Ahemenidsko carstvo

; Pārsa; Ahemenidsko carstvo
	Zastava
	; Ahemenidsko carstvo, teritorijalna proširenja
Geografija
Kontinent	Azija, Afrika, Evropa
Glavni grad	Pasargade, Ektabana, Suza, Persepolj
Društvo
Službeni jezik	Persijski, Aramejski, Akadski, Medijski, Elamski, Sumerski
Religija	Zoroastrizam, Vavilonska religija
Politika
Oblik države	Monarhija
— Car	Kir Veliki
	Darije I
	Darije III
Vladajuća partija	Ahemenidi
Istorija
Postojanje
— Osnivanje	550. p. n. e.
— Ukidanje	330. p. n. e.
Geografske i druge karakteristike
Površina
— ukupno	8.000.000 km² (500. p. n. e.) km²
Stanovništvo	50.000.000 (500. p. n. e.)
Valuta	Darik, Siglos
Zemlje prethodnice i naslednice; Ahemenidskog carstva
Prethodnice:	Naslednice:

Ahemenidsko carstvo (strpers. , Pārsa; pers. شاهنشاهی هخامنشی), ili Prvo persijsko carstvo, Staropersijsko carstvo, je bilo prvo Persijsko carstvo koje je od 520. p. n. e. do 330. p. n. e. obuhvatalo je prostor Velikog Irana. Na vrhuncu moći Ahemenidsko carstvo protezalo se na oko 10,7 miliona km² što ga čini najvećim carstvom u istoriji starog vijeka. Stanovništvo ovog carstva je u to vrijeme činilo 46% svjetske populacije.

Osnivač carstva je Kir Veliki koji ga je proširio na veći dio Bliskog istoka, dok su njegovi nasljednici Kambiz II i Darije I proširili na Afriku odnosno Evropu, što ga čini prvim carstvom koje se prostiralo na tri kontinenta. Teritoriju carstva osim Irana, obuhvatale i dijelove današnje Indije i Pakistana, područje srednje Azije, Male Azije, Trakije, veći dio crnomorskog primorja, Mesopotamije, sjever Arapskog poluostrva, Levant, Siriju, sjeveroistočni dio Afrike tj. dijelove današnjeg Egipta, Libije, Sudana i Etiopije.

U istoriografiji ostalo je najviše upamćeno po grčko-persijskim ratovima i uspješnom modelu Kirove odnosno Darijeve centralizacije vlasti^[1], bogatoj umjetničkog zaostavštini, oslobađaju Jevreja iz vavilonskog ropstva, toleranciji vjerskih manjina, te prvom pisanom dokumentu o ljudskim pravima (Kirov valjak). Carstvo doživljava pad početkom 4. vijeka p. n. e., a Aleksandar Veliki ga osvaja 330. p. n. e.

Izvori

Izvori za proučavanje istorije Persijskog carstva predstavljaju posebne poteškoće. Razlog za to je činjenica da su oni pisani na brojnim različitim jezicima. Istorija Ahemenidskog carstva prevashodno je poznata preko dela klasičnih pisaca, pre svega Herodota koji je pisao u petom veku p. n. e. Njegov cilj bio je da proslavi pobede koje su Grci ostvarili nad Persijancima u prvom periodu Grčko-persijskih ratova (između 490. i 478. godine p. n. e.). Njegovi se izvori ograničavaju na rani period carstva. Kasniji klasični pisci, poput Ktesije i Ksenofonta, takođe su pisali o Persiji. U Starom zavetu sačuvane su dve slike o Persiji. Persijanci se javljaju kao restauratori jerusalimskog hrama i aktivne pristalice Jahvinog kulta.

Persijanci ahemenidskog perioda govorili su starijim oblikom modernog persijskog jezika — staropersijskim jezikom. Jezik je pripadao indoevropskoj grupi jezika, a ispisivan je klinopisom. Aramejski jezik bio je administrativni jezik carstva. O administrativnom sistemu carstva najbolje svedoče dve grupe izvora: „Tekstovi riznice“ (beleške o isplatama u srebru radnicima umesto njihovih redovnih sledovanja) i „Tekstovi utvrđenja“ (beleže odobravanja svih vrsta sledovanja u hrani radnicima, kultnim zvaničnicima i plemićima). Važno otkriće je i arhiv iz Nipura u Vaviloniji koji odražava poslovanje velike vavilonske poslovne firme, porodice Murašu. Glavni lokaliteti ahemenidskog perioda jesu Pasargade, Persepolj, Suza i brojni nalazi u zapadnoj Turskoj.

Persijanci i Međani

Persijska domovina bila je Persija, današnja provincija Fars, koja se nalazila na jugoistočnom obodu planina Zagros. Persijanci pripadaju većoj grupi naroda — Irancima. Iranci su prvobitno bili stočari koji su se iz centralne Azije pomerali u Iran. Asirski izvori od 9. do 7. veka p. n. e. govore o Persijancima i Međanima. Međani su se nastanjivali u oblasti Ektabane i bili su mnogo istaknutiji u odnosu na Persijance, pogotovo u asirskim analima. O Persijancima nema nikakvih sigurnim pomena pre prvog milenijuma p. n. e. Farsa se u ranijem periodu nalazila u sklopu države Elama. Asurbanipalovim upadom u Elam (646. godina p. n. e.), Elam gubi kontrolu nad Farsom. Zbog toga se za nastanak persijske države može uzeti 7. vek p. n. e. Starije, možda i pravilnije, ime za persijsku državu jeste „Anšan“. Kirovi prethodnici (Ahemen, Teisp, Kir I, Arijaramn, Kambiz I, Arsam) nazivani su „kraljevima Anšana“.

Međani, koji su živeli u oblasti antičke Ekbatane, znatno češće se spominju u asirskim izvorima. Oni su se i geografski nalazili bliže Asiriji te su često bili meta asirskih pohoda. Asirski kraljevi razlikovali su dve grupe Međana: unutar i van carstva. Međanski vladar Kijaksar, zajedno sa vavilonskim vladarem, učestvovao je u pohodu na Ninivu. Međutim, koristi od pada Asirije imali su samo Vavilonjani koji su osnovali Novovavilonsko carstvo. Kijaksar se, nakon pljačke asirskih gradova, povukao u svoju zemlju i do 585. godine p. n. e. proširio svoju vlast do istočne Anadolije ulazeći u sukob sa lidijskim vladarom Krezom. Reka Halis činila je granicu dveju država. I pored nedostatka konkretnih dokaza, veruje se da je Medijsko carstvo imalo neku vrstu hegemonije nad persijskom državom. Ovaj stav zasniva se na osnovu dela poznijih antičkih pisaca — Herodota, Ktezije i dr.

Nastanak

Osnivač Persijskog carstva bio je Kir od Persije/Anšana. Kirov cilindar dokaz je da je Kir poticao od loze mesnih vladara. Antički pisci (Herodot i Ktezije) navode da je Persija bila vazalna međanska država. Ovi navodi nisu potvrđeni arheološkim nalazima. Dalje, antički pisci govore o pobuni koju je Kir, medijski vazal, podigao protiv međanskog kralja Astijaga. Pobuna je završena zarobljavanjem međanskog kralja i prenosom vlasti iz Ektabane u persijski centar. Ektabana je postala prestonica međanske satrapije. Pobedom nad Astijagom, Kir je potpuno preuzeo međanske teritorije. Persija se prostirala od reke Halis do istočnog Irana. Pobunu Kira Persijskog pokušao je iskoristiti kralj Krez kako bi ostvario teritorijalne ambicije Lidije. Prešao je reku Halis i susreo se sa persijskom vojskom kod Pterije. Bitka je završena bez pobednika. Krez je povukao svoju vojsku natrag u Lidiju. Kir je nastavio da ga goni sve do lidijske prestonice, Sarda. Nakon dvonedeljne opsade, Sard je pao. Lidija je pala pod persijsku vlast, a Krez je zarobljen i odveden na persijski dvor gde je, po Herodotu, postao jedan od najcenjenijih savetnika persijskog cara. Tačan datum persijskog osvajanja Lidije nije poznat. Obično se datuje negde tokom četrdesetih godina 6. veka p. n. e.

Naglo jačanje Persije zbližilo je Egipat i Vaviloniju. Osvajanje Lidije, vavilonskog saveznika, dovelo je Kira u direktan sukob sa Nabonidom. Persijska i vavilonska vojska sukobile su se kod Opisa, istočno od Tigra. Vavilonska vojska poražena je i masakrirana. Nabonid je pao u zarobljeništvo, a Vavilonci su Kira prihvatili kao svog novog kralja. Novovavilonsko carstvo sada je postalo deo Persijskog carstva koje je time steklo ogromnu teritoriju — od Egipta do Zagrosa. Svoga sina, Kambiza, Kir je imenovao za savladara i kralja Vavilona. Završetak vavilonskog ropstva i ponovna izgradnja hrama u Jerusalimu tradicionalno se pripisuje Kiru. Ovim aktom Kir je ojačao svoj položaj na Levantu. Kir se potom okrenuo osvajanjima ka „dalekom istoku“. Ovaj aspekt persijskih osvajanja najmanje je dokumentovan. I Herodot i Ktezija stavljaju ove pohode na sam kraj Kirove vladavine i navode da je persijski car poginuo u Baktriji. Pre smrti, podveo je pod persijsku kontrolu veći deo Avganistana, današnji Uzbekistan, Turkmenistan i Tadžikistan. Kir je osnovao i novu prestonicu — Pasargade, na mestu 75 km udaljenom od staroelamskog grada Anšana.

Kambizova vladavina

Kambiz je svoju vladavinu započeo kao očev savladar. Vladao je Vavilonom kao kralj. Nakon očeve smrti preuzima presto i nastavlja sa uspešnim pohodima. Glavni Kambizov cilj bio je osvajanje Egipta, jedine preostale velike sile na starom istoku. Pomorska moć Egipta bila je značajno povećana. Kambiz je započeo sa pripremama za veliki vojni pohod. Pripreme su se sastojale u stvaranju persijske flote. Posadu brodova činili su podanici pomorskih persijskih država. Međutim, predvodnici su, bez razlike, bili Persijanci. Dugotrajne pripreme okončane su 526/5. godine p. n. e. Kambizov pohod na Egipat detaljno je opisao Herodot u svojoj drugoj knjizi. Invaziji je prethodilo odvajanje Kipra od Egipta i sklapanje sporazuma sa Arabljanima na Sinajskom poluostrvu. Egipćani su se sukobili sa Persijancima na najistočnijem rukavcu Nila. U prvoj bici su odlučno potučeni i primorani na povlačenje u Memfis. Memfis je opkoljen i nakon deset dana i osvojen. Egipatski kralj Psametih III je zarobljen. Pad egipatske drevne prestonice zaplašio je susedne narode na zapadu. Libija, Barka i Kirena priklonili su se osvajaču. Nastojanja da osvoji i južno, Kušitsko kraljevstvo, ostala su bez uspeha.

Kraj Kambizove vladavine je nejasan. Herodot prenosi da su ozbiljni nemiri potresali carstvo dok se Kambiz borio u Egiptu. Prema Herodotu, Kambiz je potajno ubio svoga brata Bardiju. Ubistvo je iskoristio persijski mag Gaumata da se proglasi za Bardiju i preuzme kraljevski presto. Mnogi Persijanci prešli su na njegovu stranu, a Kambiz je ostao izolovan u Egiptu. Čim je čuo za pobunu, Kambiz se uputio natrag u otadžbinu, ali je umro na putu.

Darije Veliki

Dolazak Darija na vlast je priča nalik trileru. Kambiz je, navodno, pred smrt priznao bratoubistvo svojim dvoranima. Persijanci nisu bili sigurni da li da mu veruju ili da prihvate novog cara. Potom je grupa persijskih plemića razotkrila varalicu, skovala zaveru i ubila ga. Njihov vođa, Darije, postao je novi persijski car. Darijeva porodica bila je blisko povezana sa Kirovom tako da nije došlo do prekida vladajuće dinastije. Dolazak Darija na vlast praćen je ustancima širom zemlje — u Iranu, Mesopotamiji, Jermeniji, Avganistanu i centralnim delovima Azije. Darije je proveo godinu dana u njihovom gušenju koje je bilo izuzetno surovo. Glavni izvori za Darijevu vladavinu jesu grčka istoriografija i Stari zavet. Ahemenidsko carstvo značajno je prošireno za vreme vladavine ovog moćnog vladara. Državi je pripojena severozapadna Indija. Tačan datum nije poznat, ali se zna da je osvojena jer se nalazila na listi država potčinjenih Persiji. Pod persijskom vlašću našli su se gradovi na obali Egejskog mora i nekoliko ostrva među kojima je i Samos. Oko 513. godine p. n. e. persijska vlast proširena je na Trakiju, a Persijanci sklapaju savez sa makedonskom vladajućom dinastijom. U četvrtoj knjizi Herodotovoj opisan je Darijev prekinuti pohod na Skite.

Godine 499. p. n. e. jonski gradovi predvođeni Miletom dižu ustanak. Pridružili su im se Karija i delovi Kipra uz ograničenu podršku Atine i Eretrije. Persijancima je trebalo pet godina da uguše ustanak. Konačan rezultat bio je kazneni napad na Atinu i Eretriju koji je završen porazom Persijanaca u bici na Maratonskom polju 490. godine p. n. e. Persijanci ipak nisu izgubili nikakvu teritoriju. Darije je nastavio Kambizov pokušaj da ovlada zapadnim egipatskim oazama. Završio je prokopavanje kanala koji povezuje Sredozemno i Crveno more koji je započeo egipatski faraon Neho II. Time je pokušao da otvori veliki pomorski trgovački put od istočnog Sredozemlja do Persijskog zaliva. Darije je započeo dva velika građevinska projekta — izgradnju dva kraljevska grada, Suze i Persepolja. Umro je 486. godine p. n. e.

Rat sa Grčkom

Darijev sin i naslednik, Kserks, nastavlja politiku svoga oca. Odmah po dolasku na vlast, Kserks je morao da se suoči sa pobunom koja je izbila u Egiptu (486. p. n. e.). Pobunu je ugušio za godinu dana. Kserks je planirao da nastavi sa ratom protiv grčkih polisa. Zato je preduzeo velike pripreme. Godine 481. p. n. e. izbio je ustanak u Vaviloniji . Nakon gušenja i ovog ustanka, Kserks je veliku satrapiju Vaviloniju podelio na dve manje: „Vaviloniju“ i „Preko reke“. Prva je obuhvatala današnji Irak i Siriju do Eufrata, a druga ostatak Sirije i Palestinu. U borbi protiv Grčke Kserks nije imao toliko uspeha. Neki grčki gradovi su prihvatili persijsku vlast (Teba, Tesalija), ali su drugi to odbili (Sparta, Atina). Sam persijski car predvodio je ekspediciju koja je napala Grčku. Međutim, iako je sakupio najjaču do tada viđenu vojsku, Kserks nije uspeo da pokori Grčku. Nakon poraza Sparte u Termopilskom klancu, Kserks je nastavio sa prodorom ka jugu osvajajući Atinu. Međutim, Atinjani su se na vreme sklonili na ostrvo Salaminu gde se odigrala velika pomorska bitka. Kserks je poražen lukavstvom. Atinski vojskovođa Temistokle naveo ga je na plićak gde persijska flota nije mogla da se razvije. Nakon poraza kod Salamine Kserks se povlači na istok jer su se pojavile indicije da bi Vavilon ponovo mogao podići ustanak. U Grčkoj je ostavio veliku vojsku. Međutim, nakon poraza kod Plateje i Mikale, Persijanci su proterani i iz Grčke i sa egejske obale. Atinjani preuzimaju vođstvo u borbi protiv Persije i osnivaju Delski pomorski savez kako bi obezbedili redovne finansijske i vojne resurse za nastavak rata sa Persijom. Rat se nastavio još nekoliko decenija. Jedina značajnija bitka vođena je na ušću reke Eurimedon gde su Atinjani odneli još jednu sjajnu pobedu. Godine 465. p. n. e. Kserks je ubijen u dvorskoj zaveri. Sledeći car bio je Artakserks I. Atinjani su podržavali pobunu mesnog egipatskog vođe Inara. Artakserks je poslao svoga zapovednika Megabaza da uguši ustanak. On je to učinio sa velikom brutalnošću. Atinjani su nastavili ratovanje sa Persijom i preduzeli neuspešan pohod na Kipar. Godine 449. p. n. e. zaključen je mir kojim je rat završen. Persijanci su se odrekli kontrole nad zapadnom Malom Azijom, a Atinjani su odustali od daljeg vođenja borbi i širenja svoje države ka istoku.

Darije II i Artakserks II

Artakserks I umire u zimu 424/3. godine p. n. e. u Vaviloniji. Nasledio ga je vanbračni sin Ohus koji je uzeo novo ime — Darije II. Darije je morao voditi borbu za presto sa Artakserksovim zakonitim sinom Kserksom i drugim nezakonitim sinom, Sogdijanom. Borba je trajala nekoliko meseci i završena je smrću oba pretendenta. Darije se umešao u Peloponeski rat i iskoristio slabost Atine nakon Sicilijanske ekspedicije da pruži pomoć Sparti. Tribut koji su satrapi Tisafern i Farnabaz prikupljali od jonskih Grka odlazio je u spartanske ruke. Time je ubrzan slom Atine koja je 404. godine p. n. e. nakon poraza ostala bez celokupne flote. Darija je nasledio sin Arses koji uzima ime Artakserks II. Artakserks je bio ahemenidski vladar koji se najduže zadržao na prestolu (405—359). Ubrzo po dolasku na vlast, Artakserks se suočio sa svojim mlađim bratom Kirom koji je pretendovao na presto. U sukobu su učestvovale i grčke snage koje je predvodio Klearh. Jedan od učesnika pohoda bio je i istoričar Ksenofont. Kirove snage su poražene u prvoj bici koja je vođena kod Kunakse. U Egiptu izbija ustanak 401. godine p. n. e. Faraon Amirtej, osnivač Dvadesetosme egipatske dinastije, proterao je Persijance iz Egipta. Narednih 56 godina Egipat neće biti pod persijskom vlašću. Artakserks je postigao uspehe na zapadnom frontu. Koristeći se novim sukobom u Grčkoj (Korintski rat), Artakserks je uspeo da Grcima nametne sporazum (Kraljev mir) kojim su mu predali gradove Male Azije. Persijska vlast u ovom regionu ostaće stabilna do dolaska Aleksandra na vlast.

Pad Persije

Artakserksa je 359. godine p. n. e. nasledio sin Ohus koji je uzeo ime Artakserks III. Njegovo glavno dostignuće bilo je ponovno osvajanje Egipta 343. godine p. n. e. nakon dugog i teškog pohoda. Artakserks i njegova porodica poginuli su u krvoproliću koje je podstakao i osmislio evnuh Bagoja. Bagoja je potom uzdigao na presto jedinog preživelog Artakserksovog sina Arsesa. On uzima novo ime — Artakserks. Međutim, ubijen je nakon dve godine Bagoja koji je podržao dolazak na vlast Darija III. Nakon stupanja na presto, Darije je uklonio Bagoju. Sudbina mu je dodelila da mu protivnik bude veliki osvajač Aleksandar Makedonski. Darije je u istoriju neosnovano ušao kao neodlučna kukavica. Međutim, analiza Aleksandrovih pohoda pokazuje da je Darije sledio razumnu taktiku. Aleksandar je pobedom kod Granika ostvario prevlast u zapadnoj Maloj Aziji. Pobedom kod Isa prekinuo je ahemenidsku vlast nad Malom Azijom. Potom je osvojio Tir nakon dugotrajne opsade. Egipat mu se predao bez borbe. Nakon poraza kod Gaugamele, persijski car definitivno je poražen. Našao se u bekstvu. Padom Ektabane, jezgra države, označen je kraj Persijskog carstva i početak istorije helenizma. Nakon ubistva Darija od strane jednog od njegovih zapovednika, Besa, Aleksandar se proglasio persijskim kraljem i osvetnikom Ahemenida.

Satrapije

Celokupna teritorija Ahemenidskog carstva bila je podeljena na provincije koje su se obično nazivale satrapije (persijski: štiteći kraljevstvo). Upravnici su se nazivali satrapima. Međutim, terminologija nije uvek precizna. Grčki pisci su povremeno za svakog oficira koji okružuje kralja koristili reč „satrap“. Satrapija je bila prilično prostrana. Satrap je vodio poslove iz provincijske prestonice istovetne sa starim prestonicama država koje su bile osvojene. U Egiptu, na primer, satrapski centar bio je Memfis, u Lidiji Sard, u Mediji Ektabana, u Vaviloniji Vavilon. Takođe su uspostavljani i novi centri: Damask (satrapija „Preko reke“), Daskilejon (Frigija) i sl. Satrapska prestonica bila je umanjena verzija kraljevskih centara. U njoj su provincijski porezi sakupljani i čuvani. Porezi su mogli biti plaćani u naturi ili u plemenitim metalima. Satrapova rezidencija bila je nalik palati.

Dužnost satrapa bilo je i održavanje puteva po kojima je carstvo bilo poznato. Herodotovi opisi daju dragocene informacije o putu kojeg su Ahemenidi izgradili od Sarda do Suze. Postojala su odmarališta sa razmakom od jednog dana hoda gde su glasnici mogli dobiti hranu i nove konje. Unutar svake satrapije postojale su manje celine kojima su upravljali mesni ljudi.

Religija

Religije starog Bliskog istoka su bile mnogobožačke. Obožavali su prirodu. Sunce i Mjesec, vatra, voda i vjetar su im predstavljali svetinje. Njima su prinosili žrtve: konje i volove. Obred se obavljao na oltarima kraj kojih je vječno gorjela vatra. Nad žrtvom su čitane sv. molitve i polivane su svetim pićem — haoma, koje se zatim davalo vjernicima.

Zoroastrijska vera

Religiju je osnovao Zaratustra (Zoroaster je grčki oblik) iranski prorok koji je prema predanju živio od 628. do 551. p. n. e. Zalagao se protiv prinošenja žrtava, mnogo bogova i protiv pijenja haome. Po njegovom shvatanju bog se može voljeti ako se voli sve čovječanstvo. Zoroastrijska vjera sadrži dualistički sistem u kojem su snage dobra, istine i svjetlosti, koje je stvorilo glavno božanstvo Ahura Mazda, suprotstavljene silama zla, neistinosti mraka, koje predvodi Ahriman. Postoje dobri duhovi, ili ahure i zli, ili deve i sukob između ovih dviju suprotstavljenih sila će na kraju rezultovati pobjedom Ahura Mazde.

Vatra, najčistija manifestacija Ahura Mazde, je značajna, a kremiranje nije dozvoljeno zato što bi moglo zaraziti vatru. Umjesto toga, leševi su stavljani pod jedan kamen da ga životinje ne bi odnijele i tako zagadile vodu i bilje. Ostavljeni su tako dok ih ptice ne pojedu, a zatim su njihove kosti stavljane u urnu i zakopavane. Pošto su vjerovali da je Sunce pročišćujuća sila, tijela su uvijek ostavljali danju.

Zoroastrizam još živi kao religija. Kad su muslimani pokorili Persiju i počeli ubijati one koji nisu htjeli da pređu u islam, jedna poveća grupa Iranaca je odbjegla u Indiju, gdje su nastavili širenje zoroastrizma. Danas se nazivaju Parsima, a reč parsi znači Persijanci.

Umetnost

Pasargada, Persepolj, Suza: veličanstveni kraljevski gradovi i oličenje persijske umjetnosti. Uz čudan izuzetak religioznog graditeljstva i likovne umjetnosti, te se prestonice temelje na sjaju i prostranstvu kraljevskih palata, sagrađenih od kamena i sjajno ukrašenih, položenih na veštačku zaravan, pogodnu za obavljanje religioznih i građanskih svečanosti; upadljiva je važnost koju u njima imaju trijemovi i apadanas, velika prestona dvorana, natkrivena sa stubovima.

Veliki uticaj na persijsku umjetnost imaju civilizacije njihovih susjeda: Asirije, Egipta i Vavilona. Veliki niski reljefi isklesani u kamenu kojima su ukrašene kraljevske grobnice i podnožja terasa su preuzeti od Asiraca. Dok je Darijeva palata bogata monumentalnim frizovima od bojene opeke karakterističnim za Vavilon.

Zlatarstvo

Divno je i na vrlo visokom stepenu zlatarstvo Persije, naročito Luristana. Kao odjek likovne i animalističke mašte stepskih naroda sa slobodnim i naglim pokretima, ono se razvija u elegantne forme.

Vladari Ahemedinske dinastije

Od Kira velikog nadalje svi su carevi Persijskog carstva

Kir Veliki, vladao od 550—530. p. n. e.
Kambiz II, 529—522. p. n. e.
Smerdis, navodni sin Kira velikog (uzurpator), vladao 522. p. n. e.
Darije Veliki, vladao 521. p. n. e.-486. p. n. e.
Kserks I, vladao 485.– 465. p. n. e.
ArtakserksI, 465—424. p. n. e.
Kserks II, vladao 424. p. n. e.
Sogdijan ,424—423. p. n. e.
Darije II, 423—405. p. n. e.
Artakserks II, 404—359. p. n. e.
Artakserks III, 358—338. p. n. e.
Artakserks IV, 338—336. p. n. e.
Darije III ,336—330. p. n. e.

Aleksandar Makedonski osvaja Persijsko carstvo i to predstavlja kraj dinastije

Napomena: Tekst preuzet sa sajta http://www.znanje.org uz odobrenje.

Literatura

Kurt, Ameli (2012). Stari istok. Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva. ISBN 978-8617180872.
Stara Grčka — V. V. Struv, D. P. Kalistov
Iran, razmeđe istoka i zapada — Gerhard Švajcer

Reference

^ (arhiva) R. Schmitt: „Ahemenidska dinastija“ (I. klan i dinastija), enciklopedija Iranica

Spoljašnje veze

[R._Schmitt:_„Ахеменидска_династија“-1] (arhiva) R. Schmitt: „Ahemenidska dinastija“ (I. klan i dinastija), enciklopedija Iranica

[1]

Normativna kontrola
Državne	Sjedinjene Države
Ostale	Enciklopedija Britanika