Pređi na sadržaj

Vlado Dapčević

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
vlado dapčević
Vladimir Vlado Dapčević
Lični podaci
Datum rođenja(1917-06-14)14. jun 1917.
Mesto rođenjaLjubotinj, kod Cetinja, Kraljevina Crna Gora
Datum smrti12. jul 2001.(2001-07-12) (84 god.)
Mesto smrtiBrisel, Kraljevina Belgija
Profesijarevolucionar, vojno lice
Porodica
SupružnikMišlen Dapčević
Delovanje
Član KPJ od1934.
Učešće u ratovimaNarodnooslobodilačka borba
SlužbaNOV i PO Jugoslavije
Jugoslovenska armija
1941 — 1948.
Činpukovnik[n. 1]
Odlikovanja
Orden zasluga za narod sa zlatnim vencem Orden partizanske zvezde sa srebrnim vencem Orden za hrabrost
Partizanska spomenica 1941.

Vladimir Vlado Dapčević (Ljubotinj, kod Cetinja, 14. jun 1917 — Brisel, 12. jul 2001) bio je revolucionar, učesnik Narodnooslobodilačke borbe, pukovnik JA i politički disident Titovog režima.

Biografija

[uredi | uredi izvor]

Rođen je 14. juna 1917. godine u selu Ljubotinju, kod Cetinja.[1] Potiče iz svešteničke porodice. Gimnaziju je pohađao na Cetinju, ali je zbog organizovanja štrajka učenika, isključen iz škole. Godine 1933. postaje član Saveza komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ), a iste godine je, zbog širenja komunističkih ideja, prvi put uhapšen. U članstvo Komunističke partije Jugoslavije (KPJ) je primljen 1934. godine.[1]

Godine 1935. učestvuje u velikim partijskim demonstracijama i tuči sa policijom, zbog čega biva uhapšen. U zatvoru je proveo mesec dana. Školovanje nastavlja u Podgorici, Nikšiću i Prizrenu, ali svuda biva isključen iz škole. Na kraju je, zbog komunističke aktivnosti, isključen iz svih škola u Kraljevini Jugoslaviji. Zbog zasluga na organizovanju partijskih ćelija izabran je za organizacionog sekretara Pokrajinskog komiteta SKOJ-a za Crnu Goru.[1]

Usled policijske provale u KPJ, tokom 1936. godine, dolazi do masovnog hapšenja članova Partije. Pokrajinski komitet u Crnoj Gori na to uzvraća organizovanjem demonstracija, gde dolazi do ozbiljnih sukoba s policijom. U tim sukobima gine 12 demonstranata, dok ih je pedesetak ranjeno, a skoro 400 pohapšeno. Posle direktive Partije da se obustave sukobi, Vlado se predao policiji. U zatvoru u Sarajevu provodi skoro četiri meseca kada su, zbog pritiska međunarodne javnosti, skoro svi pušteni na slobodu.[1]

Početkom 1937. godine postavljen je za organizacionog sekretara Mesnog komiteta KPJ za Cetinje. Prijavljuje se, kao dobrovoljac, za odlazak u Španiju, ali policija otkriva i hapsi veliku grupu dobrovoljaca. Vlado tek 1939. godine dobija dozvolu da polaže maturu u Kotoru. Te godine upisuje se na Tehnološki smer Tehničkog fakulteta u Beogradu.[1]

Na Univerzitetu se uključuje u borbu za odbranu autonomije Univerziteta, kao i na organizovanju partijskih ćelija među studentima i radnicima. Tokom 1940. godine učestvuje u radu plenuma Pokrajinskog komiteta KPJ za Crnu Goru, a zatim po zadatku odlazi u Boku kotorsku, gde radi na stvaranju novih partijskih organizacija. Zbog frakcijskih borbi unutar KPJ, dolazi do raspuštanja Okružnog komiteta KPJ za Cetinje, čiji je Vlado bio član.

Narodnooslobodilačka borba

[uredi | uredi izvor]

Za vreme bombardovanja 6. aprila 1941. godine Vlado se nalazio u Beogradu. Odatle se prebacuje u Crnu Goru, gde učestvuje u partijskom radu na organizovanju ustanka. Aktivno učestvuje Trinaestojulskom ustanku naroda Crne Gore. Kao borac Lovćenskog bataljona učestvovao je u napadu na Pljevlja.

U jesen 1941. godine, Vlado se usprotivio direktivi Partije o vraćanju određenog broja boraca kućama, zbog čega je isključen iz KPJ. Zajedno sa borcima Lovćenskog bataljona učestvuje u formiranju Prve proleterske udarne brigade, kada postaje borac njenog Prvog (crnogorskog) bataljona. Posle Igmanskog marša i dolaska u Foču, početkom 1942. godine, ponovo je primljen u Partiju i postavljen za političkog komesara Drinskog dobrovoljačkog odreda.

Sredinom 1942. godine postavljen je za komandira Prve čete Prvog (crnogorskog) bataljona Prve proleterske. Zbog kritičkih istupa ponovo je isključen iz Partije. Kao komandir desetine bombaša učestvuje u nizu akcija, sve do ranjavanja krajem 1942. godine.

Učestvuje u borbama na Neretvi i Sutjesci, nakon kojih je ponovo primljen u KPJ i postavljen za političkog komesara Sedme krajiške brigade. U prvoj polovini 1944. godine postavljen je za politkomesara Oficirske škole pri Vrhovnom štabu NOV i POJ, a zatim za političkog komesara Desete krajiške divizije NOVJ. Iz rata izlazi u činu potpukovnika.

Informbiro

[uredi | uredi izvor]

Posle rata je postavljen za nastavnika na Višoj partijskoj školi „Đuro Đaković“ u Beogradu, a potom 1947. godine za načelnika Uprave Jugoslovenske armije za agitaciju i propagandu.[1]

Učestvuje na Petom kongresu KPJ, jula 1948. godine, u Beogradu. Prihvatajući Rezoluciju Informbiroa, pokušao je da pobegne iz zemlje, sa generalima Arsom Jovanovićem i Brankom Petričevićem. Bekstvo je osujećeno i, tom prilikom na granici sa NR Rumunijom, gine načelnik Generalštaba JA, general-pukovnik Arso Jovanović. Vlado uspeva da pobegne i jedno kratko vreme se krije u Beogradu, da bi, pri ponovnom pokušaju bekstva preko mađarske granice, bio uhapšen.[1][2]

U istražnom zatvoru je proveo 22 meseca, a 1950. godine je osuđen na dvadesetogodišnju robiju. Od juna 1950. do 6. decembra 1956. godine nalazio su u logorima Stara Gradiška, Bileća i Goli otok. Zbog pretnje novim hapšenjem, 1958. godine, beži s grupom drugova u NR Albaniju. U Albaniji među emigrantima izbija sukob oko puteva dalje borbe. Vlado je želeo da borbu nastavi u Jugoslaviji, dok se većina odlučila za odlazak u SSSR. Posle nekoliko meseci neizvesnosti, albanske vlasti ih upućuju u SSSR.[1]

Emigracija

[uredi | uredi izvor]

Po dolasku u Sovjetski Savez emigrantima je ponuđeno da nastave školovanje ili da prihvate odgovarajući posao, što je Vlado odbio i nastavlja sa političkim radom. Organizuje snažnu propagandu uoči Konferencije komunističkih partija u Moskvi, 1961. godine. Konferencija usvaja Rezoluciju kojom se Savez komunista Jugoslavije (SKJ), osuđuje kao revizionistička i antimarksistička partija.[1]

Prilikom izbijanja Kubanske krize, 1962. godine, Vlado je među organizacijom organizovao dobrovoljce za odlazak na Kubu. Iako su Kubanci odobrili vize, sovjetske vlasti nisu dozvolile dolazak dobrovoljaca. Posle 22. Kongresa Komunističke partije Sovjetskog Saveza (KPSS), Vlado je podržao stav albanskih i kineskih komunista u sukobu s KPSS-om, zbog čega je ozbiljno ugrozio svoj dalji opstanak u SSSR-u.[2]

Živeći u Odesi tokom 1964. i 1965. godine radio je na doktorskoj tezi o istoriji jugoslovenskog radničkog pokreta. Početkom 1965. godine pokušava da ode kao dobrovoljac u Vijetnam, ali ga sovjetske vlasti sprečavaju. SSSR napušta 1965. godine i odlazi u zapadnu Evropu.

Da bi preživeo, boraveći u Belgiji, Francuskoj, Švajcarskoj, Holandiji i Austriji, radi najteže fizičke poslove.[2] Istovremeno pokušava da među jugoslovenskom ekonomskom emigracijom razvije politički rad, ali ne postiže neki uspeh. Policija ovih zemalja ga više puta hapsi proteruje iz jedne zemlje u drugu. Tek mu 1969. godine Belgija odobrava stalni boravak. Iz Belgije se povezuje sa marksističko-lenjinističkim partijama zapadne Evrope i učestvuje u njihovom radu.[1]

Saradnjom jugoslovenske i rumunske policije, uhapšen je 1975. godine u Bukureštu. U Jugoslaviji je osuđen na smrt, ali mu je kazna zamenjena za 20 godina zatvora.[1] Juna 1988. godine pušten je iz Požarevačkog zatvora i proteran iz Jugoslavije. Po ukidanju zabrane povratka, Vlado se septembra 1990. godine vratio u SFRJ. U brojnim intervjuima i javnim nastupima ukazivao je na opasnost izbijanja rata i raspada Jugoslavije.

Ponovno političko angažovanje

[uredi | uredi izvor]

Nepunu godinu dana nalazio se na čelu novoformirane KPJ, ali ona se ubrzo raspala. Dapčević je 27. marta 1992. godine osnovao Partiju rada. Za vreme ratnih zbivanja na području bivše Jugoslavije, oštricu svoje borbe usmerava prozivanjem Miloševićevog režima sa pozicije crnogorskog nacionalizma.

Umro je 12. jula 2001. godine u Briselu.[3] Sahranjen je na Mesnom groblju u rodnom Ljubotinju.

Čitava porodica Dapčević je učestvovala u NOB-u, braća Peko i Milutin, kao i sestra Danica. Brat Milutin i sestra Danica, su se kao i Vlado, 1948. godine, izjasnili za Informbiro, te doživeli sličnu sudbinu.

Napomene

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ sva odlikovanja i vojni čin oduzeti su mu 4. VI 1950.

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ a b v g d đ e ž z i j Dapčević 1990
  2. ^ a b v SVJEDOČENJE: Vlado Dapčević i Ljubo Zemunac u zatvoru;antenaM, 2019
  3. ^ B92: „Umro Vlado Dapčević”

Literatura

[uredi | uredi izvor]
  • Dapčević, Vlado (1990). Ibeovac : ja, Vlado Dapčević. Beograd : "Filip Višnjić". ISBN 978-86-7363-096-0. 

Spoljašnje veze

[uredi | uredi izvor]
Vikicitat ima citate vezane za članak Vlado Dapčević.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Владо_Дапчевић&oldid=28563061”