Gvatemala
| Republika Gvatemala República de Guatemala (španski) | |
|---|---|
.svg) | |
| Glavni grad | Gvatemala |
| Službeni jezik | španski |
| Vladavina | |
| — Predsednik | Alehandro Džamatej |
| — Potpredsednik | Giljermo Kastiljo |
| — Predsednik Kongresa | Širli Rivera |
| Istorija | |
| Nezavisnost | Od Španije 15. septembar 1821. |
| Geografija | |
| Površina | |
| — ukupno | 108.890 km2 (106) |
| — voda (%) | 0,4 |
| Stanovništvo | |
| — 2014.[2] | 15.806.675 (66) |
| — gustina | 145,16 st./km2 |
| Ekonomija | |
| Valuta | Gvatemalski kvecal |
| — stoti deo valute | 100 центава |
| Ostale informacije | |
| Vremenska zona | UTC -6 |
| Internet domen | .gt |
| Pozivni broj | +502 |
Gvatemala (šp. Guatemala), ili zvanično Republika Gvatemala (šp. República de Guatemala) je država u srednjoj Americi [3], između Tihog okeana i Karipskog mora. Površina Gvatemale iznosi 108.890 km². Graniči se sa Meksikom na severu, Belizeom na severoistoku i Hondurasom i El Salvadorom na jugoistoku. Ona je republika sa najvećom populacijom u regionu. Ona je treća najveća država u Srednjoj Americi. Grad Gvatemala je glavni i najveći grad zemlje. Ostali veći gradovi su Kezaltenango, Eskintla, Mazatenango, Puerto Barios i Antigva Gvatemala. 3.186.429 državljana Gvatemale govori neki od domorodačkih jezika kao maternji (42,8% od ukupnog stanovništva), a najrasprostranjeniji je kiče majanski (1.000.000).
Na teritoriji Gvatemale postojala je majanska civilizacija. Španci su osvojili Gvatemalu 1523. Gvatemala je nezavisnost od Španije proglasila 1821. Zajedno sa Salvadorom, Hondurasom, Nikaragvom i Kostarikom, Gvatemala se ujedinila u Ujedinjene provincije Centroamerike. Gvatemala će ponovo postati samostalna država 1839. kada je na njeno čelo došao prvi iz niza diktatora koji su vladali zemljom skoro ceo vek. Političke podele i mešanje SAD u politiku države dovele su do Gvatemalskog građanskog rata između vladinih snaga i levičarskih pobunjenika. Građanski rat je okončan 1996.
Geografija[uredi | uredi izvor]
Položaj[uredi | uredi izvor]
Države sa kojima se Gvatemala graniči su: Belize, Salvador, Honduras i Meksiko. Površina države iznosi 108.889 km². Gvatemala predstavlja geografski, ali i kulturno-istorijski prelaz iz Severne u Južnu Ameriku. Dugo vremena Gvatemala je imala pretenzije na deo teritorije susednog Beliza, ranije kao španske kolonije, danas kao nezavisne države u sastavu Komonvelta. Gvatemala je priznala nezavisnost Beliza tek 1990. međutim do danas nisu precizno usaglašene granice između ovih zemalja, a trenutno se vode pregovori uz posredovanje Komonvelta i Organizacije američkih država.[4][5]
Geologija i reljef[uredi | uredi izvor]
Gvatemala je pretežno planinska zemlja, osim u južnom priobalnom području i krajnjem severu zemlje gde se nalazi ravničarski departman Peten. Dva planinska lanca koji se pružaju od zapada ka istoku dele zemlju na tri glavna područja: planinski deo, priobalno područje Tihog okeana južno od planinskog predela i područje Petena severno od planina. Najveći gradovi u Gvatemali se nalaze pretežno u priobalnim krajevima i u planinama, dok je Peten relativno slabo naseljen. Ova tri područja imaju dosta različitu klimu, nadmorsku visinu i pejzaž, s velikim kontrastima između toplih i vlažnih nizija i hladnijih i sušnijih planina. Najviša tačka u zemlji je 4.211 m visok vulkan Tahumulko.
Vode[uredi | uredi izvor]
Sve reke pacifičkog sliva su dosta kratke i plitke, dok su reka koje pripadaju karipskom slivu i slivu Meksičkog zaliva dosta duže i dublje, uključujući reke Poločik i Dulse, koje se ulivaju u jezero Izabal. Osim njih, reke Motagva i Sarstun čine granicu prema Belizu, dok reka Usumakinta čini granicu između Petena i meksičke pokrajine Čiapas.
Klima[uredi | uredi izvor]
Klima u departmanu Petén je vlažna tropska klima bez sušnih perioda, sa prosječnom godišnjom temperaturom od 28 °C. U visokom području dolazi do sušnih perioda koji mogu trajati do šest mjeseci. Sa porastom nadmorske visine, temperatura pada, tako da na nadmorskoj visini od 1.500 m prosječna temperatura je samo 13 °C.
Prirodne katastrofe[uredi | uredi izvor]
Položaj Gvatemale između Karipskog mora i Tihog okeana je česta meta uragana poput uragana Mič 1998. i uragana Sten u oktobru 2005, koji su odnijeli više od 1500 žrtava. Pri uraganu, mnogo veća šteta nastaje od poplava i odrona, nego od samog vjetra. Uzduž planinskog lanca koji prolazi kroz Gvatemalu, nalazi se granica između Karipske i Severnoameričke tektonske ploče. Ovaj rasjed između ploča je odgovoran za mnoge razorne potrese u istoriji Gvatemale, uključujući i potres od 7,5 °C koji se desio 4. februara 1976. sa više od 25 hiljada poginulih. Pored toga, nedaleko od obale Tihog okeana, nalazi se srednjoamerička brazda, gdje takozvana Kokosova ploča tone ispod Karipske ploče, proizvodeći snažnu vulkansku aktivnost. Na području Gvatemale nalazi se ukupno 37 vulkana, od kojih su četiri aktivna: Pakaja, Santijagito, Fuego i Takana.
Flora i fauna[uredi | uredi izvor]
Zemlja ima 14 ekoregije, počev od šuma mangrova, do različitih okeanskih ekosistema. Po procenama, Gvatemala ima 252 močvare, uključujući pet jezera, 61 lagunu i 100 reka.[traži se izvor] Nacionalni park Tikal je prvi takve vrste na UNESKO-vom spisku svjetske baštine. Takođe, Gvatemala ima izrazito bogatu faunu. Poznato je 1246 različitih vrsta u zemlji, od kojih su 6,7% endemske vrste dok ih se 8,1% smatra ugroženim. Od biljnih vrsta, nađena je 8681 različita vrsta biljaka, od kojih su 13,5% endemske. Velike površine Gvatemale spadaju u zaštićena područja od prve do pete kategorije po IUCN klasifikaciji.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Pre otkrića Amerike[uredi | uredi izvor]
Prvi dokazi ljudskih naseobina u Gvatemali sežu unazad gotovo 12 hiljada godina pre nove ere. Po nekim pronalascima, kada su pronađeni prastari vrhovi strela koje su koristili stanovnici ovog područja, smatra se da je ovo područje bilo naseljeno čak i ranije, do 18.000 godina p. n. e.[6] Postoje arheološki dokazi da su rani naseljenici u današnjoj Gvatemali bili sakupljači i lovci, međutim nedavno otkriveni polen pronađen u uzorcima u bazenu Peten i na obali Pacifika, ukazuje da se ovde uzgajao i kukuruz u periodu oko 3500. p. n. e.[7] Poznata su brojna arheološka nalazišta u departmanu Kviče u gorju, i Sipakate i Eskuintla u području srednjeg priobalnog dela (iz perioda oko 6500. p. n. e.)
Arheolozi dele praistoriju latinske Amerike u tri razdoblja: pretklasično od 2000. p. n. e. do 250, klasično od 250. do 900. godine i kalističko od 900. do 1500.[8] Donedavno, pretklasični period je smatran kao period u kojem su se tek formirala naselja sa malim naseobinama i poljoprivrednicima koji su živeli u malim kolibama, sa veoma malo stalnih građevina. Međutim, nedavna otkrića monumentalnih građevina iz tog perioda poput oltara u blizini La Blanka koji potiče iz 1000. p. n. e., zatim mesta gde su se održavale svečanosti kod današnjeg Miraflores i El Naranjo a datiraju oko 801. p. n. e. Postoje još mnoge drevne građevine u gradovima Nakbe, Hulnal, El Tintal, Vakna i El Mirador.
El Mirador je bio najnaseljeniji grad u srednjoj Americi do dolaska Evropljana. Postojale su dve ogromne piramide El Tigre i Monos koje su bile zapremine veće od 250 hiljada m³.[9] Smatra se da je Mirador bila prva politički moderno uređena država u Americi, u drevnim zapisima nazvana Kraljevina Kan. Postojalo je 26 gradova, svi povezani, tada naprednim, putevima (Sakbeob), koji su bili dugi i do nekoliko kilometara, široki do 40 m, a izdizali su se 2 do 4 metra iznad okolnog terena. Ti putevi su bili posuti šljunkom, što je veoma lako videti pogledom iz vazduha, gde ih je moguće primetiti nasuprot gustog tropskog zelenila.
Klasični period srednjoameričke civilizacije se poklapa sa vrhuncem civilizacije Maja a predstavljen je bezbrojnim nalazištima po celoj Gvatemali, iako se najveći broj nalazišta nalazi u bazenu Peten. Ovaj period je karakterističan po snažnom razvoju i izgradnji gradova, osnivanjima nezavisnih gradova-država i čestim kontaktima sa drugim srednjoameričkim kulturama. Ovaj period je trajao sve do 900. godine, kada se polako raspada klasična civilizacija Maja. Oni napuštaju brojne gradove u nizijama ili su pomrli od dugotrajne nestašice hrane uzrokovane sušom.[10] Danas mnogi naučnici raspravljaju o uzrocima nestanka klasičnih Maja, ali se sve više priklanjaju teoriji velike suše, koju su dokazali naučnici proučavajući korita reka i jezera, tragove polena i druge slične dokaze.[11] Niz dugotrajnih sušnih sezona u krajevima gde je samo povremeno bilo suvo područje je smanjilo broj Maja, čiji je život i proizvodnja hrane zavisila od stalnih padavina.
Postklasični period je okarakterisan manjim kraljevinama poput Ica i Kovoj u područjima jezera u bazenu Peten, i kraljevinama Mam, Kičes, Kakčikel, Cutuhil, Pokomči, Kekčki i Čorti u gorju. Ovi gradovi su uglavnom zadržali mnoge tekovine civilizacije Maja, ali nikad ni izbliza nisu došli do moći i napretka iz klasičnog perioda.
Kolonijalni period[uredi | uredi izvor]
Nakon dolaska u takozvani Novi svet, Španci su pokrenuli nekoliko ekspedicija u današnjoj Gvatemali počev od 1518. Mnogo pre toga, u kontaktu sa Špancima, mnogobrojni stanovnici ovog područja su oboleli od do tad nepoznatih bolesti, koje su Španci doneli sa sobom. Veliki broj stanovništva je umro, a epidemija se širila po ogromnom području uzrokujući relativno brzo smanjivanje broja stanovnika.
Ernan Kortes, kao vođa španskog osvajanja Meksika, dopušta kapetanima Gonzalu de Alvaradu i njegovom bratu Pedru de Alvaradu osvajanje Gvatemale. Braća Alvarado su najpre sklopili savez s plemenom Kakčikel protiv njihovih rivala plemena Kviče. Nakon pobede nad njima, Alvarado se okreće protiv saveznika plemena Kakčikel i zatim osvaja celo područje u ime španske krune.
Tokom perioda kolonijalizma, Gvatemala je bila deo nove Španije zajedno sa Meksikom i okolnim zemljama (špan. Capitanía General de Guatemala). Prostirala se i na današnje meksičke savezne pokrajine Tabasko i Čiapas (uključujući tada odvojenu administrativnu oblast Sokonusko) pa sve do Kostarike. Ovo područje nije bilo toliko bogato mineralima (naročito zlatom i srebrom) kao što su bili Meksiko i Peru, te mu Španci nisu pridavali veliki značaj. Glavni proizvodi koje su Španci crpili iz Gvatemale bili su šećerna trska, kakao, indigo i kvalitetno drvo koje su Španci koristili pri gradnji crkvi i dvoraca u Španiji.
Prvi glavni grad zemlje bio je Tekpan Gvatemala, osnovan 25. jula 1524. a nosio je ime Vila de Santijago de Gvatemala u blizini Ihimče, glavnog grada pokrajine Kakčikel. Kasnije je prestolnica prebačena u Sijudad Vijeha 22. novembra 1527, kada je grad napalo pleme Kakčikel. Grad je teško oštećen u poplavama 11. septembra 1541. nakon što se izlilo jezero u krateru vulkana Agua nakon obilnih kiša i zemljotresa. Grad je kasnije izgrađen 4 km dalje u dolini Pančou, koja je danas na spisku svetske baštine UNESKO-a. Uništen je u seriji zemljotresa 1773. i 1774, te španski kralj daje dozvolu da se prestonica premesti u dolinu Ermita, nazvana po katoličkoj crkvi device El Karmen, na današnjem mestu, a proglašena je glavnim gradom 27. septembra 1775. godine.
Nezavisnost i početak 20. veka[uredi | uredi izvor]
Dana 15. septembra 1821. Vlada kolonijalne Gvatemale (koja je obuhvatala i okolne zemlje: Salvador, Nikaragvu, Kostariku i Honduras) zvanično je proglasila nezavisnost od Španije i odvojila se od Meksičkog carstva, koje se dve godine kasnije raspalo. Iako je ovo područje formalno bilo deo takozvane Nove Španije, iz praktičnih razloga, u njemu je bila zasebna administracija. Sve pokrajine koje su do tada bile u sastavu Meksika, osim Čiapasa, odvojile su se od njega, nakon što je Agustin I bio prisiljen da abdicira.
Provincije Gvatemale su zatim stvorile jedinstvenu državu nazvanu Ujedinjene provincije srednje Amerike takođe poznate i kao Centralnoamerička federacija (Federacion de Estados Centroamericanos). Nedugo posle, Federacija se raspala nakon građanskog rata koji je trajao od 1838. do 1840. Vođa pobune u Gvatemali bio je Rafael Karera, koji je predvodio pobunu protiv federalne vlade, što je naposletku dovelo do raspada zajednice. Za vreme ovog perioda, područje gorja, Los Altosa, proglasilo je nezavisnost od Gvatemale, ali ga je Karera osvojio i anektirao. Karera je bio dominantna figura u politici Gvatemale sve do 1865, a snažno su ga podržavali konzervativci, veliki zemljoposednici i Crkva.
Takozvana liberalna revolucija u Gvatemali započela je 1871. pod vodstvom Husto Rufino Bariosa koji se zalagao za modernizaciju države, poboljšanje trgovine i uvođenje novih poljoprivrednih kultura i proizvodnju. U ovo vreme, kafa postaje veoma važna u privredi Gvatemale. Barios je imao želje i ambicije za ponovno ujedinjenje Srednje Amerike i poveo je zemlju u rat koji je završio neuspehom. Poginuo je 1885. godine, a pobedu u tom ratu odneo je susedni Salvador.
Od 1944. do danas[uredi | uredi izvor]
Zbog talasa protesta i štrajkova, dotadašnji diktator Horhe Ubiko Kastanjeda je prisiljen da podnese ostavku 4. jula 1944, a na njegovo mesto dolazi general Huan Federiko Ponke Vaides. Ni Vaides ne ostaje dugo na tom mestu, nakon što je izvršen vojni udar 20. oktobra 1944. na čelu sa majorom Francisco Havijer Aranaom i kapetanom Hakobo Arbenz Guzmanom. U vojnom udaru poginulo je oko 100 ljudi. Nakon udara vlast preuzima vojna hunta koju čine Arana, Guzman i Horhe Torielo Garido. Nedugo zatim hunta organizuje i prve slobodne izbore. Njih ubedljivo osvaja poznati pisac i učitelj Huan Hose Arevalo Bermeho, sa preko 85% osvojenih glasova, postavši tako prvi demokratski izbrani predsednik Gvatemale.[12] Bermeho je do tada živeo u progonstvu u Argentini gotovo 14 godina. Njegova Hrišćansko-socijalistička politika, vidno inspirisana po uzoru na američki Nju dil, dosta je kritikovana od strane zemljoposednika i gornjih slojeva društva kao komunistička.
Ovaj period je bio i vreme početka Hladnog rata između SSSR i SAD, koji je imao veoma snažan uticaj i na istoriju Gvatemale. Do 1950-ih pa sve do 1990-ih američka vlada je direktno podržavala vojsku Gvatemale, obučavala je, dopremala oružje i novac.
Naslednik Bermeha, demokratski izabrani Hakobo Arbenz Guzman je zbačen s vlasti u vojnom udaru 1954. koji je organizovala američka obaveštajna agencija CIA. Na vlast je postavljen general Karlos Kastiljo Armas, a vladao je samo do 1957. kada ga je ubio član njegove lične straže. Ponovo su se organizovali izbori, a na vlast dolazi general Miguel Idigoras Fuentes. Fuenetes je postao poznat po izazovu koji je uputio meksičkom predsedniku na mostu na granici između dve zemlje, zbog spora u vezi meksičkih ribarskih brodova koji su lovili u vodama Gvatemale. Pored toga Fuentes je dozvolio obuku 5.000 Kubanaca koji je trebalo da se suprotstave Fidelu Kastru. Takođe je odobrio upotrebu aerodroma u departmanu Peten, koje su SAD koristile u neuspešnoj invaziji na Kubu 1961. Kao i njegov prethodnik, i Fuentes odlazi s vlasti nakon vojnog udara kojeg je poveo njegov ministar odbrane, pukovnik Enrike Peralta Azurdia.
Na izborima 1966. pobeđuje Hulio Cesar Mendez Montenegro, koji je nastojao sprovesti demokratske reforme u zemlji. Montenegro je bio kandidat Revolucionarne stranke, stranke levog centra koja je imala svoje korene još iz ere nakon Kastanjeda. Za vreme njegove vlasti, formiraju se paravojne organizacije poput desničarske Bele ruke (Mano Blanka) i Protivkomunističke tajne armije (Ehersito Sekreto Antikomunista). Ove organizacije su bile prethodnice poznatih Odreda smrti. Američka tajna služba šalje u Gvatemalu vojne stručnjake koji su imali za cilj da obuče vojne snage Gvatemale i od njih načine moderne snage, što je bilo u interesu SAD.
Godine 1970. na izborima za predsednika zemlje pobeđuje pukovnik Karlos Manuel Arana Osorio. Dve godine kasnije, 1972. na zapadu zemlje javlja se gerilski pokret koji zauzima gorje na zapadu Gvatemale. Na sledećim izborima 1974, koji su u mnogo čemu bili kontroverzni, general Kjelj Lauguerud Garsija pobeđuje kandidata Hrišćansko-demokratske stranke generala Efrain Riosa Monta, koji je tvrdio da je Garsija varao na izborima i lažirao izborne rezultate. 4. februara 1976. Gvatemalu pogađa snažan zemljotres odnevši preko 25 hiljada žrtava a mnogi gradovi su bili teško oštećeni i uništeni. Na izborima održanim 1978, koji su ponovno okarakterisani kao sumnjivi, general Romeo Lucas Garsija dolazi na vlast. Taj period 1970-ih je bilo vreme osnivanja dve nove gerilske grupe: Gerilska armija siromašnih (EGP) i Organizacija naroda pod oružjem (ORPA), koje su krajem 1970-ih pojačale gerilske napade na gradove i sela u celoj zemlji, posebno protiv vladine vojske i civila koji su podržavali zvaničnu vlast. Godine 1977. američki predsednik Džimi Karter naređuje obustavljanje svih vrsta vojne pomoći vojsci Gvatemale zbog sistematskog i upornog kršenja ljudskih prava.
Godine 1980. grupa ljudi iz indijanskog plemena Kviče zauzima špansku ambasadu u znak protesta zbog brojnih zločina koji su počinile vladine snage u ruralnim područjima zemlje. Vlada Gvatemale naređuje vojsci da zauzme zgradu ambasade, koju su zatim spalili do temelja, likvidirajući gotovo sve koji su se nalazili u ambasadi. Gvatemalska vlada se pravdala da su požar izazvali pobunjenici[13], međutim španski ambasador, koji je preživio napad, svedočio je da je vlada odgovorna za napad i ubistva, i da je namerno izazvala požar da uništi sve tragove zločina. Kao rezultat ovog incidenta, Španija prekida diplomatske odnose sa Gvatemalom. Ubrzo posle, 1982. ponovo se izvršava vojni udar i general Efrain Rios Mont postaje predsednik vojne hunte, nastavljajući krvavu kampanju, državni teror i politiku spržene zemlje. Ponovno se dešava vojni udar a za predsednika dolazi general Oskar Umberto Mehija Viktores, koji je nastojao da održi demokratske izbore i donese novi ustav zemlje kako bi stabilizovao zemlju. Slobodni izbori se održavaju 1986. a pobedu odnosi kandidat Hrišćansko-demokratske stranke Vinicio Cerezo Arevalo.
U periodu 1982-1986. zbog stalnog nasilja u zemlji i građanskog rata, preko 45 hiljada Gvatemalaca je izbeglo u Meksiko, gde je meksička vlada organizovala izbegličke centre u Čiapasu i Tabaskou. Nasuprot vladine vojske, borile su se četiri gerilske grupe: EGP, ORPA, FAR i PGT, a njih su podržavale slične gerilske organizacije iz Salvadora (FMLN) i Nikaragve (FSLN), dok im je pomoć slala i kubanska Vlada.
Građanski rat u Gvatemali završava se 1996. sklapanjem mirovnog sporazuma između gerilaca i vlade, posredstvom UN-a, posebno zalaganjem zemalja poput Norveške i Španije. Obe zaraćene strane su prihvatile određene ustupke, gerilski borci su razoružani a dodeljena im je zemlja. Prema podacima Komisije UN-a koja je bila zadužena za istragu o zločinima počinjenim za vreme građanskog rata (Komisija za istorijsku istinu), smatra se da su vladine snage i paravojne jedinice koje je vlada podržavala, odgovorne za preko 93% zločina i kršenja ljudskih prava i sloboda.[14]
U prvih deset godina rata, žrtve državnog terora su bili najvećim delom studenti, radnici, intelektualci i istaknuti ljudi koji su podržavali opoziciju. Međutim, u kasnijoj fazi rata, žrtve su bili i hiljade poljoprivrednika u seoskim područjima, naročito potomci Maja i civili. Smatra se da je preko 450. majanskih sela uništeno, a preko milion ljudi raseljeno i izbeglo. U nekim područjima, poput Baha Verapaz, Komisija je došla do zaključka da je vlada sprovodila plansku politiku genocida prema određenim etničkim grupama.[15] Američki predsednik Bil Klinton izjavio je 1999. da je politika SAD prema Gvatemali bila pogrešna i da nije trebalo podržavati vladinu vojsku, koja je brutalno činila zločine nad stanovništvom.[16]
Nakon zaključenja mirovnog sporazuma, u Gvatemali su se održalo nekoliko uspešnih demokratskih izbora, poslednji 2007. godine. Sklopila je trgovinske sporazum o slobodnoj trgovini sa SAD, Meksikom i drugim zemljama regiona, a uključena je i u CAFTA. Na poslednjim izborima 2007, stranka El Partido Nacional de la Esperanca je osvojila najveći broj mandata, a njen kandidat Alvaro Kolom je postao predsednik.
Administrativna podela[uredi | uredi izvor]
![[ikona]](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/20px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png){kind=small} | Ovaj odeljak bi trebalo proširiti. Možete pomoći dodavanjem sadržaja. |
Privreda[uredi | uredi izvor]
Prema podacima CIA, Gvatemala ima BDP po glavi stanovnika od 5.000 američkih dolara. Međutim, ova zemlja u razvoju još uvek ima mnoge socijalne probleme i smatra se jednom od deset najsiromašnijih zemalja Latinske Amerike.[17] Raspodela prihoda je veoma neujednačena sa oko 29% ukupnog stanovništva ispod granice siromaštva[18] sa oko 400.000 nezaposlenih odnosno 3,2%.
Donacije iz dijaspore naročito Gvatemalaca koji žive u SAD, čine najveći izvor stranih prihoda, čak više nego prihodi od izvoza i turizma zajedno.[17] U poslednjih nekoliko godina veoma mnogo je porastao izvoz netradicionalnih proizvoda, na ukupno 53% celokupnog izvoza. Međutim, glavni izvozni proizvodi je kafa čiji je Gvatemala najveći izvoznik centralne Amerike. Osim toga izvozi se tropsko voće, pamuk, šećerna trska, povrće, cveće, odeća i slično.
Bruto domaći proizvod (BDP) usklađen po kupovnoj moći u 2006. godini se procenjuje na oko 61,38 milijardi američkih dolara. Najviše BDP se odnosi na sektor usluga (58,7%), dok poljoprivreda učestvuje sa 22,1%. Industrija učestvuje u ukupnom BDP Gvatemale sa samo 19,1%. Najviše zaposlenih je u poljoprivredi oko 50%,[17] a sektor poljoprivrede učestvuje u ukupnom izvozu oko 40%. U 2006. godini stopa inflacije je bila 5,7%.
Nakon završetka građanskog rata, ponovno su počele strane investicije u privredu Gvatemale, a turizam je počeo da donosi sve više prihoda. Kongres Gvatemale je u martu 2005. godine prihvatio članstvo zemlje u CAFTA (Centralno američka zona slobodne trgovine).[19] Pored toga, Gvatemala ima sporazume o slobodnoj trgovini sa Tajvanom i Kolumbijom.
Kultura[uredi | uredi izvor]
Kultura Gvatemale je jedinstvena mešavina indijanskih pravaca i snažnog španskog kolonijalnog nasleđa. Oko polovina stanovništva Gvatemale su mestici (poznati u Gvatemali i kao ladino), mešavina Evropljana i naroda domorodačkog porekla. U gradskim područjima je dominantna ladino kultura i na nju imaju jak uticaj evropski i severno-američki trendovi. U mnogim latino-američkim državama, kao i u Gvatemali živi mnogobrojno domorodačko stanovništvo. Narod Maja je sačuvao jasan identitet. Duboko ukorenjeni u seoskim planinskim krajevima Gvatemale, mnogo domorodačkog naroda govori jezikom Maja, prati tradicionalne verske i seoske običaje i produžava bogatu tradiciju tekstila i drugih veština. Dvije kulture su napravile Gvatemalu složenom zajednicom jasno podeljenom na bogate i siromašne. Ova podela je proizvela mnogo napetosti i nasilja koji su obeležili istoriju Gvatemale.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Aguirre 1949, str. 254.
- ^ „Nacionalna agencija za statistiku”. Arhivirano iz originala 14. 03. 2014. g. Pristupljeno 29. 05. 2014.
- ^ „United Nations Statistics Division - Standard Country and Area Codes Classifications”. Arhivirano iz originala 13. 07. 2011. g. Pristupljeno 09. 04. 2014.
- ^ „OAS Mediates in Belize-Guatemala Border Dispute, American Society of International Law, ASIL Insights”. Asil.org. Pristupljeno 02. 1. Proverite vrednost paramet(a)ra za datum:
|access-date=(pomoć) - ^ Historia General de Guatemala. 2012. ISBN 978-84-88622-07-5.
- ^ Ancient Guatemala Arhivirano na sajtu Wayback Machine (23. maj 2007) Authentic Maya, Mary Esquivel de Villalobos
- ^ Pollen Evidence for Climatic Variability and Cultural Disturbance in the Maya Lowlands Arhivirano na sajtu Wayback Machine (6. februar 2009) University of Florida, Barbara Leyden
- ^ Chronological Table of Mesoamerican Archaeology Arhivirano na sajtu Wayback Machine (6. april 2007) Regents of the University of California: Division of Social Sciences
- ^ Trigger, Bruce G.; Washburn, Wilcomb E.; Adams, Richard E. W. (2000). The Cambridge History of the Native Peoples of the Americas. str. 212.
- ^ Gill 2000
- ^ Gill 2000
- ^ „rulers.org”. rulers.org. Pristupljeno 02. 1. 2012.
- ^ Monday, Feb. 11, 1980 (11. 2. 1980). „{Magazin ''Time'': Outright Murder}”. Time.com. Pristupljeno 02. 1. 2012.
- ^ „{Conclusions: Human rights violations, acts of violence and assignment of responsibility, Guatemalan Commission for Historical Clarification}”. Shr.aaas.org. Pristupljeno 02. 1. 2012.
- ^ shr
- ^ Babington, Charles: Clinton: Support for Guatemala Was Wrong, Washington Post, 11. mart 1999
- ^ a b v cia
- ^ CEPAL - Naciones Unidas. „Poverty, hunger and food security in Central America and Panama”. Eclac.org. Arhivirano iz originala 28. 07. 2013. g. Pristupljeno 02. 1. 2012.
- ^ "Guatemala Report 2006: Summary Review" Amnesty International, 2006.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Gill, Richardson (2000). The Great Maya Droughts. University of New Mexico Press.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Geografske | |
| Ljudi | |
| Ostale | |
