Bitka na Drini

Bitka na Drini
Deo Prvog svetskog rata
Spomen-kosturnica na Gučevu
Vreme 6. septembar – 4. oktobar 1914. Mesto Drina Ishod bez pobednika, austrougarska ofanziva zaustavljena
Sukobljene strane
Austrougarska	Kraljevina Srbija
Komandanti i vođe
Oskar Poćorek Liborijus fon Frank	Radomir Putnik Pavle Jurišić Šturm
Žrtve i gubici
17.500	18.500

Bitka na Drini ili Drinska bitka predstavlja niz borbi koje su vodile snage Kraljevine Srbije, sa ciljem da zaustave drugi pokušaj Austrougarske da prodre u Srbiju, tokom 1914. godine. Posle teških i krvavih rovovskih borbi, srpska vojska je bila primorana na povlačenje, usled manjka hrane, ratnog materijala, a pogotovo artiljerijske municije. Povlačenje srpske vojske, povuklo je sa sobom i egzodus lokalnog stanovništva, koje se bojalo novih masakra od strane austrougarske vojske. U vezi sa ovom bitkom je Mačkov kamen. Okončavanjem bitke na Drini i prodorom Austrougara u Srbiju, otpočele su operacije srpske vojske krajem 1914. godine, čiji je najznačajniji deo Kolubarska bitka.

Uvod u bitku

Posle Cerske bitke, Druga austrijska armija prebačena je sa srpskog na ruski front, ostavivši samo jednu diviziju na Savi pod komandom generala Krausa. Peta armija se ulogorila na levoj obali Drine, na frontu Bijeljina - Batar, a Šesta armija, koja je ostavila jednu brdsku brigadu na gornjoj Drini, prebačena je bliže Petoj armiji, na prostor: Zvornik – Srebrenica - Vlasenica, gde je dovedena i strategijska rezerva - jedna divizija - iz Sarajeva.

Saveznici Srbije, a naročito Rusija, zahtevali su da srpska vojska produži ofanzivu i onemogući austrijskoj vojsci odlazak na ruski front. Da bi izašla u susret svojim saveznicima, iako veoma oskudna u ratnom materijalu, koji je umnogome bio ugrožen još u Balkanskom ratu 1912 i 1913. godine, Srpska Vrhovna Komanda stvara ovakav plan:

• Prva armija, sa dve pešadijske i jednom konjičkom divizijom prelazi Savu prema Kupinovu i nastupa u Srem. Ovu operaciju potpomaže Druga armija sa jednom pešadijskom divizijom demonstrativnim dejstvom kod Mitrovice.
• Užička vojska prelazi gornju Drinu kod Višegrada i nastupa u Bosnu.
• Druga armija brani predele oko donjeg, a Treća armija, srednjeg toka reke Drinu sa po tri svoje pešadijske divizije.
• Detašmani kod Beograda i Požarevca, svedeni većinom na trupe iz trećeg poziva - trećepozivci, ostaju na svojim mestima.

Austrijanci prelaze Drinu 1914

Rovovski rat

Tokom bitke na Drini, srpske i austrougarske snage prvi put su primenile taktiku rovovskog ratovanja. Na frontu od Šapca do Sokolske planine sukobljene strane su iskopale rovove na razdaljini od 300 do 150 metara, a na nekim mestima rovovi su bili udaljenosti svega 50 metara jedni od drugih (na Eminovim vodama najmanje službeno zabeleženo rastojanje između dva rova bilo je svega 7 metara). Neki rovovi su bili duboki i po dva metra, sa postavljenim nastrešnicama radi zaštite od šrapnela, protezali su se u obliku izlomljenih linija ivicama šume i preko njiva. Kako je nastupilo jesenje vreme, sa čestim kišama, vojnici su stanovali u zemunicama. Blatnjavi rovovi su obično bili puni vode pa su smišljani razni načini kako bi se ona eliminisala. Aktivnosti na frontu uvek je bilo. Kopane su približnice odakle su povremeno preduzimani noćni prepadi. To bi probudilo ceo front, pa je intenzivno puškaranje obično prerastalo u obostrano artiljerijsko granatiranje, posle koga se sve smirivalo.

Bitka

Srpska konjica kreće ka Drini

Ofanziva je otpočela 6. septembra. Po cenu gubitka šest bataljona i tri topa, koji su iz Timočke divizije prvog poziva Druge srpske armije u cilju demonstracije, prebačeni na levu obalu Save istočno od Sremske Mitrovice, Prva srpska armija uspela je da pređe Savu prema Kupinovu i da preduzme uspešnu ofanzivu u Sremu. Ubrzo zatim, komandant austrijske Balkanske vojske Poćorek, u cilju pariranja ofanzive srpske vojske u Sremu, preduzima 8. septembra snažnu ofanzivu na Drini i to: sa Petom armijom protiv Druge srpske armije, a sa Šestom armijom protiv Treće srpske armije.

Srpska Vrhovna komanda obustavlja napredovanje i uspešnu ofanzivu Prve armije u Sremu i prebacuje Dunavsku diviziju prvog i Dunavsku diviziju drugog poziva preko Valjeva ka Krupnju na ugroženo levo krilo Treće armije, a Konjičku diviziju upućuje kao dodatno pojačanje Drugoj armiji, i ako je ona uspela da Petu austrijsku armiju zaustavi na obalama Drine. Ofanziva austrijske Balkanske vojske je zaustavljena, ne samo upornim i krvavim borbama na frontu ojačane Treće i Druge armije, već i nastupanjem srpske Užičke vojske, uz sadejstvo sa Crnogorcima, ka Vlasenici i Sarajevu u pozadinu Šeste austrijske armije.

Nemajući snage da Srbe potisne na glavnom frontu, a sagledavši opasnost po desni bok i pozadinu svoje Šeste armije, Poćorek zahteva hitnu pomoć od Vrhovne Komande Celokupne austrijske vojske. Posle poziva Poćoreka, austrijskim snagama stiže pojačanje iz unutrašnjosti Monarhije, i organizovana je, ne samo zaštita boka Šeste armije, već je srpska Užička vojska potisnuta natrag ka Višegradu. Austrijanci su, od trupa u Sremu, posle odstupanja Prve srpske armije, formirali Kombinovani Korpus, pod komandom generala Krausa i prebacili ga preko Save severno od Šapca, da napadne desni bok i pozadinu Druge srpske armije. Na frontu Prve Srpske armije odigrala se ( oko 20. septembra 1914. godine ) jedna od najkrvavijih bitaka u Prvom svetskom ratu- Bitka na Mačkovom kamenu. Nastale su ogorčene borbe na dugačkom frontu: Šabac – Mitrovica – Lešnica – Loznica – Krupanj – Ljubovija - Bajina Bašta - Višegrad, koje su prešle u jednu dugotrajnu pozicionu rovovsku bitku. Za vreme borbe, kod srpske vojske se osetila velika iscrpljenost u ljudstvu i opremi, jer regruti još nisu bili spremni za ratna dejstva, a pomoć u opremi svake vrste, pogotovo u artiljerijskoj municiji, koja se očekivala svakog dana, da preko Soluna stigne iz Francuske, nije pristizala.

Srbi na Drini

Rezime bitke

spomenik na Gučevu

Videći da će pod ovakvim okolnostima izgubiti bitku, Srpska Vrhovna Komanda naređuje postepeno povlačenje Prve, Druge i Treće armije za odbranu Valjeva, nadajući se, da će u tom vremenu popuniti redove novim ljudstvom i da će stići očekivana municija iz Soluna. Opšte povlačenje ka Valjevu naređeno je 8. novembra, ali pod vrlo teškim okolnostima, jer se sa vojskom kretalo i sve stanovništvo, koje nije smelo čekati po drugi put austrijsku invaziju. Do 14. novembra, sve tri srpske armije bile su prikupljene za odbranu Valjeva i delimično popunjene regrutima, ali kako očekivana municija i ostala vojna oprema još nije stigla, Srpska Vrhovna komanda naređuje povlačenje svoje tri armije i to na desnu obalu Kolubare, njenu pritoku reku Ljig i na planinu Suvobor.

Na Gučevu je 1929. podignuta kosturnica u kojoj je sakupljen i sahranjen deo kostiju žrtava Drinske bitke.

Vidi još

• Memorijalna galerija bitke na Drini 1914.

Literatura

• Lukić, Đorđe (1966). Bitka na Drini 1914. Beograd: Vojnoizdavački zavod. str. 443. 
• Đurišić, Mitar (1969). Bitka na Drini 1914. Beograd: Vojnoistorijski institut. str. 471 + karte. 
• Ratković, Borislav; Đurišić, Mitar; Skoko, Savo (1998). Srpska vojska u velikim bitkama na Ceru, Drini i Kolubari [Znamenite bitke i bojevi srpske i crnogorske vojske: od Careva Laza 1712. do Dobropoljske bitke 1918.], Knj. 6. Novi Sad: Pravoslavna reč; Beograd: Vojnoizdavački zavod. str. 622. ISBN 86-335-0038-8. CS1 održavanje: Višestruka imena: spisak autora (veza)
• Mitrović, Andrej (2011). Prodor na Balkan i Srbija 1908-1918. Beograd: Zavod za udžbenike. str. 707. ISBN 978-86-171-7001-9. 
• Zelenović, Marko; Pušara, Milutin; Đukić, Slobodan i Stojanović, Stanislav (1. avgust 2014). „Bitke Srpske vojske 1914. - Junaci sa Cera, Drine i Kolubare” (PDF). Magazin „Odbrana”. Specijalni prilog br. 107: 1 — 16. CS1 održavanje: Višestruka imena: spisak autora (veza)
• Mitrović, Andrej (2018). Srbija u Prvom svetskom ratu. Beograd: Službeni glasnik. str. 560. ISBN 978-86-519-1805-9. 
• Stanković, Branislav (2021). Stradanje Šapca i Mačve u Velikom ratu: za vreme prve okupacije 1914. Novi Sad: Prometej; Beograd: Radio-televizija Srbije. str. 249. ISBN 978-86-515-1842-6. 
• Živković, Mihailo (1998). Odbrana Beograda (1914 - 1915). Beograd: Fineks. str. 392. ISBN 978-86-8232-508-6. 
• Nedok, Aleksandar S. (2021). Rat Srbije sa Austrougarskom 1914.: Rad srpskog vojnog saniteta. Novi Sad: Arhiv Vojvodine i Prometej; Beograd: Radio-televizija Srbije. str. 232. ISBN 978-86-515-1879-2. 
• Priređivači: Đurić, Silvija;; Stevanović, Vidosav (1990). Dnevnik pobeda: Golgota i vaskrs Srbije 1914 - 1915, Knj. 2. IRO "Beograd"/ TIZ "Zrinski". str. 644. ISBN 978-86-7003-052-7. 
• Babac, Dušan (15. decembar 2014). „Uniforma Srpske vojske” (PDF). Magazin „Odbrana”. Specijalni prilog br. 113: 1 — 16. 
• Mačkić,, Ranko; Kuzmanović, Srećko (1. septembar 2014). „Pešadija u Velikom ratu” (PDF). Magazin „Odbrana”. Specijalni prilog br. 109: 1 — 24. 
• Babac, Dušan M. (2014). Srpska vojska u Velikom ratu: 1914 - 1918. Beograd: Medija centar „Odbrana”. str. 305. ISBN 978-86-335-0392-1. 
• Stanković, Branisalv V. (2015). Srpska vojska: oružje naših pobeda 1914 - 1918. Beograd: „Maxit”. str. 441. ISBN 978-86-918811-0-8. 
• Ciglić, Boris (2009). Krila Srbije: Vazduhoplovna komanda i avijatika srpske vojske 1912–1920. Beograd: Infinitas d.o.o. str. 544. ISBN 978-86-6045-005-2. 
• Janjić, Čedomir; Petrović, Ognjen; Đokić, Nebojša; Isaković, Biserka i Oštrić, Šime. (1993). Srpska avijatika 1912 - 1918. Beograd: Muzej jugoslovenskog vazduhoplovstva. str. 260. ISBN 978-86-9014-031-2. CS1 održavanje: Višestruka imena: spisak autora (veza)
• „Ratni Album 1914 – 1918“, Andra Popović, Beograd 1926. godina
• „Ratni Album 1914 – 1918“, CD/Multimedia, Aurora, Beograd 1999. godina
• Popović, Nikola B. (2000). Srbi u Prvom svetskom ratu 1914—1918. Novi Sad: Društvo istoričara Južnobačkog i Sremskog okruga. 
• Srpska vojska-Oružije naših pobeda 1914-1918, Branislav V. Stanković

Spoljašnje veze

• Uniforma Srpske vojske, Mirjana Krstović, magazin Odbrana, specijalni prilog br. 113, 15. decembar 2014.
• Bitke Srpske vojske 1914 - Junaci sa Cera, Drine i Kolubare, Marko Zelenović, Milutin Pušara, dr Slobodan Đukić i Stanislav Stojanović, magazin Odbrana, specijalni prilog br.107, 1. avgust 2014.
• Pešadija u Velikom ratu, Ranko Mačkić i Srećko Kuzmanović, magazin Odbrana, specijalni prilog br. 109, 1. septembar 2014.
• Heroji izašli iz senke („Politika”, 4. mart 2020)