srbe jer je povezivao sjeverozapadnu Bosnu sa Republikom Srpskom Krajinom (RSK) u Hrvatskoj, otcijepljenom državom koju su uspostavili hrvatski Srbi 1991. godine. Takođe 1991. godine Srbi iz Prijedora su organizovali i uspostavili u gradu samo srpsku upravu i stavili ga pod kontrolu glavnog grada Srba Banja Luke . Za srpskog gradonačelnika Prijedora proglašen je Milomir Stakić, ljekar koji je bio zamjenik izabranog gradonačelnika Bošnjaka Muhameda Čehajića. [1]

Dana 30. aprila 1992. godine, snage Srba preuzele su kontrolu nad Prijedorom. [1] U preuzimanju je učestvovalo četiri stotine policajaca Srba, čiji je cilj bio da uzurpira funkcije predsednika i potpredsednika opštine, direktora pošte i načelnika policije. Srpski službenici SJB i rezervne policije okupili su se u predgrađu Čirkin Polje, gde su podeljeni u pet grupa od po 20 pripadnika i naređeno im je da preuzmu kontrolu nad pet zgrada, od kojih je svakoj grupi dodeljena jedna zgrada: zgrada skupštine., centrale policije, sudova, banke i pošte. Političari Srpske demokratske stranke (SDS) pripremili su deklaraciju o preuzimanju vlasti, koja je narednog dana u više navrata emitovana na Radio Prijedoru. Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju (MKSJ) zaključio bi da je preuzimanje bilo ilegalni državni udar, planiran i koordiniran dugo unapred sa ciljem stvaranja etnički čiste opštine. Zaverenici nisu krili plan preuzimanja, a sproveden je koordinisanim delovanjem srpskih političara, policije i vojske. Milomir Stakić, vodeća ličnost u državnom udaru, trebalo je da igra dominantnu ulogu u političkom životu opštine tokom rata. [2]

Nakon preuzimanja vlasti, Bošnjaci i Hrvati smijenjeni su sa odgovornih pozicija. Dana 30. maja 1992. godine, načelnik prijedorske policije Simo Drljača zvanično je otvorio četiri logora (Trnopolje, Omarska, Keraterm i Manjača ) u koje su potom zatočeni nesrbi koji nisu napustili Prijedor. Da bi sprečile otpor, snage Srba ispitivale su sve nesrbe koji su smatrani pretnjom i hapsile svakog Bošnjaka i Hrvata koji su imali vlast ili moć. Muškarci nesrbi ratnog doba bili su posebno meta za ispitivanje i odvojeni od žena, dece i staraca. [3]

Operacija[uredi | uredi izvor]

Trnopolje je pre izbijanja rata u Bosni i Hercegovini bilo pretežno muslimansko selo u opštini Prijedor. [4] Logor formiran u njemu osnovan je na bazi lokalne osnovne škole, koja je dobila ime po konceptu bratstva i jedinstva (Osnovna škola Bratstvo–Jedinstvo ). [5] Trnopolje je držalo i muškarce i žene. Većina prijedorskih nesrpkinja je u nekom trenutku prošla kroz njega, a mnoge su silovane. [6] Ukupno 30.000 ljudi je bilo zatočeno u logoru od maja do novembra 1992. [7] [8] U njemu je bilo 4.000–7.000 zatvorenika u svakom trenutku. [9]

Trnopolje je različito opisano kao geto, zatvor i logor. Izveštaj Ujedinjenih nacija (UN) iz 1994. navodi da je Trnopolje bio koncentracioni logor koji je funkcionisao kao centar za masovne deportacije uglavnom žena, dece i staraca. [9]

Izbeglice navode da je Trnopolje bio "pristojan" logor u odnosu na Omarsku i Keraterm jer nije bilo sistematskih ubistava, samo proizvoljna. [6] Zaista, mnogi nesrbi su dobrovoljno ušli u logor, „samo da bi izbegli da divlja milicija pljačka njihove ulice i sela“. Ova pojava navela je britanskog novinara Eda Vulijamija da opiše Trnopolje kao "perverzno utočište" prijedorskih Bošnjaka i Hrvata. [10]

Mnogi zatvorenici su izgladnjivani i fizički ili verbalno zlostavljani tokom svog zatočeništva. Do avgusta 1992. godine Trnopolje je držalo oko 3.500 ljudi. [11] Dana 7. avgusta 1992. reporteri Britanske televizije ITN snimili su zarobljenike u Omarskoj i Trnopolju i snimili uslove njihovog života. Slike su prikazane širom sveta i izazvale negodovanje javnosti. Ovo je navelo vlasti Srba da dopuste novinarima i Međunarodnom crvenom krstu (IRC) pristup nekim od prijedorskih logora, ali ne pre nego što su najiznuđeniji zatvorenici ubijeni ili otpremljeni u logore daleko od očiju javnosti. [12] Oko 200 bivših logoraša izdvojeno je i ubijeno u masakru na Korićanskim stijenama 21. avgusta 1992. godine. [13] Publicitet koji je stvoren otkrićem prijedorskih logora doveo je do njihovog zatvaranja do kraja avgusta. [14] [15] Sredinom avgusta Trnopolje je stavljeno u ruke IRC-a. [12] Logor je zvanično zatvoren tog novembra. [16]

Posledice[uredi | uredi izvor]

Glavna zgrada logora ponovo je funkcionisala kao lokalna osnovna škola nakon rata u Bosni. U blizini škole podignut je i spomenik poginulim vojnicima Srba u ratu. [5] Britanski časopis Živi Marksizam je 1997. godine tvrdio da snimci snimljeni u Trnopolju namerno pogrešno predstavljaju situaciju u logoru. Ovo je dovelo do toga da ITN tuži LM za klevetu 2000. godine. Nakon pobede ITN-a u sudskom sporu u kojem su dokazi koje je dao doktor logora naveli LM da odustane od svoje odbrane, časopis je proglasio bankrot, izbegavajući plaćanje velike odštete. [14] [15]

Udruženje "Prijedor 92", koje predstavlja preživele iz prijedorskih logora, procenjuje da je u logoru tokom njegovog rada stradalo 90 logoraša. [7] [8] Tokom suđenja Milomiru Stakiću, tužioci MKSJ-a su tvrdili da je nekoliko stotina nesrba ubijeno u Trnopolju između maja i novembra 1992. godine. [13] MKSJ procenjuje broj ubijenih logoraša u svim logorima koje su vodili Srbi u Prijedoru na 1.500. [17]

Optužnice i suđenja[uredi | uredi izvor]

Milomir Stakić je u julu 2003. godine osuđen zbog uloge u formiranju logora u Trnopolju, Keratermu i Omarskoj i osuđen na doživotnu kaznu zatvora. Oslobođen je optužbe za genocid. [18] U martu 2006. godine Stakiću je kazna u žalbenom postupku smanjena na 40 godina. Sud je potvrdio njegovu osuđujuću presudu za istrebljenje i progon nesrpskog stanovništva Prijedora, ali je potvrdio i oslobađajuću presudu po optužbi za genocid. [17] Zoran Žigić, taksista iz Prijedora, osuđen je u novembru 2001. na 25 godina zatvora zbog zlostavljanja, premlaćivanja, mučenja, silovanja i ubijanja zatočenika u Trnopolju, kao i u Keratermu i Omarskoj. Presuda mu je potvrđena u februaru 2005. i potvrđena mu je kazna od 25 godina. [3] Zločini počinjeni u Trnopolju, Keratermu i Omarskoj navedeni su u optužnici MKSJ protiv predsednika Srbije Slobodana Miloševića posle rata. [19] Milošević je umro u svojoj ćeliji 11. marta 2006, pre nego što mu je suđenje moglo da bude završeno. [20] Međunarodni sud pravde predstavio je svoju presudu u predmetu genocid u Bosni 26. februara 2007. godine, u kojoj je ispitao zločine počinjene u logorima, uključujući Trnopolje, u vezi sa članom 2 (b) Konvencije o genocidu. Sud je u svojoj presudi naveo: Pošto je pažljivo ispitao dokaze koji su mu predočeni, i uzevši u obzir one predočene MKSJ, Sud smatra da je potpuno ubedljivim dokazima utvrđeno da su pripadnici zaštićene grupe sistematski bili žrtve masovnog maltretiranja, premlaćivanja, silovanja i mučenja. teške telesne i psihičke povrede tokom sukoba, a posebno u zatočeničkim logorima. Zahtjevi materijalnog elementa, kako je definisano članom II (b) Konvencije, su time ispunjeni. Sud, međutim, na osnovu dokaza pred njim konstatuje da nije konačno utvrđeno da su ta zverstva, iako mogu predstavljati ratne zločine i zločine protiv čovečnosti, počinjena sa specifičnom namerom (dolus specialis) da se unište zaštićena grupa, u celini ili delimično, potrebna da bi se utvrdilo da je genocid počinjen. [21]

Fusnote[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v Human Rights Watch 1997.
  2. ^ ICTY 30 March 2006.
  3. ^ a b ICTY Kvočka et al. CIS.
  4. ^ Nizich 1993, str. 139.
  5. ^ a b Halilovich 2013, str. 90.
  6. ^ a b Stiglmayer 1994, str. 87.
  7. ^ a b Vijesti 25 May 2010.
  8. ^ a b Nezavisne novine 26 May 2012.
  9. ^ a b United Nations 28 December 1994.
  10. ^ Clark 2014, p. 94, note 24.
  11. ^ Halilovich 2013, str. 91.
  12. ^ a b Stiglmayer 1994, str. 88.
  13. ^ a b ICTY 31 July 2003.
  14. ^ a b Vulliamy 15 March 2000.
  15. ^ a b Connolly 4 August 2002.
  16. ^ Nizich 1993, str. 33.
  17. ^ a b BBC 22 March 2006.
  18. ^ BBC 31 July 2003.
  19. ^ BBC 26 September 2002.
  20. ^ BBC 11 March 2006.
  21. ^ „The Application of the Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide (Bosnia and Herzegovina v. Serbia and Montenegro), case 91” (PDF). International Court of Justice. 26. 2. 2007. str. 119. Arhivirano iz originala (PDF) 1. 3. 2011. g. Pristupljeno 29. 11. 2008. 

Izvori[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Логор_Трнопоље&oldid=27678089”