Mozambički kanal
| Mozambički kanal | |
|---|---|
.jpg) | |
 Lokacija Mozambičkog kanala | |
| Koordinate | 18° J; 41° I / 18° J; 41° I |
| Maks. dužina | 1.600 km (990 mi) km |
| Maks. širina | 419 km (260 mi) km |
| Površina | 700,000 km2 (270,272 sq mi) km2 |
| Maks. dubina | 3.292 m (10.801 ft) m |
  Mozambički kanal | |
| Vodena površina na Vikimedijinoj ostavi | |
Mozambički kanal (port. Canal de Moçambique, mal. Lakandranon'i Mozambika, franc. Canal du Mozambique) je morski prolaz između Mozambika u jugoistočnoj Africi i ostrva Madagaskar.[1] Deo je Indijskog okeana.
Mozambički kanal je dug 1.500 km, a širok između 420 i 1.000 km. Najveća dubina je 3.292 metara. Topla morska struja teče ovim kanalom ka jugu. Na severu je ograničen Komorskim ostrvima. U Mozambičkom kanalu se nalazi više nenaseljenih ostrvaca (4 od 5 francuskih Rasejanih ostrva u Indijskom okeanu).[1]
Opseg[uredi | uredi izvor]
Međunarodna hidrografska organizacija (IHO) definiše granice Mozambičkog kanala na sledeći način:[2]
- Na severu. Linija od ušća reke Rovume (10° 28′ S 40° 26′ E / 10.467° J; 40.433° I) do Ras Habua, najsevernije tačke ostrva Veliki Komori, najsevernijeg ostrva Komora (Komoro), do rta Amber, severni kraj Madagaskara (11° 57′ S 49° 17′ E / 11.950° J; 49.283° I).
- Na istoku. Zapadna obala Madagaskara.
- Na jugu. Linija od rta Sent-Mari, južnog kraja Madagaskara do Ponta do Oro na kopnu (26° 53′ S 32° 56′ E / 26.883° J; 32.933° I).
- Na zapadu. Obala južne Afrike.
Ostrva u kanalu[uredi | uredi izvor]
Komori[uredi | uredi izvor]
Francuska[uredi | uredi izvor]
- Region Francuske: Majot (polaže pravo Komori)
- Rasejana ostrva u Indijskom okeanu, okrug francuskih južnih i antarktičkih zemalja:
- Glorioso ostrva (polažu pravo Madagaskar i Komori)
- Ostrvo Huan de Nova (polaže pravo Madagaskar)
- Ostrvo Evropa (polaže pravo Madagaskar)
- Basas da Indija (polaže pravo Madagaskar)
Mozambik[uredi | uredi izvor]
- Arhipelag Primeiras i Segundas
Istorija[uredi | uredi izvor]
Drugi svetski rat[uredi | uredi izvor]
Graf Špe incident[uredi | uredi izvor]
Dana 15. novembra 1939. godine, pod komandom kapetana Patrika (Padi) Dava, britanski obalski tanker Afrika Šel plovio je kroz Mozambički kanal od Kvelimana do Lorenso Markeša ploveći na balastu. Tokom jutra, na tački 10 nmi (19 km; 12 mi) južno-jugozapadno od svetionika na rtu Zavora, primetio ga je nemački džepni bojni brod Admiral Graf Špe, pod komandom kapetana Hansa Langsdorfa, i koji je krenuo u krstarički napad. Graf Špe je naredio Afričkom Šelu da se zaustavi ispaljivanjem hitca preko njegovog pramca.[3][4][5][6]
Nakon što je zaustavio Afrički Šel, kuter sa grupom za ukrcavanje je poslat sa Graf Špea i potom su se ukrcali na tanker, a nadležni oficir se obratio kapetanu Davu na savršenom engleskom rečenicom: „Dobro jutro, kapetane. Izvinite, ratna sreća."[4]
Vremenom, grupa koja se ukrcala naredila je brodskoj posadi, osim mastera Afrika Šel, da se ukrca u njihove čamce za spasavanje pre nego što su sa tankera odneli svu hranu, uključujući i malu količinu vina. Posadi je naređeno da vesla prema obali, međutim kapetan Dav je zadržan u pritvoru na brodu Graf Špe gde je trebalo da ostane kao zarobljenik. Kapetan Dav je bio razjaren zbog presretanja njegovog broda i požalio se lično kapetanu Langsdorfu, navodeći da se Afrika Šel nalazi u portugalskim teritorijalnim vodama i da je ta akcija jasno kršenje međunarodnog prava.[3][4][5][6]
Sa posadom Afrike Šel koja se približavala obali, i sa kapetanom Davom zatočenim na Graf Špe, grupa koja se ukrcavala je nastavila sa operacijom potapanja tankera. Naboji za potapanje su postavljeni unutar broda i podešeni su im tajmeri, nakon čega se grupa ponovo ukrcala u svoje motorne čamce i vratila se na Graf Špe. Sa svim osobljem bezbednim na Graf Špeu, Langsdorf i njegova posada su posmatrali detonacije eksploziva koje su otvorile dve rupe na krmi Afrika Šela. Nakon toga, Graf Špe je otvorio vatru koristeći deo svog sekundarnog naoružanja od 15 cm (5,9 in) SK C/28 topova SK C/28, okončavši potapanje Afrika Šela.
Bitka kod Madagaskara[uredi | uredi izvor]
Mozambički kanal je bio tačka sukoba u Drugom svetskom ratu tokom Bitke za Madagaskar.[7]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b „Mozambique Channel”. Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Inc. 2015. Pristupljeno 2015-09-27.
- ^ „Limits of Oceans and Seas, 3rd edition” (PDF). International Hydrographic Organization. 1953. Arhivirano iz originala (PDF) 8. 10. 2011. g. Pristupljeno 28. 12. 2020.
- ^ a b „MV Africa Shell (1939)”. Wrecksite. Pristupljeno 29. 12. 2020.
- ^ a b v „Motor Vessel AFRICA SHELL built by George Brown & Co. (Marine) Ltd in 1939 for Shell Company of East Africa Ltd. - Anglo-Saxon Petroleum Co. Ltd., London, Tanker”. clydeships.co.uk.
- ^ a b Dove, Captain Patrick (1. 1. 1940). „I WAS GRAF SPEE'S PRISONER!”. Withy Grove Press — preko Amazon.
- ^ a b „I Was There! - Our Ships were Sunk by the 'Graf Spee' - The War Illustrated”. thewarillustrated.info. Arhivirano iz originala 03. 08. 2020. g. Pristupljeno 24. 03. 2023.
- ^ Winston Churchill, Prime Minister (10. 11. 1942). „MADAGASCAR (OPERATIONS) HC Deb 10 November 1942 vol 383 cc2259-60”. Parliamentary Debates (Hansard). House of Commons. Arhivirano iz originala 22. 5. 2014. g. Arhivirano na sajtu Wayback Machine (22. maj 2014)
Literatura[uredi | uredi izvor]
- „History of Madagascar”. History World. Arhivirano iz originala 23. 10. 2010. g. Pristupljeno 30. 10. 2013.
- Chris Madsen. „Imperial Defence in the Indian Ocean, 1928-60” (PDF). The Northern Mariner. Canadian Nautical Research Association. str. 144.
- Sutherland, Jon; Canwell, Diane (2011). Vichy Air Force at War: The French Air Force that Fought the Allies in World War II. Barnsley: Pen & Sword Aviation. ISBN 978-1-84884-336-3.
- Grehan, John (2013). Churchill's Secret Invasion : Britains First Large Scale Combined Offensive 1942. Barnsley: Pen & Sword Military. ISBN 978-1-78159-382-0.
- Combined Operations: the Official Story of the Commandos. Great Britain: Combined Operations Command. 1943. str. 101—109. ISBN 9781417987412.
- Grehan, John (2013). Churchill's Secret Invasion : Britains First Large Scale Combined Offensive 1942. Barnsley: Pen & Sword Military. str. 81. ISBN 978-1-78159-382-0.
- „Stone & Stone: Armies of the Second World War”. Arhivirano iz originala 12. 9. 2012. g. Pristupljeno 2012-09-10.
- Grehan, John (2013). Churchill's Secret Invasion : Britains First Large Scale Combined Offensive 1942. Barnsley: Pen & Sword Military. str. 102—103. ISBN 978-1-78159-382-0.
- Sutherland, Jon; Canwell, Diane (2011). Vichy Air Force at War: The French Air Force that Fought the Allies in World War II. Barnsley: Pen & Sword Aviation. str. 108–109. ISBN 978-1-84884-336-3.
- „Operation Ironclad: 5–7 May 1942”. www.combinedops.com. Arhivirano iz originala 21. 3. 2009. g.
- „A Brief History of Comoros”. StudyCountry.com. Pristupljeno 18. 2. 2023.
- Phillips, Russell (2021-05-05). A Strange Campaign: The Battle for Madagascar. Shilka Publishing. str. 93. ISBN 9781912680276.
- Sutherland, Jon; Canwell, Diane (2011). Vichy Air Force at War: The French Air Force that Fought the Allies in World War II. Barnsley: Pen & Sword Aviation. str. 112–113. ISBN 978-1-84884-336-3.
- Sutherland, Jon; Canwell, Diane (2011). Vichy Air Force at War: The French Air Force that Fought the Allies in World War II. Barnsley: Pen & Sword Aviation. str. 114. ISBN 978-1-84884-336-3.
- „World Battlefronts: Madagascar Surrenders”. Time. 16. 11. 1942. JSTOR 2. Arhivirano iz originala 14. 10. 2010. g.
- Jackson, Julian (2018). A Certain Idea of France: the life of Charles de Gaulle. London: Allen Lane. str. Chapter 9. ISBN 978-1846143519.
- Grehan, John (2013). Churchill's Secret Invasion: Britains First Large Scale Combined Offensive 1942. Barnsley: Pen & Sword Military. str. 3. ISBN 978-1-78159-382-0.
- „In Hands of French: Control of Madagascar”. Waikato Times. 15. 12. 1942 — preko Papers Past.
- „Medals: campaigns, descriptions & eligibility”, Guidance, UK: Government, Arhivirano iz originala 23. 6. 2017. g.
- Mason RN, Lt Cdr (Rtd) Geoffrey B (2003). „Dutch HNethMS TJERK HIDDES (G 16), ex-HMS NONPAREIL - N-class Destroyer”. SERVICE HISTORIES of ROYAL NAVY WARSHIPS in WORLD WAR 2. Arhivirano iz originala 26. 3. 2014. g. Pristupljeno 9. 11. 2014.
- „Operation Ironclad: Invasion of Madagascar”. Arhivirano iz originala 14. 5. 2011. g. Pristupljeno 2. 11. 2010.
- Nafziger, George. „Operation Ironclad Invasion of Madagascar 5 May 1942” (PDF). United States Army Combined Arms Research Library. Arhivirano (PDF) iz originala 18. 10. 2016. g. Pristupljeno 18. 10. 2016.
- Nafziger, George. „British Infantry Brigades 1st thru 215th 1939-1945” (PDF). United States Army Combined Arms Research Library. Arhivirano (PDF) iz originala 18. 10. 2016. g. Pristupljeno 18. 10. 2016.
- „Madagascar, Ordres de bataille” (na jeziku: francuski). Arhivirano iz originala 2. 11. 2013. g. Pristupljeno 30. 10. 2013.
- Buckley, Christopher (1977). Five Ventures: Iraq, Syria, Persia, Madagascar, Dodecanese. H. M. Stationery Office.
- Chant, Christopher (1986). The Encyclopedia of Codenames of World War II. Routledge.
- Churchill, Winston (1950). The Hinge of Fate
. Boston: Houghton Mifflin. OCLC 396148. - Flint, Keith (2006). Airborne Armour: Tetrarch, Locust, Hamilcar and the 6th Airborne Armoured Reconnaissance Regiment 1938–1950. Helion & Company. ISBN 1-874622-37-X.
- Grehan, John (2013). Churchill's Secret Invasion: Britain's First Large-scale Combined Operations Offensive 1942. Barnsley: Pen and Sword Military. ISBN 9781781593820.
- Jennings, Eric T. (2001). Vichy in the Tropics: Petain's National Revolution in Madagascar, Guadeloupe, and Indochina, 1940–44. Stanford: Stanford University Press. ISBN 0804750475.
- Joslen, H. F. (2003). Orders of Battle, United Kingdom and Colonial Formations and Units in the Second World War, 1939–1945. I (repr. Naval & Military Press, Uckfield izd.). London: HM Stationery Office. ISBN 1843424746.
- Rigge, Simon (1980). War in the Outposts. World War II: Time-Life International. 24. Time-Life Books. ISBN 9780809433797.
- Shores, Christopher (1996). Dust Clouds in the Middle East: Air War for East Africa, Iraq, Syria, Iran and Madagascar, 1940–42. London: Grub Street.
- Smith, Colin (2010). England's Last War Against France: Fighting Vichy 1940–42. Hachette UK. ISBN 9780297857815.
- Sutherland, Jon; Canwell, Diane (2011). Vichy Air Force at War: The French Air Force that Fought the Allies in World War II. Pen & Sword Aviation. ISBN 978-1-84884-336-3.
- Thomas, Martin (decembar 1996). „Imperial Backwater or Strategic Outpost? The British Takeover of Vichy Madagascar, 1942”. The Historical Journal. Cambridge University Press. 39 (4): 1049—1074. JSTOR 2639867. S2CID 162889286. doi:10.1017/s0018246x00024754.
- Turner, Leonard Charles Frederick; Gordon-Cummings, H. R.; Betzler, J. E. (1961). Turner, L. C. F., ur. War in the Southern Oceans: 1939–1945. Cape Town: Oxford University Press. OCLC 42990496.
- Wessels, André (jun 1996). „South Africa and the War against Japan, 1941–1945”. Military History Journal. South African Military History Society. 10 (3).
- Harrison, E.D.R. (april 1999). „British Subversion in French East Africa, 1941–42: SOE's Todd Mission”. English Historical Review. 114 (456): 339—369. JSTOR 580082. doi:10.1093/enghis/114.456.339.
- Nativel, Eric (1998). „La "guérilla" des troupes vichystes à Madasgar en 1942”. Revue Historique des Armées. 1.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Japanese Submarines at Madagascar and the Mozambique Channel
Beach, Chandler B., ur. (1914). „Mozambique Channel”. The New Student's Reference Work. Chicago: F. E. Compton and Co.
| Međunarodne | |
|---|---|
| Ostale | |
