Stanko Parmać

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
stanko parmać
Stanko Parmać
Lični podaci
Datum rođenja(1913-03-23)23. mart 1913.
Mesto rođenjaOpuzen, kod Metkovića, Austrougarska
Datum smrti3. mart 1982.(1982-03-03) (68 god.)
Mesto smrtiSplit, SR Hrvatska, SFR Jugoslavija
Profesijaučitelj, vojno lice
Delovanje
Član KPJ odavgusta 1941.
Učešće u ratovimaNarodnooslobodilačka borba
SlužbaNOV i PO Jugoslavije
Jugoslovenska narodna armija
1941 – 1959.
Činkontraadmiral
Heroj
Narodni heroj od27. novembra 1953.
Odlikovanja
Orden narodnog heroja
Orden ratne zastave Orden partizanske zvezde sa zlatnim vencem Orden bratstva i jedinstva sa zlatnim vencem
Orden partizanske zvezde sa srebrnim vencem Orden zasluga za narod sa srebrnim zracima Partizanska spomenica 1941.

Stanko Parmać (Opuzen, kod Metkovića, 23. mart 1913 – Split, 3. mart 1982), učesnik Narodnooslobodilačke borbe, kontraadmiral JRM i narodni heroj Jugoslavije.

Biografija[uredi | uredi izvor]

Rođen je 23. marta 1913. godine u Opuzenu kod Metkovića, u zemljoradničkoj porodici. Osnovnu školu završio je u Opuzenu, Građansku u Metkoviću, a Učiteljsku u Šibeniku. Posle završetka Učiteljske škole, 1935. godine, povezao se s aktivistima radničkog pokreta u raznim mestima Dalmacije, gde je radio kao učitelj do početka 1941. godine. Učestvovao je u radu kulturno-umetničkih grupa i sportskih organizacija, u kojima je širio ideje KPJ među omladinom i radio na organizovanju marksističkih kružoka.

Narodnooslobodilačka borba[uredi | uredi izvor]

Okupacija Jugoslavije 1941. godine, zatekla ga je na služenju vojnog roka u Čapljini, odakle se vratio u Opuzen. Izbegao je zarobljavanje od strane ustaša i pobegao na Dugi otok, gde je nastavio da radi kao učitelj u Luki. Tamo se povezao s rukovodstvom NOP-a u Šibeniku i uključio u rad na pripremi oružanog ustanka.[1]

Avgusta 1941. godine, postao je član Komunističke partije Jugoslavije. Početkom decembra 1941. godine, otišao je s grupom drugova iz Šibenika u Liku, gde se priključio tamošnjim partizanima. Tada je od tih, i od boraca koji su ranije došli iz Dalmacije u Liku, formirana Prva dalmatinska četa bataljona „Marko Orešković”. Parmać je bio postavljen za njenog komandira. Pod njegovom komandom četa je, 29. decembra kod Korenice, razbila italijansku jedinicu i nanela joj gubitke. Za ovaj uspeh pohvalio ga je Štab bataljona. Početkom februara 1942. godine, bio je postavljen za informativnog oficira u bataljonu. Polovinom aprila, Glavni štab NOPO Hrvatske postavio ga je za političkog komesara Druge operativne zone.[2]

Učestvovao je u borbama Banijskog odreda, jula 1942. godine, protiv neprijatelja na Moslavačkoj gori i uništenju postrojenja za eksploataciju nafte u Gojlu. Posle toga, završio je Viši partijski kurs i u novembru upućen u Dalmaciju, gde je primio dužnost zamenika komandanta Treće dalmatinske brigade. S brigadom je učestvovao u borbama oko Vrlike, Sinja i Knina. U Četvrtoj neprijateljskoj ofanzivi 1943. godine, njegova brigada je, u sastavu Glavne operativne grupe Vrhovnog štaba NOVJ, učestvovala u borbama za osiguranje ranjenika na Neretvi i njihovom prenosu preko Prenja, a učestvovala je i u borbama tokom Pete neprijateljske ofanzive, maja i juna 1943. godine.[1]

Početkom avgusta 1943. godine, bio je postavljen za zamenika komandanta Prve dalmatinske brigade. Vratio se u Dalmaciju i u septembru organizovao odbranu oslobođenog Splita, sprečavajući prodor nemačkih jedinica preko Klisa. U oktobru je bio postavljen za načelnika 26. dalmatinske divizije. Učestvovao je u borbama za odbranu srednjodalmatinskih ostrva, a posebno na utvrđivanju Visa, gde se kasnije nalazio Vrhovni štab NOVJ i Centralni komitet KPJ.[1]

Na dužnost komandanta Pete brigade Devetnaeste severnodalmatinske divizije NOVJ, došao je početkom aprila 1944. godine. Tada je učestvovao u mnogim borbama brigade u severnoj Dalmaciji. Sredinom avgusta, primio je dužnost komandanta Devetnaeste divizije, koja je tokom septembra i oktobra, porazila i razbila pojedine grupe ustaških i četničkih jedinica, a nemačke snage sabila na uzak pojas oko morske obale. Za oslobođenje severne Dalmacije, divizija je od Glavnog štaba Hrvatske bila proglašena udarnom, a komandant Parmać je pohvaljen i unapređen u čin potpukovnika. U borbama za oslobođenje Knina, u novembru i početkom decembra, Debetnaesta divizija je, pod komandom Parmaća, razbila 383. legionarski puk i, zajedno s ostalim jedinicama NOV i POJ koje su učestvovale u toj operaciji, doprinela uništenju 264. nemačke divizije. Za postignute uspehe u ovoj bici, diviziju je, s komandantom Parmaćem na čelu, pohvalio Vrhovni komandant Josip Broz Tito i Glavni štab NOV Hrvatske.[2]

Posle Kninske operacije, Parmać je s divizijom učestvovao u oslobađanju Mostara, februara 1945. godine, a u završnim operacijama Četvrte armije, marta i aprila, u oslobađanju Like i Hrvatskog primorja. Od sredine aprila, do 7. maja 1945, divizija je vodila borbe kod Rijeke, oslobodila grad i doprinela uništenju i zarobljavanju 97. nemačkog korpusa, koji se, 7. maja, kod Ilirske Bistrice, predao jedinicama Četvrte armije. Za postignute uspehe u ovim operacijama, diviziju su, s komandantom Parmaćem na čelu, po drugi put pohvalili Vrhovni komandant i Glavni štab NOV Hrvatske.[1]

Posleratna karijera[uredi | uredi izvor]

Posle završetka rata, Parmać je pohađao Višu pomorsku akademiju u Lenjingradu, u Sovjetskom Savezu. U Jugoslaviju se vratio po donošenju Rezolucije Informbiroa 1948. godine, nakon čega je završio Višu vojnu akademiju JNA.[1]

Nalazio se na odgovornim dužnostima u JNA kao načelnik Vojnopomorskog školskog centra, zamenik komandanta i načelnika Štaba JRM i ostalo. Bio je biran za člana Opunomoćstva CK SKJ za JRM i za poslanika Sabora SR Hrvatske. Prinudno je penzionisan 1959. godine u činu kontraadmirala, zbog konflikta s višim oficirom JRM, Brankom Mamulom.[3]

Posle penzionisanja, vratio se u rodni kraj 1959. godine. Dana 31. decembra iste godine, učestvovao je u osnivanju Poljoprivredno-industrijskog kombinata „Neretva“ u Opuzenu i bio izabran za njegovog prvog direktora. Na toj dužnosti se nalazio do 1976. godine. Tokom njegovog mandata, ovaj kombinat je izrastao u preduzeće u kome su uvedene mnoge nove poljoprivredne kulture i metodi rada. Takođe je bio zaslužan za pokretanje projekta melioracije područja oko Neretve, čime su isušene močvare, stvoreno plodno tlo koje cele godine daje plodove, te poboljšani uslovi života tamošnjeg stanovništva.[1][3]

Bio je biran i za člana Opštinskog i Sreskog komiteta SKH u Opuzenu i Metkoviću [1]

Posle odlaska u penziju iz kombinata „Neretva“, živeo je u Splitu, gde je umro je 3. marta 1982. godine.

Odlikovanja i priznanja[uredi | uredi izvor]

Nosilac je Partizanske spomenice 1941, Ordena ratne zastave, Ordena partizanske zvezde sa zlatnim vencem, Ordena bratstva i jedinstva sa zlatnim vencem, Ordena partizanske zvezde sa srebrnim vencem, Ordena zasluga za narod sa srebrnim zracima i ostalih jugoslovenskih i stranih odlikovanja, među kojima je i poljski Partizanski krst.[4] Ordenom narodnog heroja odlikovan je 27. novembra 1953. godine.[1]

Dana 3. avgusta 2012. godine, posthumno mu je dodeljena nagrada za životno delo, jer je projektom melioracije neretvanskih močvara stvorio plodno tlo za uzgoj voća.[5]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v g d đ e ž Narodni heroji Jugoslavije, str. 68
  2. ^ a b Deseti-korpus Arhivirano na sajtu Wayback Machine (13. april 2014), Pristupljeno 25. 4. 2013.
  3. ^ a b Idisturato.com, Pristupljeno 25. 4. 2013.
  4. ^ Jugoslovenski savremenici: ko je ko u Jugoslaviji
  5. ^ Slobodnadalmacija.hr, Pristupljeno 25. 4. 2013.

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Jugoslovenski savremenici: ko je ko u Jugoslaviji. „Sedma sila“, Beograd 1957. godina.
  • Vojna enciklopedija (knjiga šesta). Beograd 1973. godina.
  • Narodni heroji Jugoslavije. Ljubljana - Beograd - Titograd: Partizanska knjiga - Narodna knjiga - Pobjeda. 1982. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Станко_Пармаћ&oldid=27015987”