Manastir Grnčarica

Manastir Grnčarica
Manastir Grnčarica
	Crkva manastira Grnčarica
Opšte informacije
Mesto	Prnjavor
Opština	Batočina
Država	Srbija
Vreme nastanka	13. vek
Nadležna ustanova za zaštitu	Zavod za zaštitu spomenika kulture
	www.zaprokul.org.rs/LKP/Kragujevac/zavod_za_zastitu_spomenika_kulture.html

Manastir Grnčarica je ženski manastir Srpske pravoslavne crkve, pripada Eparhiji Šumadijskoj. Posvećen je Svetom Nikoli. Nalazi se u selu Prnjavoru koje je udaljeno oko 10 km od Batočine i oko 15 km od Kragujevca.

Manastir predstavlja nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Po legendi manastir je podignut za vreme kralja Dragutina krajem XIII ili početkom XIV veka. Legenda kaže da je manastir prvo bio podignut na Čukari kod izvora Mladenova voda. U najezdi Turaka crkva je srušena i od njenog materijala podignuta je nova Grnčarica na današnjem skrovitom mestu.^[1]

Ipak verovatnije je da je manastir Grnčarica sagrađen sredinom XVI veka, nakon obnove Pećke patrijaršije. Prema natpisu iznad ulaznih vrata, Grnčarica „sazda se i popisa” za vreme turskog sultana Sulejmana Veličasntvenog trudom i nastojanjem igumana Maksima i njegovog bratstva. Međutim treba napomenuti da se reč „sazda se” koristila i kada se crkva obnavljala posle rušenja ili zapustelosti.^[1]

Manastir je u turskom popisu 1739/41 označen kao manastir Svetog Nikole kod sela Grnčarice, ali pust. Manastir je najverovatnije ponovo oživeo krajem XVIII veka, u vreme vladavine beogradskog vezira Hadži Mustafa-paše koji je ostao zapamćen po blagom odnosu prema srpskoj raji, zbog čega su ga i nazivali „srpskom majkom”.^[1]

Ne zna se kako, ali 1835. godine Grnčarica nije smatrana manastirom, već samo parohijskom crkvom. Sa dolaskom Ustavobranitelja uređen je položaj Gračanice i ona je opet postala manastir.^[1]

Kragujevački profesor Josif Veselić je 1861. i 1862. posetio i opisao manastire u Srbiji. Opisujući Grnačricu je rekao da su zidovi bili prosti, grubi i ispucali, mnogo oštećeni, premazani, ali i sa sačuvanim starim slikama. U sredini je visio pozlaćeni i lepo ukrašeni polijelej, kao i drugi koji se nalazio u priprati crkvenoj. Patos je od cigle, a amvon od studeničkog belog i modrog mermera. Manastir je imao sve nužne crkvene knjige sa tri jevanđelja. Na zidovima ima dosta nečitljivih natpisa, a najbolje se čita onaj u kome se govori o obnovi manastira za vreme Sulejmana Veličanstvenog. Veselić takođe kaže da se sigurno zna da je manastir spaljen u Kočinoj Krajini.^[2]

Od imanja navodi da ima dva zdanja, jedno na sprat, dva šljivara, kazandžinica, ambar za kukuruz, staja za stoku, peć za hleb, zgrada za školu, 25 kosa livade u Lepenici, 300 plugova zabrana, 15 plugova ziratne zemlje, 30 motika vinograda, veća bašta pored manastira i nov ribnjak sa nekoliko vrsta riba i rakovima.^[2]

Tokom Prvog svetskog rata austrougarska vojska je opustošila manastir, spalila arhivu i odnela tri zvona. Manastir je istu sudbinu doživeo i tokom Drugog svetskog rata. Nemci su prognali monahe, manastirske konake i manastir zapalili. Posle rata, 1946. godine u zapusteli i razoreni manastir dolazi igumanija Efrosinija (Miladinović), sa četiri monahinje iz Manastira Svete Petke u Izvoru kod Paraćina. Od tada Grnčarica postaje ženski manastir.^[3]

Arhitektura[uredi | uredi izvor]

Manastirska crkva je trikonhalne osnove, zasvedena poluobličastim svodom sa vitkom osmostranom kupolom iznad centralnog prostora. Oltarska apsida i bočne konhe su spolja i iznutra polukružne. Na zapadu je masivan kvadratni zvonik sa četiri bifore. Fasade su bez dekorativne ornamentike. Krov je dvoslivan i pokriven je pocinkovanim limom.^[3]

Živopis je delo Valerijana (Stefanovića) prvog Episkopa šumadijskog koji ga je uradio u drugoj polovini XX veka.^[3]

Reference[uredi | uredi izvor]

^ ^a ^b ^v ^g Jeremija D. Mitrović, Batočina i okolina u prošlosti, Kragujevac (1976). str. 100.
^ ^a ^b Jeremija D. Mitrović, Batočina i okolina u prošlosti, Kragujevac (1976). str. 101.
^ ^a ^b ^v Manastir Grnčarica Arhivirano na sajtu Wayback Machine (10. mart 2012) na sajtu eparhije šumadijske

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

[Митровић100-1] v ^g Jeremija D. Mitrović, Batočina i okolina u prošlosti, Kragujevac (1976). str. 100.

[Митровић101-2] Jeremija D. Mitrović, Batočina i okolina u prošlosti, Kragujevac (1976). str. 101.

[Грнчарица-3] v Manastir Grnčarica Arhivirano na sajtu Wayback Machine (10. mart 2012) na sajtu eparhije šumadijske

[1]

[2]

[3]

p r u Srpske pravoslavne crkve i manastiri na teritoriji opštine Batočina
Manastiri	Manastir Dobrovodica (Dobrovodica) · Manastir Grnčarica (Prnjavor)
Crkve	Crkva Svetog Petra i Pavla (Badnjevac) · Crkva Rođenja Presvete Bogorodice (Batočina) · Crkva brvnara (Brzan) · Crkva Svetog proroka Ilije (Brzan) · Crkva Sabora srpskih svetitelja (Dobrovodica) · Crkva Svete Ane (Žirovnica) · Crkva Svete Trojice (Kijevo) · Crkva Svetog Đorđa (Crni Kao)

p r u Nepokretna kulturna dobra u Šumadijskom upravnom okrugu
Aranđelovac	Crkva Svetog Arhangela Mihaila u Brezovcu Crkva brvnara u Darosavi Kuća Milutina Vučkovića u Stojniku Crkva Svetog Arhanđela Gavrila u Aranđelovcu Rodna kuća Vojislava Manojlovića Zgrada Starog opštinskog suda u Aranđelovcu Zgrada stare pošte u Aranđelovcu Okućnica Ilije Miloševića Kuća u ul. Knjaza Miloša 22 u Aranđelovcu Crkva Svetog arhanđela Gavrila sa spomen česmom u Bukoviku Vila „Karadžić” u Bukoviku Spomen-kosturnica u Aranđelovcu
Batočina	Manastir Grnčarica Crkva brvnara u Brzanu
Knić	Čestin (tvrđava) Mrnjina crkva Manastir Kamenac Srednjovekovni grad Borač na Kršu Zgrada stare škole u Toponici Stara kuća Radomira Lazovića Spomen kuća u Toponici Kuća polubrvnara u Vrbeti Kuća Petra Tucakovića u Čestinu Kuća Marka Stanojevića u selu Leskovac
Kragujevac	Manastir Drača Manastir Voljavča Manastir Blagoveštenje Rudničko Crkva Svetog Nikole u Ramaći Srednjovekovni grad Srebrnica Kuća Svetozara Markovića u Kragujevcu Zgrada Okružnog suda u Kragujevcu Amidžin konak Sobrašice u Lužnicama Zgrada livnice sa kovačnicom u Kragujevcu Zgrada Prve kragujevačke gimnazije Kuća Tucakovića u ul. JNA 11 (Kneza Mihaila 11) u Kragujevcu Knez Mihailov konak u Kragujevcu Vodenica u Grošnici Zgrada u ul. Svetozara Markovića 5 u Kragujevcu Kuća u ul. Svetozara Markovića 19 u Kragujevcu Kuća u ul. Svetozara Markovića 17 u Kragujevcu Stara crkva i zgrada skupštine u Kragujevcu Crkva Petkovica u Stragarima Kuća u ul. Svetozara Markovića 9 u Kragujevcu Zgrada u ul. M. Tita 121 (danas Kralja Aleksandra) u Kragujevcu Kuća Vojina i Živojina Pavlovića Kuća Tanaska Rajića Stara škola u Kragujevcu - zadužbina Milovana Gušića Betonski pešački most preko Lepenice u Kragujevcu Bubanj-česma u Kragujevcu Lučni most broj 1 Lučni most broj 2 Kuća u ulici Kragujevačkog oktobra 116 u Kragujevcu Vodotoranj u Kragujevcu Zgrada u ul. Svetozara Markovića 69 u Kragujevcu Upravna zgrada bolnice u Kragujevcu Zgrada železničke stanice u Kragujevcu Crkva Svetog proroka Ilije u Donjim Grbicama Spomenik palim Šumadincima Kuća-legat Ljubice Filipović Vatrogasni dom u Kragujevcu Zgrada Dečje biblioteke u Kragujevcu Spomen česma u Divostinu Crkva Svetih apostola Petra i Pavla u Grošnici Saborna crkva Uspenja presvete Bogorodice u Kragujevcu Zgrada „Ureda” u Kragujevcu Etno dvorište u Drači Crkva Svetih Arhanđela u Borču
Lapovo
Rača	Crkva brvnara u Rači Zgrada zvana „Turski konak” u Rači Kuća u Velikom Krčmaru Kapela brvnara u Sepcima Karađorđev dom u Rači
Topola	Crkva Svetog Nikole u Donjoj Šatornji Crkva-mauzolej na Oplencu Stara crkva u Jarmenovcima Crkva brvnara u Pavlovcu Stara crkva u Goroviču Konak Milutina Georgijevića Kuća narodnog heroja Sofije Ristić Stara škola u Ovsištu Kuća narodnog heroja Milana Blagojevića Kuća Narodnog heroja Darinke Radović Zgrada u Surepovoj ulici 1 u Topoli Staro groblje u Vinči kod Topole Kuća Lakića u Topoli Sobrašice u Trnavi Kuća Veličkovića u Maskaru Crkva Svetog Preobraženja u Žabarima