Karađorđevići

Veliki paviljonski grb Dinastije Karađorđević
Veliki paviljonski grb Dinastije Karađorđević
Detalji
Usvojen	1917.
Moto	Spes mihi prima Deus

Standarta Starešine Doma
Standarta Starešine Doma
Detalji
Alternativni nazivi	Standarta Kralja Srbije
Usvojen	1917.

Karađorđevići
Karađorđevići
Država	Ustanička Srbija; (1804—1813); Kneževina Srbija; (1842—1858); Kraljevina Srbija; (1903—1918); Kraljevina Jugoslavija; (1918—1945)
Vladarska titula	Vožd, Knez, Kralj
Osnivač	Đorđe Petrović - Karađorđe
Posljednji vladar	Petar II Karađorđević
Aktuelni starješina	princ Aleksandar Karađorđević; (1970—danas)
Vladavina	1804—1813.; 1842—1858.; 1903—1945.
Smjena	prva: 30. novembra/12. decembra 1858 Svetoandrejska skupština ; druga: 29. novembra 1945. (Treće zasedanje AVNOJ-a) Jugoslavija je proglašena republikom
Nacionalnost	srpska
Vjera	pravoslavna
Krsna slava	Sv. Kliment Rimski; (do 1890.); Sv. Andrija Prvozvani; (od 1890.)
Današnji potomci	Karađorđevići nakon 1945.
	Zvanični veb-sajt

Karađorđevići su srpska kraljevska porodica koja je vladala Srbijom i Jugoslavijom. Njen rodonačelnik je vožd Đorđe Petrović - Karađorđe. Na vlasti su bili 1804—1813, 1842—1858. i 1903—1945, kada je Jugoslavija postala republika.

Istorijat

Osnivač i rodonačelnik dinastije Karađorđevića je vožd Đorđe Petrović - Karađorđe koji je podigao Prvi srpski ustanak (1804). Po propasti Prvog srpskog ustanka (1813), Karađorđe se povukao iz Srbije.

Onda je 1815. izbio Drugi srpski ustanak pod vođstvom Miloša Obrenovića i uspostavila se dinastija Obrenovića na vlasti u Srbiji. Zaslugom ustavobranitelja na vlast u Srbiji je 1842. došao Karađorđev sin Aleksandar koji je bio na vlasti do 1858. godine kada je na Svetoandrejskoj skupštini ponovo vraćen na vlast knez Miloš Obrenović.

Krsna slava doma Karađorđevića je "Sv. Andrija Prvozvani". Do 1890. godine krsna slava Karađorđevića bila je "Sv. Klimentije". Prestolonaslednik Petar je promenio slavu nakon smrti supruge Zorke, jer je verovao da mu donosi nesreću. Izabrao je novu slavu "Sv. Andriju", u spomen dana kada je njegov otac knez Aleksandar 1858. godine bio svrgnut sa prestola. Držao se reči svoga oca izgovorene tada: "Sveti Andrija nas je proćerao, Sveti Andrija će nas i dovesti na presto".^[1]

Posle majskog prevrata (1903) prestala je da postoji dinastija Obrenovića i na vlast je pozvan Aleksandrov sin, Karađorđev unuk Petar. Kraljevina je zvanično ukinuta 1945. godine, a kraljevska porodica je bila u izbeglištvu. Sin kralja Petra II, princ Aleksandar, došao je sa suprugom 2001. godine u Srbiju i žive u dvoru na Dedinju.

Mauzolej Karađorđevića je na Oplencu kod Topole.

Imovinu Karađorđevića komunistička vlast je oduzela 1947. godine.^[2]

Vladari

Vladar	Titula	Vladao	Živeo
Đorđe Petrović Karađorđe	Vožd	14. februar 1804. — 7. oktobar 1813.	16. novembar 1762. — 26. jul 1817.
Aleksandar Karađorđević	Knez Srbije	14. septembar 1842. — 12. decembar 1858.	11. oktobar 1806. — 3. maj 1885.
Petar I Karađorđević	Kralj Srbije Kralj Srba, Hrvata i Slovenaca	15. jun 1903. — 16. avgust 1921.	11. jul 1844. — 16. avgust 1921.
Aleksandar I Karađorđević	Kralj Srba, Hrvata i Slovenaca, Kralj Jugoslavije	16. avgust 1921 — 9. oktobar 1934.	16. decembar 1888. — 9. oktobar 1934.
Petar II Karađorđević	Kralj Jugoslavije	9. oktobar 1934. — 29. novembar 1945.	6. septembar 1923. — 3. novembar 1970.

Genealogija

Karađorđeva žena bila je Jelena Jovanović. Imali su četiri ćerke i dva sina Aleksu i Aleksandra.

Aleksa je imao samo jednog sina Đorđa, koji je imao sinove Aleksu i Božidara od kojih dalje nema potomaka. Aleksandar je imao desetoro dece od kojih je šestoro preživelo detinjstvo, njegovi sinovi Petar i Arsen imaju potomstvo koje je obuhvaćeno porodičnim pravilnicima iz 1909. i 1930. godine i koje danas čini dinastiju Karađorđević.

Sava (1793—1847), udata za Antonija Ristića, zvani Pljakići
Sarka (1795—1852), udata za Nikolu Kara-Markovića, pa za Teodora Tošu Bojanića
Pola (1797—1812), udata za Jovicu Milanovića
Stamenka (1799—1875), udata za Dimitrija Ristića (?-1834), pa za Iliju Čarapića (1792—1844)
Aleksa (1801—1830) i Marija Trokin (1806—1827)
- Đorđe (1827—1884) i Sara Anastasijević (1836—1931), ćerka kapetana Miše
  - Aleksa (1859—1920) i Darija Prat (1859—1938)
  - Božidar (1862—1908)
Aleksandar (1806—1885) i Persida Nenadović (1813—1873)
- Poleksija (1833—1914), udata za Konstantina Nikolajevića (1821—1877), pa za Aleksandra Prešerna
- Kleopatra (1835—1855), udata za Milana Petronijevića (1831—1914)
- Petar I (1844—1921) i Zorka Petrović-Njegoš (1864—1890) - njihovi potomci čine stariju granu kraljevskog doma Karađorđevića
- Jelena (1846—1867), udata za Đorđa Simića (1843—1921)
- Đorđe (1857—1888), nije se ženio, nema potomaka
- Arsen (1859—1938) i kneginja Aurora Pavlova Demidova di San Donato (1873—1904) - njihovi potomci čine mlađu granu kraljevskog doma Karađorđevića

Prema podacima Srpskog DNK projekta Karađorđevići pripadaju slovenskoj haplogrupi I2a-CTS10228. To je zaključeno testiranjem muških srodnika ove porodice u okolini Smederevske Palanke, a koji su nesumnjivo povezani sa njima.^[3]

Kraljevski dom

Porodični pravilnik

Prema Porodičnom pravilniku za članove Kraljevskog doma iz 1909, članovi Kraljevskog doma su: kralj Petar I, njegovi sinovi — prestolonaslednik Aleksandar i kraljević Đorđe; njegova kći Jelena, do udaje njene; njegov brat knez Arsen Karađorđević sa sinom knezom Pavlom A. Karađorđevićem; potomstvo prestolonaslednika Aleksandra, kraljevića Đorđa i kneza Pavla (član 1). Prema članu 4 istog pravilnika, članovi Kraljevskog doma iz kuće kralja vladaoca i prestolonaslednika imaju titulu Kraljevskog visočanstva, a ostalim članovima Kraljevskog doma pripada titula Visočanstva.

Prema Porodičnom pravilniku za članove Kraljevskog doma iz 1930, članovi Kraljevskog doma su: kraljica supruga, živi preci kraljevi u pravoj liniji, a iz iste dinastije sa svojim suprugama, živi potomci kraljevi u pravoj liniji, sa svojim suprugama; rođena braća kraljeva i njihovi potomci sa svojim suprugama; sestre kralja vladaoca i svi ženski potomci do udaje; stric kralja Aleksandra I knez Arsen; knez Pavle sa suprugom i potomcima, ženskim potomcima do udaje. Prema članu 4 sinovi kralja vladaoca su kraljevići, a svi ostali članovi Kraljevskog doma su kneževi i kneginje od Jugoslavije. Svi nose titulu Kraljevskog visočanstva.

Pravilnici iz 1909. i 1930. su jedini koji su ikada doneti.

Članovi Kraljevskog doma

Starija linija (od kralja Petra I)

Kralj Petar I Karađorđević (1844—1921), sin kneza Aleksandra
Kneginja Zorka Karađorđević (rođena kao Ljubica) (1864—1890), supruga kralja Petra I, kći crnogorskog kralja Nikole
1. Kneginja Jelena Karađorđević (1884—1962), kći kralja Petra I, udata za ruskog velikog kneza Ivana Konstantinoviča Romanova
2. Kneginja Milena Karađorđević (1886—1887), kći kralja Petra I
3. Kraljević Đorđe (Petrov) Karađorđević (1887—1972), sin kralja Petra I
  Princeza Radmila Karađorđević (1907—1993), supruga kraljevića Đorđa
4. Kralj Aleksandar I Karađorđević (1888—1934), sin kralja Petra I
  Kraljica Marija Karađorđević (1900—1961), supruga kralja Aleksandra I, kći rumunskog Kralja Ferdinanda I
  1. Kralj Petar II Karađorđević (1923—1970), sin kralja Aleksandra I
    Kraljica Aleksandra Karađorđević (1921—1993), supruga kralja Petra II, kći grčkog kralja Aleksandrosa I
    1. Prestolonaslednik Aleksandar Karađorđević (1945-), sin kralja Petra II, trenutni starešina kraljevskog doma; u javnosti se pojavljuje kao Nj. K. V. Prestolonaslednik Aleksandar II
  2. Kraljević Tomislav Karađorđević (1928—2000), sin kralja Aleksandra I
  3. Kraljević Andrej Karađorđević (1929—1990), sin kralja Aleksandra I
5. Knez Andrija Karađorđević (1890—1890), sin kralja Petra I

Mlađa linija (od kneza Arsena)

Knez Arsen Karađorđević (1859—1938), sin kneza Aleksandra, mlađi brat kralja Petra I
Kneginja Aurora Pavlovna Demidova di San Donato (1873—1904)
1. Knez Pavle Karađorđević (1893—1976), sin kneza Arsena, knez-namesnik 1934-1941.
  Kneginja Olga Karađorđević (1903—1997), supruga kneza Pavla, unuka grčkog kralja Đorđa I
  1. Knez Aleksandar (Pavlov) Karađorđević (1924—2016), sin kneza Pavla
  2. Knez Nikola (Pavlov) Karađorđević (1928—1954)
  3. Kneginja Kneginja Jelisaveta Karađorđević (1936—), udavana za Hauarda Oksenberga (brak razveden, ćerke Kristina i Katarina Oksenberg), Nila Balfura (brak razveden, sin Nikolas Avgustus Balfur) i Manuela Uljou Elijasa (preminuo)

Kneževski dom Karađorđevića

Dolaskom na srpski presto kralja Petra I Karađorđević 1903. godine, zavladala je Kraljevinom Srbijom dinastija Karađorđević. Donošenjem porodičnog pravilnika za članove Kraljevskog doma Karađorđevića 1909. i ustoličenjem nove kraljevske dinastije 1903. godine, ustanovljena je i potvrđena titula kneza od Srbije koju je poneo kraljev mlađi brat Arsenije Karađorđević-Arsen. Izvorna titula koju su do tada nosili članovi dinastije Karađorđević nasleđenu od kneza Aleksandra. Najstariji živi član ove grane i uopšte porodice Karađorđević je Njeno Kraljevsko Visočanstvo kneginja Jelisaveta P. Karađorđević od Srbije i Jugoslavije. Članovi kneževske porodice nemaju nasledno pravo na presto Srbije. Članovi kneževskog doma zauzimaju istaknuto mesto u istoriji kraljevine Srbije i Jugoslavije. Svojim porodičnim vezama, brakovima ova grana kraljevske porodice Karađorđević orodila u direktnim linijama sa najplemenitijim porodicama Evrope, sa ruskom kneževskom porodicom Demidov, kraljevskom porodicom Grčke i Danske, kraljevskom porodicom Italije i kneževskom porodicom Lihtenštajna. Bliske rođačke veze održavaju sa britanskom kraljevskom kućom, i imaju pravo na nasleže britanske krune. Najistaknutiji član ove grane dinastije Karađorđević je knez Pavle, koji je kao knez regent 1934. godine nakon ubistva kralja Aleksandra Karađorđevića, vodio državu kao glavni od trojice namesnika kralja Petra II. Muški članovi su se opredeljivali za vojnu službu, tako je knez Arsen služio vojsku u ruskoj carskoj armiji u činu generala, knez Pavle oficir vojske kraljevine Srbije, SHS i Jugoslavije, knez Aleksandar stupio je kao dobrovoljac u britansku vojsku kao pilot RAF-a.

Titule

Njegovo/Njeno Kraljevsko Visočanstvo knez/kneginja od Srbije/Jugoslavije

Starešinstvo nad kneževskom porodicom nosi knez Dimitrije, nakon smrti svog oca kneza Aleksandra P. Karađorđevića 2016. godine.

Grb i heraldika

Na štitu iberijskog tipa, crvene boje nalazi se beli dvoglavi orao koji nosi na grudima crveni štit sa belim krstom i 4 ocila. Oko štita nalazi se bordura žute boje. Okrunjen je kraljevskom krunom Karađorđevića. Srpska kraljevska kruna se nalazi samo na grbu kneza Aleksandra i kneginje Jelisavete kao potomaka vladajućeg regenta kneza Pavla, dok se na grbovima potomaka kneza Aleksandra nalazi zlatna kraljevska heraldička kruna, sa pratećim heraldičkim elementima na grbu. Godine 2006. knez Aleksandar je odlučio da ukloni grbove Hrvatske i Slovenije sa svog grba, i uredi heraldička znamenja za svoje potomke.

grb kneza Aleksandra
standard kneza Aleksandra
grb kneza Dimitrija
grb kneza Mihajla
grb kneza Dušana
grb kneginje Jelisavete

Zanimljivosti

Petar II Karađorđević je jedini najstariji sin iz dinastije koji je došao na presto. Njegov otac Aleksandar, deda Petar i pradeda Aleksandar su svi bili mlađi sinovi. Knez Pavle je kao sin jedinac izuzetak, pošto je bio na čelu države kao jedan od 3 namesnika tokom 1934—41. Tradicija je nastavljena i nakon što Karađorđevići nisu na čelu države, pošto se najstariji sin prestolonaslednika Aleksandra, Petar odrekao zvanja naslednika u korist mlađeg brata Filipa.
Od članova 5. generacije dinastije samo se Petar II venčavao samo jednom, i imao samo jedno dete.
Svi poznati savremeni članovi dinastije potiču od kneza Aleksandra Karađorđevića i kneginje Perside. Grana njegovog starijeg brata Alekse je de facto izumrla 1920. kada je Aleksin stariji unuk, koji se takođe zvao Aleksa, preminuo 16. februara 1920.
Knez Aleksandar i kneginja Persida drže i rekord u dinastiji sa 10 bračnih deca. Među srpskim dinastijama ispred njih su kralj Nikola I Petrović Njegoš i kraljica Milena Petrović Njegoš sa 12. Miloš Obrenović je ukupno imao 16 deca, ali je 8 od njih bilo vanbračno.
Zaključno sa 20. julom 2023. je Jelisaveta Karađorđević jedini član dinastije koji se kandidovao za neku političku funkciju u Republici Srbiji. Učestvovala je na izborima za predsednika Srbije 2004. gde je osvojila 2,01% izašlih birača.
Karađorđev mlađi brat Marko Petrović je takođe imao potomstvo. Nema puno podataka o njima u javnosti, ali je ostalo zabeleženo da je prilikom prve posete Topoli kao kralja Srbije, Petru I Karađorđeviću i njegovoj porodici prišla i predstavila se Markova ćerka ili unuka.^[4]
Nisu svi Karađorđevići sahranjeni u Oplencu: Poleksija, Aleksa (Karađorđev), Đorđe (Aleksin), Sarka, Aleksa i Božidar su sahranjeni van.
Po nekim tumačenjima je utorak nesrećan dan za Karađorđeviće, pošto su tog dana u nedelji preminuli knez Aleksandar (po Julijanskom kalendaru), Petar I, kraljević Đorđe, Jelena Karađorđević, kralj Aleksandar, knez Pavle i Petar II.