Milan Kašanin

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Milan Kašanin
Milan Kašanin
Lični podaci
Datum rođenja(1895-02-21)21. februar 1895.
Mesto rođenjaBeli Manastir, Austrougarska
Datum smrti21. novembar 1981.(1981-11-21) (86 god.)
Mesto smrtiBeograd, SR Srbija, SFR Jugoslavija
Porodica
SupružnikKatarina Martinović
Umetnički rad
Poljelikovna kritika
književnost
muzeologija
Najvažnija dela
Bela crkva Karanska

Milan Kašanin (Beli Manastir, 21. februar 1895 — Beograd, 21. novembar 1981) bio je srpski istoričar umetnosti, likovni kritičar, književnik, istoričar književnosti i kulturni radnik.[1]

Biografija[uredi | uredi izvor]

Rođen je 21. februara 1895. godine u Belom Manastiru, u tadašnjoj Austrougarskoj. Potiče iz siromašne seljačke porodice. Majka Anka Kašanin i otac Nikola Popović nisu bili venčani, pa su stariji brat Radivoj (1892—1989) i on upisani u matične knjige rođenih pod majčinim prezimenom Kašanin. Kada je bio mali, majka mu je preminula od tuberkuloze, pa je brigu o odrastanju njega i njegovog brata preuzela njihova tetka Latinka, koja se nije udavala i nije imala svoje potomstvo.[2][3]

Detinjstvo i školovanje[uredi | uredi izvor]

Po završetku četvorogodišnje osnovne škole, učitelj, Somborac Jovan Slavković, odvodi ga u Novi Sad direktoru Srpske pravoslavne velike gimnazije novosadske, profesoru Vasi Pušibrku, koji ga prima i obezbeđuje stipendiju. Da bi platio železničku kartu do Novog Sada, neko vreme je prodavao ovas.[4] Po završetku Gimnazije 1914. godine, nastavlja školovanje u Budimpešti, gde studira romanistiku i slavistiku. Ubrzo potom je mobilisan u Austrougarsku vojsku, u redove 28. osiječke domobranske regimente. Zbog antiratnih stavova tražio je načine da izbegne odlazak na front, naročito ne na strani protiv Srbije, te je neko vreme proveo po bolnicama, uključujući i Klinički bolnički centar Sestre milosrdnice u Zagrebu, i tu se upoznaje sa Ivom Andrićem, Vladimirom Ćorovićem, Miroslavom Krležom i Nikom Bartulovićem.

Tokom boravka u Zagrebu, studirao je na Filozofskom fakultetu Zagrebačkog univerziteta, ali se krajem rata vraća u Novi Sad i postaje pomoćnik šefa Pres biroa Narodne uprave za Banat, Bačku i Baranju, a 1919. kreće sa radom u časopisu Jedinstvo, koji je bio zvanično glasilo Jugoslovenske demokratske stranke (JDS). Tu se, međutim, nije dugo zadržao, jer već iste godine odlazi u Pariz na studije. Istoriju umetnosti, estetiku, ruski jezik i književnost i komparativnu književnost studirao je na Sorboni, a s kraja 1920. godine dobija i stipendiju. U to vreme, radio je kao dopisnik Jedinstva iz Pariza. Diplomirao je 1923. godine kod profesora Malea, Baša i Šnajdera i vraća se u Beograd.[5]

Rad između dva svetska rata[uredi | uredi izvor]

Po povratku u Kraljevinu SHS, zaposlio se u Ministarstvu prosvete. Tezom Bela crkva Karanska doktorirao je na Univerzitetu u Beogradu, 1928. godine. Bio je kustos Muzeja savremene umetnosti[5], kao i direktor Muzeja kneza Pavla u Beogradu.[1] Značajan je i kao jedan od organizatora prvih velikih evropskih izložbi u Beogradu: Italijanski portret kroz vekove (1938) i Francusko slikarstvo 19. veka (1939). Bio je pokretač i urednik časopisa Umetnički pregled, koji je izlazio između 1937. i 1941. godine. Muzejom kneza Pavla, kako se tada zvao današnji Narodni muzej u Beogradu, upravljao je od 1935. do 1944. godine.[1][5]

Mladi Milan Kašanin ispred Muzeja istorije umetnosti u Beču

Radi formiranja umetničke zbirke Muzeja kneza Pavla, Kašanin je putovao po Evropi i boravio, između ostalog, i u Holandiji, o čemu svedoče njegovi putopisi, objavljeni najpre u dnevnim novinama Politika[6], Srpski književni glasnik[7], a kasnije i u zbirci Pronađene stvari (1962). Kašanin je takođe zaslužan i za organizacije izložbi jugoslovenske umetnosti u Amsterdamu, kao i holandske umetnosti u Beogradu, za šta je odlikovan Ordenom Kraljevine Holandije.

U naučnom radu bavio se istraživanjem srpske umetnosti od srednjeg veka do novijih vremena. Njegova tumačenja zasnovana su na učenjima francuske škole između dva svetska rata i zasnivaju se pre svega na prefinjenoj analizi stila. Dao je značajan doprinos poznavanju srpske srednjovekovne književnosti. Prema rečima Dimitrija Bogdanovića, njegova knjiga o staroj srpskoj književnosti predstavlja odstupanje od glavnog toka njenog proučavanja, ali sa vrlo osvežavajućim pristupom. Kašanin nije nastojao da da pregled celokupnog razvoja srpske srednjovekovne književnosti, već je hteo da revalorizuje njeno mesto u srpskoj kulturi i da među čitalačkom publikom promoviše najvrednija ostvarenja srpskog srednjovekovnog nasleđa. Objavljivao je likovne kritike od 1924. u listovima Politika, Vreme i časopisu Reč i slika. Uvek valjanim povodom, u ”Politici” je objavljivao rezultate svojih istoriografskih istraživanja, ali i istorijski i fenomenološki utemeljene analize, no pisane ne s katedarske visine, već iz intimnog rakursa, uz odlično poznavanje umetničkog temperamenta i svakodnevnih prilika u svetu stvaralaštva.[8]

Njegova ćerka je Marina Bojić (* 1937), a sa suprugom Katarinom Ljaljom Martinović (rus. Екатерина Петровна Мартинович; 1898—1985) imao je još tri sina — Mirka (1921—1993), Radomira i Pavla.[4]

Drugi svetski rat i posleratni period[uredi | uredi izvor]

Tokom Drugog svetskog rata, Kašanin je obavljao dužnost direktora beogradskog Narodnog muzeja i uspeo je da sačuva kompletnu zbirku Muzeja. U vreme Beogradske operacije i oslobođenja Beograda, oktobra 1944. godine, Nemci su mu, pri povlačenju, zapalili kuću. Nakon toga, sa porodicom je najpre nekoliko dana proveo u jednom podrumu u obližnjoj blizini, a potom su primljeni u dom porodice Guteša u Žarkovu, perifernom delu Beograda i on je svakodnevno pešačio do Muzeja. Na poziciji direktora Narodnog muzeja nasledio ga je njegov prijatelj, Veljko Petrović.[5]

Na Kašaninovo poznanstvo i kumstvo sa knezom Pavlom Karađorđevićem nove vlasti nisu blagonaklono gledale i on se nekoliko godina nalazio u njihovoj nemilosti, te nije mogao ništa da objavi od svojih radova pod svojim imenom. Bavio se prevodima i pisao za Politiku, za rubriku Da li znate? Ipak, Miroslav Krleža mu se obraća sa idejom da mu se u Zagrebu pridruži na radu u Leksikografskom zavodu, međutim Kašanin odlučuje da ostane u Beogradu. Njih dvojica su, međutim, sarađivali na izložbi umetnosti srednjeg veka jugoslovenskih naroda u Parizu, 1950. godine.[5]

Od 1951. godine je angažovan na stvaranju Galerije fresaka u Beogradu, a od 1953. je bio direktor. Organizovao je izložbe fresaka u Londonu, Edinburgu, Amsterdamu, Minhenu, Briselu, Stokholmu, Helsinkiju i u Južnoj Americi. Mesto direktora Galerije fresaka prepušta supruzi Koče Popovića, Saveznog sekretara za inostrane poslove FNRJ, Leposavi Perović, i samoj aktivnoj društveno-političkoj radnici. Ostaje na mestu njenog savetnika do 1963. godine, kada odlazi u penziju, ali nastavlja sa naučnim i kulturno-umetničkim stvaralaštvom, sve do svoje smrti.[5]

U članstvo Srpske akademije nauka i umetnosti (SANU) nikad nije primljen; Vasko Popa, inače njegov blizak prijatelj i poštovalac, se usprotivio Kašaninovom prijemu u redove SANU, označivši ga kao saradnika okupatora.[5]

Kasniji život i smrt[uredi | uredi izvor]

Tabla na zgradi u ulici u kojoj je živeo Milan Kašanin (Hilandarska 30—32)

Kašanin je pred kraj života planirao da snimi TV dokumentarnu seriju o usponu i kulturnim dometima srpskog srednjovekovlja, po uzoru na Civilizaciju njegovog kolege i prijatelja Keneta Klarka. Njegov projekat je bio odbijen što je Kašanin objašnjavao time „da smo uvek više cenili tuđe nego svoje”.[9]

Preminuo je 21. novembra 1981. godine u Beogradu. Sahranjen je na Novom groblju u Beogradu, a opelo je služio Patrijarh srpski German.[5]

Dana 21. februara 2012. godine, na 117. rođendan Kašaninov, otkrivena je spomen ploča na zgradi u Hilandarskoj ulici u Beogradu, gde je živeo od 1946. godine[10], dok je 2018. godine, na inicijativu biblioteke Milutin Bojić, Skupština grada Beograda donela odluku da deo Palmotićeve ulice ponese ime po njemu.[5]

U Pedagoškom muzeju je 2021. godine priređena izložba Milan Kašanin — u senci slave.[11]

Odlikovanja[uredi | uredi izvor]

Odabrana dela[uredi | uredi izvor]

  • Srpska umetnost u Vojvodini od doba despota do ujedinjena, 1927.
  • Bela crkva Karanska, 1928.
  • Dobrun, 1928.
  • Dva veka srpskog slikarstva, 1942.
  • Umetnost i umetnici, 1943.
  • Savremeni beogradski umetnici, 1952.
  • Umetničke kritike, 1968.
  • Srpska književnost u srednjem veku, 1975.
  • Slučajna otkrića, 1977.
  • Kamena otkrića, 1978.
  • Pogledi i misli, 1978.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v Milisavac, Živan, ur. (1984). Jugoslovenski književni leksikon (2. izd.). Novi Sad: Matica srpska. str. 326. 
  2. ^ Radovan Sremac: Preci Milana Kašanina (17. avgust 2021)
  3. ^ „Milan Kašanin: Golgota sorbonca koji je rizikovao život da bi spasao naše nasleđe”. osetisrbiju.rs. Pristupljeno 30. 1. 2022. 
  4. ^ a b „NIJE MOGAO DA ŽIVI SA ZLOM: Četiri decenije od smrti književnika i istoričara Milana Kašanina”. novosti.rs. Pristupljeno 18. 9. 2022. 
  5. ^ a b v g d đ e ž z „Milan Kašanin: Najelitniji Srbin 20. veka”. 011info.com. Pristupljeno 18. 9. 2022. 
  6. ^ Politika br. 8612, 1932, pp. 13, br. 8858, 1933, pp. 23-24
  7. ^ Srpski književni glasnik, XLII (1934), pp. 1-10
  8. ^ Bogunović, Slobodan-Giša (2019). Ljudi Politike - leksikon saradnika (1904-41). Beograd: Politika a.d. str. 238. ISBN 978-86-7607-148-7. 
  9. ^ „Kako je onemogućena TV serija o srpskom srednjem veku?”. Catena mundi (na jeziku: srpski). 2016-04-21. Pristupljeno 2021-06-24. 
  10. ^ Spomen ploča za Milana Kašanina (B92, 21. februar 2012), Pristupljeno 12. 4. 2013.
  11. ^ Kurteš, Aleksandra (2. 9. 2021). „Pedagoški muzej obeležio 125 godina postojanja”. Politika. Pristupljeno 4. 9. 2021. 
  12. ^ "Prosvetni glasnik" Beograd 1936. godine

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Funkcije u institucijama kulture
Direktor Narodnog muzeja Srbije
1935–1944
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Милан_Кашанин&oldid=27348990”