Svetomir Nikolajević
| Svetomir Nikolajević | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Svetomir Nikolajević | |||||||||||
| Lični podaci | |||||||||||
| Datum rođenja | 27. septembar 1844. | ||||||||||
| Mesto rođenja | Raduša, Kneževina Srbija | ||||||||||
| Datum smrti | 18. april 1922. (77 god.) | ||||||||||
| Mesto smrti | Beograd, Kraljevina SHS | ||||||||||
| |||||||||||
Svetomir Nikolajević (Raduša, 27. septembar 1844[1] — Beograd, 18. april 1922) bio je srpski pisac i političar, profesor Velike škole (suplent Velike škole, a za Katedru opšte istorije literature s naročitim pogledom na literaturu Slovena i Srba), član Srpske kraljevske akademije, premijer Srbije (u periodu od 3. aprila do 27. oktobra 1894. godine), gradonačelnik Beograda i ministar unutrašnjih poslova. Jedan je od osnivača Radikalne stranke, Društva Svetog Save i beogradske masonske lože „Pobratim“.[2][3]
Biografija[uredi | uredi izvor]
Rođen je 27. septembar 1844. godine u Raduši kod Uba. Osnovnu školu završio je u rodnom gradu, a gimnaziju je učio u Šapcu i Beogradu, gde je maturirao 1863. Dve godine je studirao na Filozofsokom fakultetu Velike Škole. Od 1865. do 1871. studirao je kao državni pitomac istoriju i svetsku književnost u Cirihu, Bernu, Berlinu, Parizu i Londonu. Od jeseni 1871. do sredine 1873. bio je pisar Ministarstva prosvete i crkvenih dela. U junu je izabran za suplinata, a naredne godine za redovnog profesora na novoosnovanoj Katedri za Opštu istoriju književnosti. Bio je prvi profesor koji je studentima kvalifikovano tumačio zapadnoevropske književnosti.
Rektor je bio školske 1888/89. i do juna školske 1889/90. godine.
Prvi put je penzionisan 1890. godine.
Od 1892. ponovo radi kao profesor.
Bavio se aktivno politikom, i prvo bio veliki radikal, narodni poslanik u srpskoj skupštini (1881).[4] Kao predavač u Velikoj školi primećeno je: više se bavio politikom i publicistikom, nego naukom.[5] Posle je postao naprednjak, i bio narodni poslanik (1905). Ta neočekivani angažman ga je politički uništio u javnom životu; bio je od bivših političkih saboraca klevetan i progonjen.
Tokom 1887. godine, između marta i septembra bio je "ukazni" predsednik beogradske opštine[6], za ministra unutrašnjih dela postavljen je 1894. a nešto kasnije iste godine i za predsednika Vlade. Kao predsednik vlade Nikolajević je 1894. godine po volji Dvora ukinuo Ustav iz 1888. godine, onog u čijem pisanju je i sam učestvovao. Kao helenofil, radio je, bez uspeha, na braku kralja Aleksandra i grčke princeze Marije.[7] Od oktobra 1894. do jula 1895. predavao je na Velikoj školi. Član Državnog saveta bio je 1893, član Senata od 1901. do 1903, kada je postavljen za poslanika u Atini. Bio je delegat Srbije pri sklapanju Haške konvencije.
Drugi put je penzionisan 1903.
Član Srpskog učenog društva bio je od 1874, redovni član Srpske kraljevske akademije od 1887, jedan je od osnivala Društva Svetog Save, (1886), a kasnije i njegov predsednik i član Društva Sv. kralj Stefan Dečanski (1890). Bio je i jedan od članova osnivača i član prve Uprave Srpskog arheološkog društva 1883. godine.[8] Javlja se kao član Odbora beogradske "Čupićeve zadužbine" 1898. godine. Osnovao je 1893. godine i Društvo za obrazovanje i vaspitanje gluvoneme dece.[9] Bio je član Glavnog prosvetnog saveta i književno-umetničkog odbora Narodnog pozorišta.
Pisao je eseje, studije, književne portrete, kritike iz engleske, francuske, novogrčke i skandinavskih knjiševnosti. Sarađivao je u Godišnjici Nikole Čupića, Otadžbini, Glasniku Srpskog učenog društva, Malim novinama i dr.
Godine 1915. nominovan je za Nobelovu nagradu za mir od strane četiri člana srpskog parlamenta.[10] Bio je prvi Srbin koji je nominovan za Nobelovu nagradu.[11] Za vreme Prvog svetskog rata ostao je u Srbiji, i proživeo ga živeći u požarevačkom selu Malo Crniće. Nemački okupator mu je ponudio (po volji nemačkog cara) da bude civilni Guverner okupirane Srbije, ali je on to odbio 1915. godine.[12]
Bio je oženjen sa Ankom, koja potiče od beogradskih trgovačkih porodica Guša i Bodi, a imali su dva sina, Božidara i Dušana "koji su išli očevim stopama" kao javni radnici.[9] Umro je Svetomir u Beogradu 18. aprila 1922. godine, i sahranjen na Novom groblju u Beogradu.[13] Grad Beograd mu se između dva svetska rata odužio, tako što je jednoj ulici dao njegovo ime, a radilo se na postavljanju njegove biste na Kalemegdanu.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ "Vreme", Beograd 1934. godine
- ^ "Glasnik Istorijskog društva u Novom Sadu", Novi Sad 1939.
- ^ Milisavac, Živan, ur. (1984). Jugoslovenski književni leksikon (2. izd.). Novi Sad: Matica srpska. str. 566.
- ^ "Otadžbina", Beograd 1883. godine
- ^ "Prosvetni glasnik", Beograd 1944. godine
- ^ "Beogradske opštinske novine", Beograd 1939. godine
- ^ Vreme, 21. nov. 1937, str. 15. digitalna.nb.rs
- ^ Anonim (1884). „Poziv za upis u članstvo Srpskog arheološkog društva”. Starinar Srpskog arheološkog društva. 1: 4.
- ^ a b "Pravda", Beograd 1933. godine
- ^ The official web site of the Nobel Prize, Nominees from Yugoslavia
- ^ Mason i prvi Srbin nominovan za Nobela: Zaboravljeni Svetomir Nikolajević, B92, 16. 9. 2020.
- ^ "Vreme", Beograd 1924. godine
- ^ http://elibrary.matf.bg.ac.rs/handle/123456789/2603 Rektori Liceja, Velike škole i Univerzitet u BEOGRADU 1838 — 2005
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Stokes, Gale (1990). Politics as Development: The Emergence of Political Parties in Nineteenth Century Serbia. Duke University Press.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Ostale | |
