Malajski moreuz
| Malajski prolaz Selat Melaka; Selat Malaka | |
|---|---|
 | |
| Geografski položaj | |
| Koordinate | 1° 26′ 00″ S; 102° 53′ 00″ I / 1.433333° S; 102.88333° I |
| Lokacija | Jugoistočna Azija |
| Spaja | Andamansko more i Južnokinesko more |
| Razdvaja | Malajsko poluostrvo i Sumatru |
| Države |  Indonezija Malezija Singapur Tajland
|
| Fizičke karakteristike | |
| Dužina | 805 km |
| Širina | 40 km |
| Prosečna dubina | 25 m (82 ft) (minimum)[1] m |
| Najveća dubina | 113 m |
| Geografske karakteristike | |
  | |
Malajski moreuz (malaj; ind. Selat Melaka/Malaka), poznat i kao Malajski prolaz, predstavlja moreuz u Jugoistočnoj Aziji koji spaja Andamansko more Indijskog okeana na zapadu sa Južnokineskim morem Tihog okeana na istoku.[2] Ovaj 805 km dugi moreuz koji razdvaja Malajsko poluostrvo od ostrva Sumatre jedna je od najvažniji i najfrekfentnijih pomorskih saobraćajnica na svetu.[3]
Moreuz je dobio ime po Malajskom sultanatu, državi koja je egzistirala na tom prostoru u periodu između 1400. i 1511. godine. Kontrolu moreuza danas vrše Indonezija, Malezija, Singapur i Tajland.
Geografija[uredi | uredi izvor]
Malajski moreuz ili Malajski prolaz razdvaja južnu obalu Malajskog poluostrva na severu od severozapadne i severne obale ostrva Sumatra (Indonezija) na jugu. Prema Međunarodnoj hidrografskoj organizaciji (IHO)[4] Malajski prolaz se na zapadu prostire do linije koja povezuje najseverniju tačke ostrva Sumatra (5° 40′ N 95° 26′ E / 5.667° S; 95.433° I) i najjužniji ekstrem ostrva Puket (Tajland, 7° 45′ N 98° 18′ E / 7.750° S; 98.300° I). Na istoku granica ide linijom od rta Tandžung Pijai koji predstavlja najjužniju tačku ne samo Malajskog poluostrva nego i celog kopnenog dela Azije (na 1° 16′ N 103° 31′ E / 1.267° S; 103.517° I), do ostrva Pulau Rangsang. Na ulazu u moreuz sa pacifičke strane (Južnokinesko more) nalazi se Singapur. Drugi veliki grad koji gravitira ka moreuzu je Kuala Lumpur, glavni i najveći grad Malezije čiji centar se nalazi na oko 30 km severnije od samog zaliva.[5]
Moreuz ima oblik levka koji se sužava u pravcu juga, dužine oko 805 km. Širina varira od nešto preko 400 km u severozapadnom delu do svega 40 km u južnom delu. Najuži deo je u zoni kanala Filips kraj južne obale Singapura, i moreuz je tu širok svega 2,5 km. Maksimalna dubina je do 113 metara. U moreuzu se nalazi nekoliko manjih ostrva, uglavnom uz obale Sumatre i na istočnom ulazu.[6]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Zahvaljujući važnom strateškom položaju između dva okeana, Malajski moreuz je od najranijih vremena bio važna tačka na pomorskim trgovačkim rutama jer ko je kontrolisao moreuz kontrolisao je i trgovinu u tom delu sveta. Trgovački brodovi iz Arabije, Afrike, Persije, a kasnije i iz Evrope prolazili su ovuda na svom putu ka Kini. Najvažnija luka tokom srednjeg veka bio je grad Kedah (danas u severozapadnoj Maleziji). Trgovalo se začinima, slonovačom, sandalovinom, staklom, pamukom, dragim kamenjem i mirisima. Trgovački brodovi su obično plovili ka Kedahu u periodu od juna do novembra koristeći monsunske vetrove, a vraćali bi se od decembra do maja.
Tokom VII veka prevlast nad moreuzom preuzima srednjovekovno Srividžajsko carstvo koje je na vrhuncu svoje moći obuhvatalo Sumatru, Javu i Malajsko poluostrvo. Srividžajsko carstvo je upravljalo ovim područjem punih 700 godina, a u to vreme Malajski moreuz je postao najvažnija trgovačka spona između Indije i Kine. Trgovački značaj moreuza nije opadao ni narednih vekova, a vrhunac doživljava osnivanjem savremenog Singapura.
Privredni značaj[uredi | uredi izvor]
Malajski moreuz je jedan od najvažnijih trgovačkih pomorskih pravaca u svetu, i važna je trgovačka veza između Indije i Vijetnama sa jedne i Kine, Japana i Južne Koreje sa druge strane. Prosečno godišnje kroz moreuz prođe preko 50.000 trgovačkih brodova,[7][8] što čini gotovo četvrtinu trgovačkih plovidbi na svetu. Glavne sirovine su nafta i naftni derivati, kineska roba široke potrošnje i indonežanska kafa.[9]
Većina nafte koja se transportuje kroz moreuz dolazi iz Persijskog zaliva, a po podacima iz 2006. kroz kanal se dnevno transportovalo oko 15 miliona barela nafte.[10] Međutim, kako je prosečna dubina moreuza svega 25 metara, veliki prekookenaski tankeri dubljeg gaza nisu u mogućnosti da prolaze preko moreuza pa koriste alternativne pravce. Problem za brodski saobraćaj kroz moreuz nastaje i u vreme šumskih požara na Sumatri, pošto južni vetrovi nose dim i pepeo u moreuz, što smanjuje vidljivost na manje od 200 metara.
Filipsov kanal južno od Singapura (širine svega 2,5 km) smatra se uskim grlom celog moreuza i plovnim pravcem sa najguščim saobraćajem na svetu.[11]
Jedan od projekata čija izgradnja je u planu, a koji bi mogao da umanji značaj Malajskog moreuza je takozvani Tajlandski kanal. Vlada Tajlanda već duže vremena razmatra projekat gradnje plovnog puta preko prevlake Kra, na jugu Tajlanda, kojim bi direktno bili povezani Andamansko more i Tajlandski zaliv. Ovim kanalom put između Tihog i Indijskog okeana bio bi skraćen za 960 km. Širina prevlake na mestu budućeg kanala je oko 50 km, a maksimalna nadmorska visina do 75 metara.[12] Takođe se razmatra i gradnja naftovoda preko prevlake što bi takođe smanjilo troškove transporta nafte kroz moreuz.
Vlade Malezije i Indonezije razmatraju zajednički plan o premošćavanju moreuza, čime bi mostom bile povezane zapadna obala Malezije i severna obala Sumatre. Prema projektu to bi trebalo da bude dvodelni viseći most sa jednim potpornim stubom na sredini. Dužina mosta trebalo bi prema projektu da iznosi oko 48 km, i to bi bila najduža viseća konstrukcija na svetu.[13]
Piraterija u Malajskom moreuzu[uredi | uredi izvor]
Gusarstvo je od najranijih vremena predstavljalo jedan od najvećih problema za trgovačke brodove koji su prolazi kroz moreuz. Brojna manja ostrva, uvale i vegetacija mangrova duž obala oduvek su predstavljala idealna mesta za zasede gusarskih brodova. Piraterija se naglo intenzivirala tokom XVIII i 19. veka, kada su evropske kolonijalne sile intenzivirale svoje prosustvo u tom delu sveta, a često je pored pljačkaškog karaktera predstavljala i bunt lokalnog stanovništva protiv kolonijalnih vlasti.[14]
Prvu organizovanu akciju borbe protiv gusarstva u moreuzu zajednički su sprovodili Holandija i Britanska istočnoindijska kompanija tokom tridesetih godina 19. veka.
Problem piraterije aktuelan je i u XXI veku, pa je tako prema podacima Međunarodnog pomorskog biroa (IMB) za 2004. u području Jugoistočne Azije (koje uključuje i Malajski moreuz) registrovano ukupno 40% svih piratskih napada na svetu.[15] Prema istom izveštaju vode Indonezije se smatraju najopasnijim po trgovačke brodove sa prosečno 37 piratskih napada na 6 meseci.[16]
Zarad intenzivnije borbe protiv piraterije, obalske straže i mornarice Indonezije, Singapura i Malezije zajednički sprovode akcije na sprečavanju nezakonitih napada na području ovog moreuza. U zavisnosti od potreba u akcije se uključuju i mornarice Indije i Tajlanda.[17][18]
Ramsarska područja Malajskog moreuza[uredi | uredi izvor]
Obale Singapura, Tajlanda, Malezije i Sumatre koje su okrenute Malajskom moreuzu obrasle su dosta gustom tropskom vegetacijom mangrova. U biološkom smislu to su veoma raznovrsna područja raznovrsnih močvarnih ekosistema, zbog čega se dva lokaliteta nalaze na zaštićenoj Ramsarskoj listi: Pulau Kukup i Tandžung Pijai.[19]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Comparison of Tanker sizes”. Arhivirano iz originala 03. 05. 2021. g. Pristupljeno 26. 12. 2018.
- ^ „Ship Sizes | Maritime-Connector.com”. maritime-connector.com. Arhivirano iz originala 03. 05. 2021. g. Pristupljeno 26. 9. 2020.
- ^ Winn, Patrick (27. 3. 2014). „Strait of Malacca Is World’s New Piracy Hotspot”. NBC News. Arhivirano iz originala 15. 3. 2017. g. Pristupljeno 14. 3. 2017.
- ^ „Limits of Oceans and Seas, 3rd edition” (PDF). International Hydrographic Organization. 1953. Arhivirano iz originala (PDF) 15. 10. 2010. g. Pristupljeno 17. 12. 2013.
- ^ „Wayback Machine” (PDF). web.archive.org. 22. 11. 2014. Arhivirano iz originala 22. 11. 2014. g. Pristupljeno 26. 9. 2020.
- ^ „Malacca Strait Maritime History and World Seaports during the 1800s. The Maritime Heritage Project. Sea Captains, Ships, Merchants, Merchandise, Immigration and Passengers.”. www.maritimeheritage.org. Pristupljeno 26. 9. 2020.
- ^ Aljazeera.net Ships collide off Malaysian coast
- ^ Strait of Malacca - World Oil Transit Chokepoints, Energy Information Administration, U.S. Department of Energy
- ^ Freeman, Donald B. (2003). The Straits of Malacca: Gateway or Gauntlet?. McGill-Queen's University Press. str. 528—530. ISBN 978-0-7735-2515-3.
- ^ World Oil Transit Chokepoints, Energy Information Administration, US Department of Energy.
- ^ World Oil Transit Chokepoints
- ^ „India sees new strategic sea lane in Andaman Sea”. Daily Times, Pakistan. 30. 9. 2005. Arhivirano iz originala 30. 7. 2012. g. Pristupljeno 17. 12. 2013.
- ^ Mohd Hazmi bin Mohd Rusli, 'Straits of Malacca and Singapore: Ensuring Safe Navigation' Arhivirano na sajtu Wayback Machine (27. mart 2013), RSIS Commentaries, S. Rajaratnam School of International Studies, No 131/2011, Singapore, 13 September 2011.
- ^ "A Taste for Adventure; Even the Most Familiar Jar in the Spice Rack Holds a History Of Piracy, Shipwreck and Nation-Building", Chicago Tribune, April 18, 2001.
- ^ Piracy down 3rd year in row: IMB report", Journal of Commerce Online Arhivirano na sajtu Wayback Machine (17. decembar 2013); January 23, 2007.
- ^ -"Pirate attacks up 14 percent worldwide in Jan-Sept period, maritime watchdog says". Associated Press (Intl Herald Tribune). 2007-10-16.}-
- ^ Piracy in the Malacca Straits: A Problem Solved.
- ^ „Drastic drop in piracy in Malacca Straits.”. Arhivirano iz originala 7. 11. 2017. g. Pristupljeno 17. 12. 2013.
- ^ The Ramsar Convention on Wetlands
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Freeman, Donald B. (2003). The Straits of Malacca: Gateway or Gauntlet?. McGill-Queen's University Press. str. 528—530. ISBN 978-0-7735-2515-3.
- Borschberg, Peter, The Singapore and Melaka Straits: Violence, Security and Diplomacy in the 17th Century (Singapore and Leiden: NUS Press and KITLV Press, 2010). https://www.academia.edu/4302722
- Borschberg, Peter, ed., Iberians in the Singapore-Melaka Area and Adjacent Regions (16th to 18th Century) (Wiesbaden and Lisbon: Harrassowitz and Fundação Oriente, 2004). https://www.academia.edu/4302708
- Borschberg, Peter, ed. The Memoirs and Memorials of Jacques de Coutre. Security, Trade and Society in 17th Century Southeast Asia (Singapore: NUS Press, 2013). https://www.academia.edu/4302722
- Borschberg, Peter, ed., Journal, Memorials and Letters of Cornelis Matelieff de Jonge. Security, Diplomacy and Commerce in 17th Century Southeast Asia (Singapore: NUS Press, 2015). https://www.academia.edu/4302783
- Borschberg, Peter, "The value of Admiral Matelieff's writings for the history of Southeast Asia, c. 1600–1620", Journal of Southeast Asian Studies, 48(3), pp. 414–435. . doi:10.1017/S002246341700056X. Nedostaje ili je prazan parametar
|title=(pomoć) - Borschberg P. and M. Krieger, ed., Water and State in Asia and Europe (New Delhi: Manohar, 2008). https://www.academia.edu/4311610
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- A report from the International Maritime Organisation on the implementation of a Straits "Marine Electronic Highway" - a series of technological measures to ensure safe and efficient use of the busy waters
- Malacca, Singapore, and Indonesia (1978) by Michael Leifer
- The Strategic Importance of the Straits of Malacca for World Trade and Regional Development
- Waterway To the World The Strategic Importance of the Straits of Malacca
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Ostale | |
