Titelski breg

Titelski breg
Titelski breg
	Titelski breg
Geografske karakteristike
Ndm. visina	128 m
Koordinate	45° 14′ 50″ S; 20° 14′ 23″ I / 45.2473° S; 20.2396° I 45° 14′ 50″ S; 20° 14′ 23″ I / 45.2473° S; 20.2396° I
Geografija
	Titelski breg
Države	Srbija
Geologija
Starost stena	pleistocen

Titelski breg je lesna zaravan i breg u pokrajini Vojvodini, na severu Srbije. Nalazi se u jugoistočnoj Bačkoj (u regiji Šajkaška), između gradića Titela na jugu, sela Lok, Vilovo i Šajkaš na jugozapadu, sela Mošorin na severu i reke Tisa na istoku. Nadmorska visina mu je 128 metara, a pruža se pravcem severozapad-jugoistok. Titelski breg je geomorfološki, u stvari lesna zaravan nastala navejavanjem lesa tokom pleistocena. Dugačka je 18 km, a široka oko sedam i po. Nagnuta je ka jugoistoku, a iznad Tise se diže strmi odsek visine 60 metara. U njemu se zapaža šest smeđih zona, što ukazuje na to, da je zaravan formirana iz šest etapa. Breg je insteresantna forma, pošto je jedino uzvišenje u Bačkoj, koja je uglavnom ravnica. Najviša tačka mu je na 128 metara.

U periodu od 1870. pa do danas, svetlo dana ugledali su brojni radovi naučnika koji su sa različitih aspekata istraživali Titelski lesni plato. Mnogi od njih ukazuju da je u pitanju veoma interesantan objekat, posebno sa geomorfološkog aspekta. Titelski breg u stvari predstavlja plato sa najvećim brojem slojeva fosilne zemlje i lesnih horizonata u našoj zemlji.

Naime rekonstrukcija prilika koje su vladale tokom akumuliranja lesnih naslaga ukazuje da se paleoekološko okruženje Titelskog brega menjalo u rasponu od tundre do oskudne stepe.

Akumulacija lesa je prekidana u uslovima tople i vlažne interglacijalne klime, kada su formirana fosilna zemljišta. Zahvaljujući tome u lesno-paleozemljišnim sekvencama Titelskog brega sačuvan je pouzdan zapis za proučavanje paleoklimatske i paleoekološke evolucije tokom poslednjih 600.000 godina.

Postoje različita gledišta i mišljenja o samom postanku Titelskog brega. Sa jedne strane govori se o navejavanju lesa vetrovima sa istočnoevropskih stepa ili zapadnim vetrovima sa Alpa. Drugi naučnici govore o tome da je ovaj plato bio u vezi sa Zemunsko-Slankamenska, a da se Tisa ulivala u Dunav kod Mošorina. Prema njima Titelski breg je otkinuti istočni deo Fruške gore. Bez obzira na oprečne stavove, uvreženo je mišljenje da je Titelski breg najinteresantnija lesna zaravan u Srednjoj Evropi.

Debele naslage lesa, visok sadržaj kalcijum-karbonata i podzemne vode na velikim dubinama, preduslovi su za proces karstifikacije. Tako se na ovom području javljaju različiti erozivni oblici: predolice, doline, lesne piramide, viseće doline, provalije, pleća, poličice, Surduc, Glodina, kao i dvojni oblici fluviokarstne erozije. Od akumulativnih oblika prisutne su plavina, Slivkova, odronje.

Najinteresantnije su lesne lutkice koje se formiraju taloženjem kreča u cevastim šupljinama koje su nastale prodiranjem korenja biljaka u les. Tokom odronjavanja padina Titelskog brega i stvaranja strmih odseka one postaju vidljive. Treba pomenuti i surduke, koji su nastali radom ljudi u sprezi sa prirodnim faktorima. Prolaženjenjm kola, konja i stoke kroz pojedine doline Titelskog brega spiran je i usitnjavan gornji humusni horizont, te je ogoljen les i izložen atmosferskim vodama što je ubzalo karstifikaciju, a i vetrovi su doprineli njihovom oblikovanju. Od ukupno 68 surduka, najveći je Titelski surduk ili Busija, čija dužina prelazi 2 km, a širina iznosi i do 250 m.