Википедија:Dobri članci/Jul
Dobri članci u julu [uredi | uredi izvor]
IČ-Opština Štrpce
.jpg)
Opština Štrpce (alb. Komuna e Shtërpces) nalazi se na krajnjem jugu Srbije, na granici sa Severnom Makedonijom. Površina opštine je oko 248 km². Obuhvata teritoriju od šesnaest sela Sirinićke župe. Sedište opštine je istoimeno mesto Štrpce. Opština Štrpce je postojala do 1965. godine kada je ukinuta, a ponovo je formirana 1988. godine izdvajanjem naselja iz tadašnje opštine Uroševac (Sl. list SAP Kosova; 05/88).
Na zapadu opštine izvire reka Lepenac. Na Šar planini se nalazi poznati ski-centar „Brezovica“, a tu je i jedan od pet nacionalnih parkova u Republici Srbiji, Nacionalni park Šar-planina. Opština Štrpce se velikim delom poklapa sa granicama Sirinićke župe. Opština Štrpce je formirana 10. avgusta 1988. godine nakon što je ukinuta 31. decembra 1965. i obuhvata površinu od 247,36 km². Teritorija opštine nalazi se u južnom delu Srbije, u autonomnoj pokrajini Kosovu i Metohiji.
→ {{IČ-Opština Štrpce}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Ankilozirajući spondilitis
Ankilozirajući spondilitis ili ankilopoezni spondilartritis je hronična, seronegativna, progresivna zapaljenska bolest lokomotornog sistema. Najčešće započinje u krsno-bedrenom zglobu, a potom se širi na zglobove, ligamente i druge vezivne formacije kičmenog stuba. U kasnijim stadijumima oboljenje zahvata i periferne zglobove, a takođe se javljaju manifestacije na očima i strukturama kardiovaskularnog, respiratornog i gastro-intestinalnog sistema.
Bolest se nakon nekoliko godina završava okoštavanjem svih vezivnih struktura i ankilozom zglobova, tako da kičmeni stub postaje jedinstven okoštali blok (stanje poznato kao „bambusov štap“).
U stručnoj literaturi se sreću i drugi nazivi za ovo oboljenje: Behtereva bolest (lat. morbus Bechterewi), Behterev sindrom, Mari-Štrimpel bolest, reumatoidni spondilitis itd.
→ {{IČ-Ankilozirajući spondilitis}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Zastava Jermenije
Zastava Jermenije (jerm. Եռագույն; Jerahujn — „trobojka“) ili jermenska trobojka predstavlja državni simbol Republike Jermenije. Zastava je pravougaonog oblika, sa odnosom visine prema dužini od 1:2. Čine je tri jednaka horizontalna polja, crveno u gornjem delu, plavo u sredini i narandžasto u donjem delu. Narandžasto polje se često opisuje i kao polje boje kajsije koja je jedan od nacionalnih simbola Jermenije.
Značenje i raspored boja na zastavi ima više objašnjenja. Najjednostavnije tumačenje simbolike boja je da crvena boja simboliše krv svih onih koji su dali svoj život za jermensku državu i naciju, plava boja označava nebo i slobodu, a narandžasta je simbol jermenske zemlje i jermenskog radnika. Sadašnja varijanta zastave službeno je usvojena na sednici vrhovnog sovjeta Jermenije održanoj 24. avgusta 1990. godine. Narodna skupština Republike Jermenije je 15. juna 2006. usvojila novi zakon o nacionalnoj zastavi i državnim obeležjima.
→ {{IČ-Zastava Jermenije}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Kvebek
Kvebek ili Kebek (franc. Québec, izgovor [kebɛk]) po površini najveća je od 10 pokrajina (provincija) u Kanadi koja se nalazi na istoku zemlje, i druga po broju stanovnika posle Ontarija. Status pokrajine ima od 1867. godine. Pokrajina se na zapadu graniči sa pokrajinom Ontario i Hadsonovim zalivom, na severu sa Hadsonovim prolazom i Ungavskim zalivom, na istoku sa pokrajinama Njufaundlend i Labrador i Nju Bransvik i na jugu sa SAD (saveznim državama Mejn, Nju Hempšir, Vermont i Njujork).
Stanovništvo ove kanadske pokrajine je većinom frankofono, tako da status primarnog zvaničnog jezika ima francuski, iako su zagarantovana prava i engleskoj govornoj manjini; Kvebek je jedina kanadska pokrajina u kojoj engleski nije glavni službeni jezik na pokrajinskom nivou, a Kvebečani od 2006. imaju status „zasebne nacije unutar ujedinjene Kanade”. Glavni grad pokrajine i drugi po veličini je grad Kvebek u regiji Kapital Nasional, kog nazivaju „starim glavnim gradom” (franc. la vieille capitale) zato što je bio i glavni grad Nove Francuske, Donje Kanade, kao i same Kanade. Najvažnije urbano područje je područje Montreala u kom živi skoro polovina stanovnika pokrajine.
→ {{IČ-Kvebek}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Pedagogija
Pedagogija je nauka čije su oblasti izučavanja vaspitanje i obrazovanje. Sam termin se različito definisao u različitim periodima, što ukazuje na razvoj same nauke kroz ljudsku istoriju.
Reč pedagogija potiče iz grčkog jezika nastala u doba antičkih država i sastavljena je od dve reči — pais, paidos što znači dete, odnosno dečak, i ago, agein što znači voditi. U početku je ovaj termin imao doslovno značenje — označavala je roba koji je vodio dete od kuće do mesta gde se tadašnja omladina okupljala radi sticanja obrazovanja. Taj rob se zvao pedagog, tj. onaj koji vodi dete. Međutim, prema nekim teoretičarima, rob se nije brinuo samo o sigurnosti deteta na putu od kuće i do nje, već se brinuo i o njegovom ponašanju. Za razliku od dečaka, devojčice su ostajale sa svojim majkama u kući.
U starom Rimu se značenje pojma pedagog (lat. paedagogus) menja, te se sada odnosi na učenog roba, najčešće Grka, koji podučava decu. Već tada, kao i kasnije, sam termin „vođenje“ se menja iz doslovnog u preneseno značenje; pedagog je onaj koji usmerava, obrazuje i vaspitava.
→ {{IČ-Pedagogija}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-F-22 raptor
F-22 raptor (engl. F-22 Raptor) je prvi u svetu borbeni avion pete generacije, uveden u operativnu upotrebu, u Američkom ratnom vazduhoplovstvu. Avion može da leti brzinom većom od brzine zvuka na baznom potisku, bez uključivanja dopunskog sagorevanja motora. U tom režimu može dugotrajno da „krstari”, u zadacima dežurstva. Osnovna namena Raptora je postizanje prevlasti u vazdušnom prostoru, a sekundarno dejstvo mu je po ciljevima na tlu (zemlja/more) te elektronsko ratovanje.
Raptora karakteriše sposobnost letenja izuzetno velikim brzinama i na ogromnim visinama. Na njemu je primenjena najsavremenija tehnologija aerodinamičkog oblikovanja, gradnje motora, visok odnos potisak — masa, sofisticirana elektronska i druga oprema, sistem upravljanja, savremena integracija avionskih sistema i više tehnologija za smanjenje uočljivosti i mogućnosti otkrivanja senzorima, kako sa zemlje tako i iz vazduha. Rekorder je po ceni i po troškovima operativne upotrebe (po času leta). Nekoliko država, poput Japana, Australije i Izraela, pokazalo je želju za kupovinom Raptora.
→ {{IČ-F-22 raptor}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Slobodan Bajić Paja
Slobodan Bajić Paja (Šidski Banovci, 26. jun 1916 — Kalesija, 16. jul 1943) bio je učesnik Narodnooslobodilačke borbe i narodni heroj Jugoslavije. Bio je jedan od organizatora Narodnooslobodilačke borbe u Sremu i prvi politički komesar Prve vojvođanske brigade, a potom i Glavnog štaba NOV i PO Vojvodine.
Kao student Filozofskog fakulteta u Beogradu, priključio se studentskom revolucionarnom pokretu i početkom 1938. godine je postao član ilegalne Komunističke partije Jugoslavije. Iste godine je zbog ilegalne političke aktivnosti na Univerzitetu bio uhapšen zajedno sa većom grupom studenata i bio osuđen na kaznu od četiri godine zatvora, koju je izdržavao u Sremskoj Mitrovici. U zatvoru ga je zatekla okupacija Jugoslavije i proglašenje Nezavisne Države Hrvatske, pa je u noći 21/22. avgusta 1941. godine, sa grupom komunista uspeo da pobegne iz zatvora, kroz podzemni otvor koji su prokopali. Nakon toga se pridružio partizanima na Fruškoj gori.
→ {{IČ-Slobodan Bajić Paja}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Tverska oblast
Tverska oblast (rus. Тверская область) konstitutivni je subjekt Ruske Federacije sa statusom oblasti, a nalazi se na prostoru Centralnog federalnog okruga na zapadu evropskog dela Rusije. Graniči se sa Moskovskom oblašću na jugoistoku, na jugu je Smolenska oblast, na istoku je Jaroslavska, na severu i severoistoku Novgorodska i Vologdska oblast, te Pskovska oblast na zapadu. Sa površinom od 84.201 km² nalazi se na 38. mestu među subjektima Ruske Federacije. Na tom području je prema procenama nacionalne statističke službe za 2014. živelo 1.325.249 stanovnika (u proseku 15,74 st/km²). Glavni i najveći grad oblasti je Tver (sa 410.000 stanovnika), a veći gradovi su Ržev, Višnji Voločok, Kimri, Toržok i Konakovo.
U istorijskim izvorima područje je od najranijih vremena poznato kao Tverska zemlja i Tverski kraj, a kao administrativna jedinica Ruske Imperije nosilo je ime Tverska gubernija. U sadašnjem obliku uspostavljena je 29. januara 1935. pod imenom Kalinjinska oblast, a nakon što je gradu Tveru vraćeno staro ime (do 1990. grad se zvao Kalinjin) i cela oblast dobija sadašnji naziv.
→ {{IČ-Tverska oblast}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Latter Days
Poslednji dani (engl. Latter Days) je američka ljubavna drama iz 2003. koja govori o gej vezi između povučenog mormonskog misionara i njegovog mladog suseda homoseksualca. Film je režirao Si Džej Koks, koji je napisao i scenario. Glavne uloge u filmu tumače Stiv Sandvos i Ves Remzi, dok se u sporednim ulogama pojavljuju Rebeka Džonson, Džeklin Biset, Meri Kej Plejs, Amber Benson i drugi.
Film je premijerno prikazan 10. jula 2003. na Međunarodnom gej i lezbijskom filmskom festivalu u Filadelfiji, a objavljen je u različitim državama SAD tokom narednih 12 meseci. Film je kasnije objavljen u nekoliko drugih zemalja i prikazan na nekoliko gej filmskih festivala. To je bio prvi film koji je otvoreno prikazao sukob između principa Crkve Isusa Hrista svetaca poslednjih dana i homoseksualnosti te je njegovo prikazivanje u pojedinim saveznim državama bilo kontroverzno. Različite religijske grupe pretile su bojkotom ukoliko film ne bude povučen iz bioskopa i videoteka.
Film je bio popularan kod posetilaca na gej i lezbijskim filmskim festivalima, međutim u severnoameričkim bioskopima zaradio je samo 834.685 dolara, što nije bilo dovoljno ni da se pokriju troškovi produkcije, s obzirom na procenjeni budžet od 850.000 dolara. Godine 2004, pisac T. Fabris je adaptirao scenario filma u roman, koji je objavila izdavačka kuća Alyson Publications.
→ {{IČ-Latter Days}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-HMS Viktori
HMS Viktori (engl. HMS Victory) je britanski bojni brod iz klase linijskih brodova prvog stepena. Izgrađen 1759. i porinut 1765. bio je okosnica Britanske kraljevske ratne mornarice krajem 18. i početkom 19. veka. Slavu je stekao služeći kao zastavni brod admirala Horejšija Nelsona u bici kod Trafalgara (1805).
Brod je završio aktivnu ratnu karijeru 7. novembra 1812. godine i od tada je imao raznovrsna zaduženja u hempširskoj portsmutskoj luci sve dok nije 1922. bio proglašen muzejskim brodom i trajno premešten u suvi dok u Portsmutu. Trenutno služi i kao brod zastavnik Prvom pomorskom lordu Ujedinjenog Kraljevstva. Najstariji je bojni brod još uvek u službi (iako nije najstariji bojni brod u službi na moru; titula pripada nešto mlađem američkom brodu, USS Konstitušnu).
→ {{IČ-HMS Viktori}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Konstancije I Hlor
Konstancije I Hlor (lat. Marcus Flavius Valerius Constantius Herculius Augustus, engl. Constantius I Chlorus; 31. mart oko 250 — 25. jul 306) je bio jedan od tetrarha i car-savladar na zapadu Rimskog carstva od 293. do 306. Potekao je iz Ilirika po svemu sudeći, od neznatnih roditelja.
Posvetivši se karijeri, Konstancije je postao namesnik Dalmacije, a zatim i pretorijski prefekt Galije. Moguće je da se vođen ambicijom razveo od prve supruge Jelene, ćerke gostioničara, i oženio Maksimijanovom pastorkom Teodorom. Cezarom je proglašen 293. godine, a na upravu su mu poverene Galija i Britanija. U stvari, morao je prvo da se obračuna sa uzurpatorima Karauzijem i Alektom, koji su gospodarili njegovim domenom; za to mu je trebalo tri godine. Kada su 305. godine abdicirali Dioklecijan i Maksimijan, u skladu sa procedurom Galeriju i Konstanciju su dodeljena ovlašćenja avgusta. Međutim, ubrzo po povlačenju starije dvojice pokazalo se da je narušen sklad. Iako mlađi, Galerije je izgleda bio u prednosti čim je mogao da odredi cezare. Štaviše, Konstancijev sin Konstantin nalazio se na njegovom dvoru kao talac. Tek je navala varvara u Britaniji omogućila Konstanciju povratak njegovog sina, te su tako njih dvojica 306. godine odbili Pikte i Skote.
→ {{IČ-Konstancije I Hlor}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Tom Dimulen
Tom Dimulen (franc. Tom Dumoulin, Mastriht, 11. novembar 1990) holandski je profesionalni biciklista od 2011. godine. Prvi veliki uspjeh ostvario je 2014. kada je osvojio nacionalno prvenstvo u vožnji na hronometar i bronzu na Svjetskom prvenstvu u vožnji na hronometar, završivši iza Bredlija Viginsa i Tonija Martina.
Godine 2015. završio je šesti na Vuelta a Espanji, gdje je bio lider do etape 20, na kojoj je izgubio mnogo vremena. Naredne godine osvojio je nacionalno prvenstvo u vožnji na hronometar po drugi put, a sezonu je krunisao srebrnom medaljom na Olimpijskim igrama, gdje je u vožnji na hronometar završio 47 sekundi iza Fabijana Kančelare. Godine 2017. Dimulen je ostvario najveći uspjeh u karijeri; osvojio je Điro d’Italiju, postavši tako prvi holandski pobjednik Đira.
→ {{IČ-Tom Dimulen}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)
IČ-Milan Lučić
Milan Lučić (engl. Milan Lucic; Vankuver, 7. jun 1988) je kanadski profesionalni hokejaš srpskog porekla koji trenutno igra za NHL ekipu Boston bruinsa. Igra na poziciji levog krila. Bio je kapiten juniorske reprezentacije Kanade. Igra Milana Lučića opisana je kao čvrsta i jaka igra sa velikom pokretljivošću.
Igračku karijeru Lučić je započeo u ekipi Vankuver džajantsa, sa kojima je tokom tri sezone osvojio Memorijalni kup i titulu najkorisnijeg igrača turnira 2007. godine. Izabran je kao 50. pik na draftu 2006. godine od strane Boston bruinsa. Sa 19 godina ušao je u prvi tim Bruinsa u sezoni 2007/2008. Tri godine kasnije sa istom ekipom osvojio je trofej Stenli kupa. Sa devetnaest godina ušao je u prvi tim Bruinsa u sezoni 2007/08. Tri godine kasnije sa istom ekipom osvojio je trofej Stenli kupa. Sezonu 2015/16 proveo je u Los Anđeles kingsima, a od 2016. do 2019. godine nastupao je u Edmonton ojlersima. Od 2019. godine nastupa u Kalgari flejmsima.
→ {{IČ-Milan Lučić}} (razgovor, poveznice, osveži, istorija, uredi)