Papua Nova Gvineja
| Nezavisna Država Papua Nova Gvineja Independent State of Papua New Guinea (engleski) | |
|---|---|
.svg) | |
| Glavni grad | Port Morsbi |
| Službeni jezik | |
| Vladavina | |
| Oblik države | Unitarna parlamentarna ustavna monarhija |
| — Kralj | Čarls III |
| — Generalni guverner | Bob Dadae |
| — Premijer | Džejms Marape |
| Istorija | |
| Nezavisnost | Od Australije 16. septembra 1975. |
| Geografija | |
| Površina | |
| — ukupno | 462.840 km2 (54) |
| — voda (%) | 2 |
| Stanovništvo | |
| — 2013.[3] | 7.398.500 (99) |
| — gustina | 15,99 st./km2 (201) |
| Ekonomija | |
| BDP / PKM | ≈ 2005 |
| — ukupno | $14.363 milijardi[4] (126) |
| — po stanovniku | 2.418 (131) |
| IHR (2004) | 0.523[5] (139) — srednja |
| Valuta | Papuanska kina |
| — stoti deo valute | 100 центи |
| — kod valute | PGK |
| Ostale informacije | |
| Vremenska zona | UTC (UTC+10) |
| Internet domen | .pg |
| Pozivni broj | +675 |
Papua Nova Gvineja (engl. Papua New Guinea), ili zvanično Nezavisna Država Papua Nova Gvineja (engl. Independent State of Papua New Guinea), je ostrvska država u Okeaniji, u pojasu Melanezije, koja zauzima istočni deo ostrva Nova Gvineja i veliki broj manjih susednih ostrva.[6] Zapadni deo ostrva Nova Gvineja čine indonežanske provincije Papua i Zapadna Papua. Papua Nova Gvineja je locirana u jugozapadnom delu Tihog okeana u oblasti koja se od ranog 19. veka zove Melanezija. Glavni i jedan od najznačajnijih gradova Papue Nove Gvineje je Port Morsbi. Iako u njoj živi manje od 6 miliona stanovnika, u Papui se govori preko 850 jezika koji predstavljaju tradicionalna domorodačka društva koja ih koriste. Jedna je od najmanje urbanizovanih država sa svega 18% gradskog stanovništva. Takođe je jedna od najslabije istraženih država i kulturološki i geografski jer postoji veliki broj neotkrivenih vrsta biljaka i životinja za koje se veruje da žive u unutrašnjosti Papue Nove Gvineje.
Većina stanovništva živi u tradicionalnim domorodačkim društvima gde se bavi primitivnim poljoprivrednim radnjama. Ova društva i plemena su na poseban način priznata u okviru ustava. Preambula ustava izražava želju da tradicionalna sela i zajednice ostanu vidljivi deo društva Papue Nove Gvineje kao i želju za aktivnim koracima ka njihovom očuvanju. Zaštićena područja obuhvataju 97% državne teritorije. Vlasnici zemlje mogu biti samo državljani Papue Nove Gvineje.
Reljef je podjednako raznolik i u određenim predelima veoma surov. Planinski venac se prostire čitavom dužinom ostrva Nova Gvineja, čineći veoma naseljene visoravni. Guste kišne šume se nalaze u nizijama i u priobalnim područjima. Ovakvo zemljište je onemogućilo saobraćajni razvoj. Papua je bila kolonizovana od strane tri spoljne sile od 1884. godine, a nezavisnost od Australije je stekla 1975. godine.
Papua Nova Gvineja je država članica Komonvelta.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Ljudski ostaci koji su pronađeni na Novoj Gvineji dokazuju da je ostrvo bilo naseljeno pre oko 50.000 godina. Pretpostavlja se da su ovi prastanovnici došli iz jugoistočne Azije. Poljoprivreda je bila razvijena na visoravnima pre 9.000 godina, što ovaj region čini jednim od prvobitnih zona gde su ljudi pripitomljavali biljke na svetu. Najveća migracija austronežanskog stanovništva u priobalna područja se desila pre oko 2.500 godina što je povezano sa razvitkom grnčarstva, svinjarstva i uvođenjem novih ribarskih tehnika. Slatki krompir je donet na Novu Gvineju pre 300 godina kada su ga na Molučka ostrva doneli tadašnji kolonijalni vladari Portugalci. Bolji prinosi od slatkog krompira su radikalno promenili tradicionalnu zemljoradnju i poljoprivredu jer je potisnuo do tada najvažniji taro kao i pomogao u razvoju visoravni.
Na zapadu se do 19. veka malo znalo o ostrvu iako su trgovci iz jugoistočne Azije još pre 5.000 godina trgovali perjem raj-ptice. Španci i Portugalci doprli su do ostrva u prvoj polovini 16. veka i dali im imena Papua po malajskoj reči za posebnu kosu Melanežana i Nova Gvineja kovanica koju je smislio istraživač Injigo Ortiz de Retez, smatrajući domoroce sličnima stanovnicima afričke Gvineje.
Severni deo ostrva došao je u nemačke ruke 1884. kao Nemačka Nova Gvineja ili Kajzer-Vilhelmsland. Tokom Prvog svetskog rata Australija je okupirala južni deo koji su nazvali Papua (do tada Britanska Nova Gvineja). Liga Naroda je nakon rata dala Australiji na upravu i teritoriju nekadašnje Nemačke Nove Gvineje. Tada je postala Spoljna Teritorija Komonvelta Australije iako zvanično još uvek britanski posed. Ovo je značilo da su postojala dva pravna sistema, australijski u Papui i britanski u Novoj Gvineji ali je Australija upravljala u oba.
Evropljani su prvi put stupili u neke delove unutrašnjosti Nove Gvineje tek u 30-im godinama 20. veka, otkrivši brojne nove etničke i jezične grupe.
Dve teritorije su spojene u Teritoriju Papue i Nove Gvineje nakon Drugog svetskog rata a kasnije je naziv skraćen u jednostavnije Papua Nova Gvineja. Ostrvom su zajedno upravljale Australija i Ujedinjene nacije. Određeni zakoni i danas važe samo u jednom od dva dela države zbog nemogućnosti za potpuno usklađivanje.
Nakon proglašenja nezavisnosti 1975. u zemlji je vladala politička nestabilnost sa čestim izmenama vlada. Od 1988. do 1997. trajao je gerilski rat za nezavisnost ostrva Bugenvil na kom se nalaze značajna nalazišta zlata. Tokom rata poginulo je oko 20.000 ljudi. Sadašnji predsednik Bugenvilske Autonomne Oblasti najavio je skori referendum za odvajanje.
Geografija[uredi | uredi izvor]
Položaj[uredi | uredi izvor]
Papua Nova Gvineja se graniči sa Indonezijom. Od Australije na jugu je odvojena Toresovim moreuzom. Površina države iznosi 462.840 km².
Geologija i reljef[uredi | uredi izvor]
Reljef je izuzetno raznolik. Uz južnu obalu Nove Gvineje nalaze se nizine koje ponegde prelaze u velika močvarna područja. Planine središnjeg lanca koji se pruža u smeru istok-zapad visinom prelaze 4.000 m (najviši vrh Maunt Vilhelm, 4.509 m). Severna obala je strmija i manje pristupačna od južne, sa izuzetkom doline reke Sepik. Ostrva Bizmarkovog arhipelaga i severnih Solomona vulkanskog su porekla, sa puno plodne zemlje. Velik deo površine Papue Nove Gvineje do visine od oko 1.000 m prekriven je slabo pristupačnim tropskim kišnim šumama.
Vode[uredi | uredi izvor]
![[ikona]](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/20px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png){kind=small} | Ovaj odeljak bi trebalo proširiti. Možete pomoći dodavanjem sadržaja. |
Flora i fauna[uredi | uredi izvor]
| Ovaj odeljak bi trebalo proširiti. Možete pomoći dodavanjem sadržaja. |
Klima[uredi | uredi izvor]
| Ovaj odeljak bi trebalo proširiti. Možete pomoći dodavanjem sadržaja. |
Administrativna podela[uredi | uredi izvor]
_2012.png)
Provincije su:
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Papua Nova Gvineja jedna je od etnički i jezično najheterogenijih zemalja sveta. Stanovništvo se može podeliti u dve glavne grupe: Papuance, koji čine nešto više od 80% i Melanežane, kojih ima nešto manje od 20%. Iako se u zemlji govori više od 700 jezika,[7] tok pisin i hiri motu su jezici međusobnog sporazumevanja različitih grupa.[8][9] Većina stanovnika su protestanti, ima i dosta katolika, ali raširene su i domorodačke religije, a mnogi hrišćani su zadržali elemente pređašnjih religija.
Privreda[uredi | uredi izvor]
Većina stanovništva živi od poljoprivrede. Glavni izvozni proizvodi su nafta, zlato i bakar. BDP je u 2004. bio 2.200 američkih dolara po stanovniku, mereno po PPP-u.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Somare, Michael (6. 12. 2004). „Stable Government, Investment Initiatives, and Economic Growth”. Keynote address to the 8th Papua New Guinea Mining and Petroleum Conference. Arhivirano iz originala 28. 6. 2006. g. Pristupljeno 9. 8. 2007.
- ^ „Never more to rise”. The National. 6. 2. 2006. Arhivirano iz originala 13. 7. 2007. g. Pristupljeno 19. 1. 2005.
- ^ Nacionalna agencija za statistiku [1]
- ^ „World Economic Outlook Database, October 2018”. IMF.org. International Monetary Fund. Pristupljeno 23. 2. 2019.
- ^ „Human Development Report 2019” (PDF). United Nations Development Programme. 2019. Pristupljeno 9. 12. 2019.
- ^ „United Nations Statistics Division - Standard Country and Area Codes Classifications”. Arhivirano iz originala 13. 07. 2011. g. Pristupljeno 10. 04. 2014.
- ^ Papua New Guinea, Ethnologue
- ^ „Papua New Guinea”. The World Factbook. Langley, Virginia: Central Intelligence Agency. 2012. Arhivirano iz originala 16. 05. 2016. g. Pristupljeno 5. 10. 2012.
- ^ „Sign language becomes an official language in PNG”. Radio New Zealand. 21. 5. 2015.
Literatura[uredi | uredi izvor]
This article incorporates text from a free content work. UNESCO Science Report: towards 2030, 535–555, UNESCO, UNESCO Publishing. To learn how to add open license text to Wikipedia articles, please see this how-to page. For information on reusing text from Wikipedia, please see the terms of use.
- Biskup, Peter, B. Jinks and H. Nelson. A Short History of New Guinea (1970)
- Connell, John. Papua New Guinea: The Struggle for Development (1997) online Arhivirano na sajtu Wayback Machine (20. jul 2019)
- Gash, Noel. A Pictorial History of New Guinea (1975)
- Golson, Jack. 50,000 years of New Guinea history (1966)
- Griffin, James. Papua New Guinea: A political history (1979)
- James, Paul; Nadarajah, Yaso; Haive, Karen; Stead, Victoria (2012). Sustainable Communities, Sustainable Development: Other Paths for Papua New Guinea. Honolulu: University of Hawaii Press.
- Knauft, Bruce M. South Coast New Guinea Cultures: History, Comparison, Dialectic (1993) excerpt and text search
- McCosker, Anne. Masked Eden: A History of the Australians in New Guinea (1998)
- Mckinnon, Rowan, et al. Papua New Guinea & Solomon Islands (Country Travel Guide) (2008) excerpt and text search
- Swadling, Pamela (1996). Plumes from Paradise. Papua New Guinea National Museum. ISBN 978-9980-85-103-1.
- Waiko. John. Short History of Papua New Guinea (1993)
- Waiko, John Dademo. Papua New Guinea: A History of Our Times (2003)
- Zimmer-Tamakoshi, Laura. Modern Papua New Guinea (1998) online Arhivirano na sajtu Wayback Machine (20. jul 2019)
- Jinks, Brian, ed. Readings in New Guinea history (1973)
- Tim Flannery Throwim' Way Leg: Tree-Kangaroos, Possums, and Penis Gourds (2000) memoir excerpt and text search
- Malinowski, Bronislaw. Argonauts of the Western Pacific: An Account of Native Enterprise and Adventure in the Archipelagoes of Melanesian New Guinea (2002) famous anthropological account of the Trobriand Islanders; based on field work in 1910s online Arhivirano na sajtu Wayback Machine (20. jul 2019)
- Visser, Leontine, ed. Governing New Guinea: An Oral History of Papuan Administrators, 1950–1990 (2012)
- Whitaker, J.L. et al. eds. Documents and readings in New Guinea history: Pre-history to 1889 (1975)
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Zvanična prezentacija
- Kancelarija premijera
- PNG kancelarija za informacije i komunikacije Arhivirano na sajtu Wayback Machine (8. jun 2007)
- Interaktivna karta
- Institut za jezike PNG
- Papua New Guinea Post-Courier
- The National
- Spenserova kolekcija slajdova Papue Nove Gvineje, 1953-1978
- Papua Nova Gvineja na UCB Libraries GovPubs.
- „Papua New Guinea”. The World Factbook (2024 izd.). Central Intelligence Agency.
| Suverene države |
|  | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Zavisne i druge teritorije |
| ||||||||||
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Geografske | |
| Ljudi | |
| Ostale | |
