Svetomir Arsić Basara
| Svetomir Arsić Basara | |
|---|---|
 | |
| Lični podaci | |
| Puno ime | Svetomir Arsić |
| Datum rođenja | 15. maj 1928. |
| Mesto rođenja | Sevce, Kraljevina SHS |
| Datum smrti | 10. maj 2024. (95 god.) |
| Mesto smrti | Beograd, Srbija |
Svetomir Arsić (Sevce, 15. maj 1928[1] — Beograd, 10. maj 2024)[2] bio je srpski vajar i pisac. Stvorio je veliki broj skulptura inspiranim nacionalnom istorijom i junacima.
Biografija
[uredi | uredi izvor]
Osnovnu školu pohađa u Sevcu, Nižu gimnaziju u Uroševcu a Gimnaziju u Kosovskoj Mitrovici. U Nišu je 1948. godine upisao Školu za primenjenu umetnost. Godine 1953. je primljen na Akademiju za primenjenu umetnost u Beogradu, gde je diplomirao marta 1958. Na Višoj pedagoškoj školi u Prištini predaje vajanje i metodiku likovnog vaspitanja od 1962. Od 1973. je predavao na odseku za vajarstvo na Akademiji umetnosti u Prištini, sve do 1995. kada je penzionisan.
Osnivač je Likovne kolonije u Dečanima, i inicira osnivanje Kluba likovnih umetnika Kosova i Metohije 1958. godine.
Godine 1982. primljen je za dopisnog člana Kosovske akademije nauka i umetnosti koju napušta 1990, a 1994. je izabran za redovnog člana Srpske akademije nauka i umetnosti.
Prvi rad „Glava devojčice“ izvajao je u glini 1950; od te godine učestvuje na brojnim kolektivnim izložbama u zemlji i inostranstvu.
Godine 1969. učestvuje na Međunarodnom simpozijumu vajara „Forma viva“ u Portorožu.
U Institutu za srpsku književnost u Leposaviću je 2000. godine održan naučni simpozijum o delu Svetomira Arsića Basare.
Pisao je studije o skulpturi, likovne kritike i pripovetke.[3]
Živeo je i radio u Beogradu.
O skulptorskom delu
[uredi | uredi izvor]
Krajem sedamdesetih godina prošlog veka politička situacija u Jugoslaviji naglo je počela da se pogoršava a njen kulminativni nivo dosegnut je na Kosovu i Metohiji tokom jedne od brojnih i kontinuiranih posleratnih pobuna Albanaca. Izrazi tadašnje teške, svakodnevne egzistencijalne borbe za opstanak ugrožene nacije odjednom su se pojavili u tamošnjem plastičkom stvaralaštvu - pre svega u skulpturi Svetomira Arsića Basare. Ta nova jedinstvena tematska formacija u njegovim delima unela je jednu dotad nepoznatu živost u naš likovni život sa mnogim karakteristikama koje su je izdvojile na aktuelnoj umetničkoj sceni. Centralna ličnost, ove promene shvatanja i mesta likovne umetnosti u današnjem društvu, ne samo u srpskoj umetnosti, bio je Svetomir Arsić Basara. Do tada poznatiji kao predstavnik visokomodernističkog formalizma šezdesetih i sedamdesetih u savremenoj srpskoj skulpturi koji je tragao za čistom, apstraktnom formom koja se oslanjala isključivo na estetičke vrednosne kategorije, od kraja osme decenije postepeno se menjao u pravcu metaforičkog i simboličkog izraza. Basara je iznenadio javnost 1984. kada je na retrospektivnoj izložbi u Beogradu pokazao najnoviji ciklus dela sasvim izmenjenih kreativnih shvatanja. Usred kosmetske tragedije koja je najavila i dugoročne promene na jugoslovenskoj političkoj sceni a koje je umetnik naslutio (koji će nastupiti tek krajem te decenije, naročito u poslednjoj dekadi veka sa događajima koju su tada začeti a konačni rezultati biće dosegnuti definitnim raspadom Jugoslavije i egzodusom tri njene najveće nacije) Arsić je započeo da stvara monumentalni ciklus velikih skulptura inspirisanih nacionalnom istorijom i njenim junacima i svecima.
Samostalne izložbe
[uredi | uredi izvor]- 1956 Gradska biblioteka, Aleksinac
- 1961 Sala Radničkog univerziteta, Priština
- 1963 Foaje Pokrajinskog pozorišta, Priština, Galerija „Zimskog salona“, Subotica
- 1970 Foaje Pokrajinskog pozorišta, Priština, Hotel „Breza“, Brezovica, Fabrička hala Predionice, Priština
- 1973 Umetnička galerija, Kruševac
- 1979 Galerija umetnosti, (retrospektiva), Priština
- 1981 Galerija savremene umetnosti, Niš
- 1984. — 1985. retrospektivna izložba, Paviljon „Cvijeta Zuzorić“, Beograd
- 1985 Trstenik
- 1988 Galerija Salambo, Pariz
- 1989 Raška
- 1989 Galerija Kulturnog centra, Beograd
- 1990 Trstenik, Loznica, Krupanj, Obrenovac, Negotin, Beograd, Bor, Priština
- 1991 Galerija studentskog centra, Kragujevac, Galerija umetnosti, Priština
- 1995 Galerija savremene umetnosti, Niš, Galerija ’73, Beograd
- 1996 Galerija „Zamak kulture“, Vrnjačka Banja, Srpski kulturni centar „Sv. Sava“, Subotica, Narodni muzej, Sombor, Narodni muzeju, Kragujevac
- 1997 Galerija Kulturnog centra, Arilje, Galerija Kulturnog centra, „Karlovačka umetnička radionica“, Sremski Karlovci
- 1998 Retrospektivna izložba skulptura, Galerija SANU, Beograd, Odeljak SANU-u, Novi Sad, Galerija Narodnog muzeja, Leskovac[1]
- 1999 Kulturni centar, Vlasotince, Umetnička galerija „Čedomir Krstić“, Pirot, Galerija narodnog muzeja, Vranje
- 2000 Dom diplomatskog kora, Beograd
- 2005 Srpska kosovsko-metohijska kuća, Beograd
- 2006 Ruski dom, Beograd, Galerija Savremene likovne umetnosti, Niš, Čitaonica biblioteka, Novi Kneževac
- 2008 Petrovac na Mlavi, Despotovac, Žagubica, Svilajnac
- 2010 Galerija RTS-a, Beograd[5]
- 2019 Galerija SANU, Beograd[6]
Knjige
[uredi | uredi izvor]Nagrade i priznanja
[uredi | uredi izvor]- 1954 II nagrada na konkursu lista „Jedinstvo“ za likovne priloge, Priština
- 1956 II nagrada za Štafetnu mladosti AOKM-a, Priština
- 1961 Decembarska nagrada AP Kosovo i Metohija, Priština (odrekao se 1987)
- 1961 II nagrada za idejno rešenje spomenika Boru Vukmiroviću i Ramizu Sadiku, Priština
- 1961 II nagrada za idejno rešenje spomenika šarplaninskim partizanima, Priština
- 1962 II nagrada za idejno rešenje spomenika partizanskom odredu „Dr. Dragiša Mišović“, Čačak
- 1966 I nagrada za idejno rešenje spomenika poginulim borcima iz Orahovca, Priština
- 1968 Spomen plaketa za izvanredan doprinos razvitku Više pedagoške škole, Priština, Priznanje za uspešnu saradnju Radničkog univerziteta, Svetozarevo
- 1969 Nagrada ULUS-a za vajarstvo, Beograd[8]
- 1971 Nagrada grada Prištine, Priština, Udruženja likovnih umetnika Kosova, Priština, Otkupnu nagrada za idejno rešenje spomen kosturnice-umrlim i poginulim Jugoslovenima u Italiji, Gonras[8]
- 1974 Odlikovan Ordenom Bratstva i jedinstva sa srebrnim vencem, Beograd, Nagrada Univerziteta Prištine, Priština, Nagrada Prolećnog salona ULUK-a, Priština[8]
- 1975 Nagrada Majskog salona ULUK-a, Priština
- 1977 Nagrada ULUPUK-a, Priština
- 1978 Sedmojulska nagrada SR Srbije za vajarstvo, Beograd
- 1979 Otkupna nagrada Galerije umetnosti, Priština
- 1981 Nagrada SULUJ-a, Beograd
- 1986 Nagrada AVNOJ-a za vajarstvo, Beograd, Prva nagrada na izložbi „Beograd – inspiracija umetnika“, Beograd
- 1997 Prva nagrada Novembarskog salona, Priština
- 1998 Vukova nagrada Kulturno-prosvetne zajednice Srbije za izuzetan doprinos razvoju kulture u republici Srbiji i svesrpskom kulturnom prostoru, Beograd
- 2005 Vidovdansko priznanje za duhovno uzdizanje univerzitetske misli, Univerziteta u Prištini, Kosovska Mitrovica
- 2007 Nagrada „Prof. dr Vojislav K. Stojanović“ Udruženja univerzitetskih profesora i naučnika Srbije, Beograd
- 2020 Nagrada Vukove zadužbine za umetnost za izložbu „Radovi (1998-2018)” u Salonu Narodnog muzeja Zrenjanin i Galeriji SANU[9]
Spomenici i skulpture u javnim prostorima
[uredi | uredi izvor]- 1963 Spomenik Bori Vukmiroviću i Ramizu Sadiku, Landovica
- 1964 Spomenik Šarplaninskim partizanima, Brezovica
- 1969 Spomenik poginulim partizanima, Kačilol
- 1998 Reljefi prof. dr Vojislava Dančetovića i akademika Vuka Filipovića, Vučitrn. Bista Simeona Nemanje, Institut za srpsku kulturu, Priština
- 2000 Spomenik Svetom Savi, Leposavić
- 2005 Bista Vuka Karadžića, Institut za slavistiku, Beč
- 2005 Bista Slobodana Jovanovića, amfiteatar Pravnog fakulteta, Beograd
- 2016 Bista Sime Andrejevića Igumanova, Prizrenska bogoslovija, Prizren[10]
- 2021 Spomenik despotu Stefanu, Beograd[11]
Literatura (izbor)
[uredi | uredi izvor]- 1961 Milivoje Lučić, Vajam onako kako osećam, Jedinstvo, 9. oktobar, Priština
- 1962 Dragoslav Đorđević, Nadrealističke tendencije, Borba, 4. novembar, Beograd
- 1963 Radoslav Zlatanović, Odvajanje od uzora, Jedinstvo, 9. decembar, Priština
- 1967 Redžep Feri, Sveta Arsić, Zani i rinis, 10. maj, Priština
- 1968 Brana Petrović, Sveta Arsić govori u drvetu, Večernje novosti, 2. oktobar, Beograd
- 1968 Pavle Vasić, Nove ličnosti, Politika, 19. novembar, Beograd
- 1970 Radoslav Zlatanović, Predeli nazvani ljubav, Jedinstvo, 7. decembar, Priština
- 1970 Radoslav Zlatanović, Skulpture Arsića-Basare, Politika, 21. avgust, Beograd
- 1971 Vuk Filipović, Skulpture Svetomira Arsića, Stremljenja, br. 4, Priština
- 1973 Đorđe Kadijević, Pogled prema svetu, NIN, 27. maj, Beograd
- 1979 Petar Đuza, Celovit stvaralački opus, Jedinstvo, 20. decembar, Priština
- 1979 Vojislav Dević, Univerzalnost Arsićeve Skulpture, Jedinstvo, 25. decembar, Priština
- 1981 Milanka Todić, Skulptura osame decenije, Jedinstvo, 18. decembar, Priština
- 1982 Miodrag B. Protić, Skulptura XX veka, Jugoslavija, Beograd
- 1984 Zoran Furunović, Menjati promene, Jedinstvo, 12. maj 1984, Beograd
- 1984—1985 Jovan Despotović, (pred. retrospektivne izložbe), Umetnički paviljon „Cvijeta Zuzorić“, Beograd
- 1984 Milan Vlajić, Duh planine, Novosti, 24. decembar, Beograd
- 1985 Zoran Markuš, Čist umetnički govor, Politika, 10. januar, Beograd
- 1985 Petar Đuza, Topovi Alekse Dačića, Jedinstvo, 12. januar, Beograd
- 1985 Nikola Kusovac, Pravi borac, Politika ekspres, 16. januar, Beograd
- 1989 Mirko Žarić, Akademik nepodoban, Politika, 16. jul, Beograd
- 1989 Jovan Despotović, (pred. kat.), Galerija Kulturnog centra, Beograd
- 1989 Zoran Markuš, Na tragu porekla, Politika, 16. decembar, Beograd
- 1989 Petar Đuza, Zlo i skulptorski krik, Jedinstvo, 18. decembar, Priština
- 1989 Mića Popović, Nacionalni i estetički principi, Jedinstvo, 2-3. januar, Priština
- 1991 Jovan Despotović, (pred. kat.), Galerija Studentskog centra, Kragujevac
- 1995 Đorđe Kadijević, (pred. kat.), Galerija 73, Beograd
- 1996 Sreto Bošnjak, (pred. kat.), Zamak kulture, Vrnjačka Banja
- 1998 Olga Jevrić, Drevno i ovovremeno, Politika, Beograd
- 1998 Sreto Bošnjak, (pred. kat.), Galerija SANU, Beograd
- 2000 Petar Đuza, U mitskom savezu sa prirodom, Politika, 13. april, Beograd
- 2004 Srđan Marković, Skulptura kao sudbina, monografija, SANU, Beograd i Narodna i univerzitetska biblioteka „Ivo Andrić“, Priština)
Vidi još
[uredi | uredi izvor]Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ a b „Svetomir Arsić Basara: skulptura”. Hronologija izlaganja skulpture u Srbiji (na jeziku: srpski). 1998-06-03. Pristupljeno 2024-01-26.
- ^ „Preminuo akademik Svetomir Arsić Basara”. b92.net (na jeziku: srpski). 2024-05-10. Pristupljeno 2024-05-10.
- ^ Tanjug (2024-05-10). „Preminuo vajar i akademik Svetomir Arsić Basara”. Euronews.rs (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2024-05-18.
- ^ „SPOMEN-BISTA LAZARU VUČKOVIĆU: Svečano otvaranje u sredu kod Prizrena”. NOVOSTI (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2021-05-18.
- ^ „Izložbe – Basara | Svetomir Arsić | Sculptor | Storyteller | Artist | SANU” (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2024-01-26.
- ^ „Svetomir Arsić Basara (radovi 1998 – 2018)”. www.sanu.ac.rs. Pristupljeno 2024-01-26.
- ^ „RTS :: Kultura :: „Put za Dečane“ autobiografska zbirka priča akademika Svetomira Arsića Basare”. rts.rs. Pristupljeno 2023-07-04.
- ^ a b v „Arsic Basara Svetomir”. www.sanu.ac.rs. Pristupljeno 2024-01-26.
- ^ Urednik (2021-06-19). „DODELjENE NAGRADE VUKOVE ZADUŽBINE ZA NAUKU I UMETNOST”. Vukova zadužbina (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2024-01-26.
- ^ Pravoslavlje, br. 1299. od 1. maja, Povratak skulpture Sima Igumanov sa siročićima. Beograd: SPC. 2021. str. 42.
- ^ „SVEČANO OTKRIVANjE SPOMENIKA DESPOTU STEFANU LAZAREVIĆU 19. APRILA: Predviđeno je da to dogodi u okviru "Dana Beograda"”. NOVOSTI (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2021-04-18.
Spoljašnje veze
[uredi | uredi izvor]- Zvanična prezentacija
- „Biografija na sajtu SANU”. Arhivirano iz originala 05. 03. 2016. g.
- IZLOŽBA SKULPTURA SVETOMIRA ARSIĆA – BASARE
- Svetomir Arsić-Basara U ponoru nostalgije
- Svetomir Arsić Basara: Moj zavičaj Kosovo nije tuđa država („Večernje novosti”, 25. februar 2018)
- Bez zavičaja čovek ne živi pravi život („Politika”, 19. mart 2019)
- Skulpture akademika Basare u Gračanici (SANU, decembar 2021)
