Odnosi Crne Gore i Rusije

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Odnosi Crna Gora-Rusija
Map indicating locations of Crna Gora and Rusija

Crna Gora
Rusija

Odnosi Crne Gore i Rusije su inostrani odnosi Crne Gore i Ruske Federacije.

Istorija odnosa[uredi | uredi izvor]

Gramata Petra Velikog Crnogorcima, 1711. godine

Bogata istorija Crne Gore i Ruske Federacije datira od 18. vijeka. Ruske diplomate su 1711. godine posjetile crnogorskog mitropolita Danila I Petrovića – Njegoša i predali mu poslanicu ruskog cara Petra I sa prijedlogom da zajedno ratuju protiv Turske, što je Crna Gora prihvatila. U istoriji dvije zemlje 1711. se obilježava kao godina zvaničnog uspostavljanja političkih odnosa, pa je tokom 2011. svečano obilježeno 300 godina od uspostavljanja političkih kontakata.[1]

Godine 1715. mitropolit Danilo je boravio u Rusiji gdje ga je primio i car Petar Veliki. Mitropolit je zatražio da car uzme u zaštitu Crnu Goru i da je politički i materijalno pomogne. Car je odredio da se Crnoj Gori pokloni 10.000 rubalja, kao i da se Cetinjskom manastiru svake druge godine isplaćuje 500 rubalja. Nedugo nakon vladičine posjete Rusiji dolazi do slabljenja ruskog interesovanja za Balkan, a time i do zamiranja crnogorsko-ruskih veza.

Crna Gora pod ruskom zaštitom[uredi | uredi izvor]

Grob vladike Vasilija u Petrogradu

Crnogorsko-ruski odnosi postali su intezivniji za vrijeme političkog djelovanja mitropolita Vasilija Petrovića Njegoša (1744-1766). Mitropolit Vasilije je tri puta odlazio u Rusiju. U svim ovim kontaktima mitropolit je tražio da Rusija uzme Crnu Goru pod svoju zaštitu, kao i da pomogne da se izgrade institucije državne vlasti. Nakon povratka iz Rusije mitropolit Vasilije je ubjeđivao Crnogorce da ne treba da plaćaju harač Turcima, jer su oni ruski štićenici nad kojima sultan nema nikakve vlasti. Vladičino ubjeđivanje dalo je rezultata, pa su Crnogorci na Opštem zboru 1755. godine odbili da Turcima daju harač. Ovo odbijanje ubrzo je rezultiralo velikim turskim pohodom na Crnu Goru (1756). Pred turskom opasnošću, mitropolit Vasilije je uputio molbu ruskoj carici da na Porti interveniše u korist Crne Gore. Ruska vlada je tada, po prvi put, uzela u zaštitu Crnu Goru. Godine 1757. po nalogu ruske carice, mitropolit Vasilije je dobio pomoć od 15.000 rubalja za uspostavljanje vlasti u zemlji i 1.000 zlatnih cekina kao pomoć crnogorskom narodu.[2]

Šćepan Mali[uredi | uredi izvor]

Čovjek nepoznatog porijekla, poznat kao car Šćepan Mali, vladao je Crnom Gorom od 1767. do 1773, predstavljajući se kao ruski car Petar III Romanov.

Period Petra I Petrovića Njegoša[uredi | uredi izvor]

Početkom 19. vijeka dolazi do krize u crnogorsko-ruskim odnosima kada do ruskog dvora dolaze glasine o tajnim odnosima crnogorskog mitropolita Petra I sa Francuzima. Oktobra 1803. godine Sveti Sinod upućuje pismo vladici Petru I preporučujući mu da se povuče sa mitropolitske pozicije, a Crnogorcima da izaberu novog prvosveštenika. Jula 1804. godine sa crnogorskog Zbora upućeno je pismo ruskom caru kojim Crnogorci odbacuju optužbe protiv mitropolita, smatrajući da je riječ o najobičnijim spletkama. Naredne godine odnosi su bili sasvim izglađeni. Na Cetinje je marta 1805. godine došao ruski izaslanik Stefan Sankovski, koji je donio Crnogorcima gramatu kojom car potvrđuje svoju blagonaklonost prema Crnoj Gori. Pored gramate, Sankovski je donio i novčanu pomoć od 3.000 dukata.

1806. Kotor su zauzeli crnogorci i ruske snage Dmitrija Senjavina. Po Tilzitskom miru jula 1807. Kotor je predat Francuskoj.[3]

Crna Gora i car Nikolaj I[uredi | uredi izvor]

Car Nikolaj je 1828. godine odgovarajući na molbu vladike Petra I, donio odluku da se isplate sve zaostale subvencije od 1825. godine, da se vladici isplaćuje penzija od 300 dukata i da se za izdržavanje crnogorskog praviteljstva isplaćuje 1.000 dukata godišnje.

Potpunu odanost Rusiji pokazivao je i Petar II nasljednik mitropolita Petra I Petrovića Njegoša. Već u decembru 1830. godine ruska vlada je odlučila da pomogne izgradnju organa državne vlasti u Crnoj Gori. Tokom maja 1837. mitropolit Petar II je boravio u Rusiji gdje je pored ostalog, bio pozvan u audijenciju kod cara, koji je odlučio da se godišnja pomoć Crnoj Gori uveća sa 1.000 na 9.000 dukata. To je bila značajna svota, sasvim dovoljna za izdržavanje organa državne vlasti u Crnoj Gori.

Kada je došlo do promjene na crnogorskom prijestolu, car Nikolaj je juna 1852. godine primio knjaza Danila u zvaničnu audijenciju i tom prilikom mu lično saopštio podršku proglašenju Crne Gore za knjaževinu, a Danila za knjaza. Svoj zaštitnički stav prema Crnoj Gori ruska vlada je pokazala i u vrijeme zaoštravanja crnogorsko-turskih odnosa i rata 1852/53 godine.[4]

Pogoršavanje odnosa[uredi | uredi izvor]

Nakon 1855. Rusija nije blagonaklono gledala na akciju knjaza Danila za regulisanje odnosa s Portom, koju je knjaz vodio uz pomoć francuske diplomatije, ali ni crnogorski vladar nije bio zadovoljan držanjem Rusije na Pariskom kongresu. Crnogorsko-ruski odnosi su dodatno pogoršani zbog otvorene podrške ruskog konzula u Dubrovniku, knjaževim protivnicima koji su kao emigranti živjeli na austrijskoj teritoriji. Krajem 1856. ruski konzul dobija istrukcije da bude spreman za povlačenje krajnjeg poteza - nasilnog svrgavanja knjaza Danila, ukoliko se nijedan drugi način za uspostavljanje potpune ruske dominacije nad Crnom Gorom ne pokaže djelotvoran. Do izvjesnog poboljšanja u odnosima između Crne Gore i Rusije došlo je tek krajem 1857. godine, što je jednim dijelom posljedica rusko-francuskog približavanja nakon sastanka dva cara u Štutgartu.[5]

Period Nikole I Petrovića Njegoša[uredi | uredi izvor]

Spremnost da pomogne Crnu Goru i njenu političku borbu, Rusija je iskazivala i prvih godina vladavine knjaza Nikole (1860-1918). Prilikom izbijanja crnogorsko-turskog rata 1862. godine Rusija je svim silama radila da obustavi turski pohod. Ruska vlada zahtijevala je potpunu obustavu vojnih dejstava protiv Crne Gore. Kada su ruski zahtjev podržale i ostale velike sile, Omer-pašin pohod prema Cetinju je zaustavljen.[6]

Knjaz Nikola je početkom 1869. godine boravio u Petrogradu što je uticalo na povećanje ruske materijalne pomoći. Zahvaljujući novčanoj pomoći ruske vlade i ruskog Svetog Sinoda, u Crnoj Gori je ustanovljena srednja škola - Cetinjska bogoslovija i Djevojački institut. Ruska podrška bila je od velike važnosti u vrijeme Velike istočne krize 1875. kao i crnogorsko-turskog rata 1876-1878 kada se Rusija zalagala da Crna Gora dobije znatno teritorijalno proširenje.

Posle Berliskog kongresa[uredi | uredi izvor]

Nekadašnje rusko poslanstvo na Cetinju
Knjaz Nikola je prisustvovao krunisanju ruskog cara Aleksandara III u Moskvi 1883.[7]

Carska Rusija je u Knjaževini Crnoj Gori imala svoje diplomatske predstavnike od 1878. godine. Ruski diplomatski predstavnici bili su bliski sa crnogorskim Dvorom i održavali su redovne kontakte sa crnogorskom Vladom.[1]

I posljednjih decenija 19. vijeka Rusija je bila jedan od finansijskih stubova crnogorske države. Rusku subvenciju dobijao je Dvor, Bogoslovija, Djevojački institut, Bolnica Danilo I, crnogorska vojska, ministarstvo finansija. Rusija je već 1879. godine dala Crnoj Gori pomoć od milion kruna za kupovinu žita, nešto više od milion kruna za izmirivanje dugova austrijskim bankama, a 1882. dva miliona kruna za kupovinu topova.

Godine 1889. otpisani su i crnogorski dugovi petrogradskim bankama, dok je javna ruska subvencija Crnoj Gori povećana sa 46.000 na 100.000 rubalja. Rusija je od 1896. davala novac za izdržavanje crnogorske vojske (82.000 rubalja). Od 1895. do 1905. Rusija je poklonila Crnoj Gori 60.000 pušaka, 25.000 revolvera i 26 miliona metaka.

Početkom 20. vijeka ruska finansijska pomoć Crnoj Gori je značajno povećana. Od 1903. javna subvencija je sa 100.000 rubalja povećana na 500.000 rubalja, a pomoć za vojsku je uvećana sa 82.000 na 330.000 rubalja.[8]

Početak 20. vijeka[uredi | uredi izvor]

Brod Rurik (ru) u Baru 26. avgusta 1910.

Do promjena u crnogorsko-ruskim odnosima dolazi početkom 20. vijeka. Od tog vremena Rusija pokazuje sve više nepovjerenja prema crnogorskom suverenu, prigovarajući mu političku dvoličnost i nepouzdanost zbog, kako je tvrdio ruski vojni agent u Crnoj Gori, povišene ljubaznosti knjaza prema Italiji i Austrougarskoj. Ruska vlada je od 1903. smatrala da joj crnogorski vladar nije potreban kao ranije, jer je povratkom Karađorđevića u Srbiju, ona dobila mnogo važnijeg saveznika na Balkanu.[traži se izvor]

Knjaz Nikola je posetio Rusiju 1908.

Rusija i Crna Gora sklopile su tajni sporazum 17. novembra 1910. Potpisali su ga ministar vojni Crne Gore, Ivo Đurović na Cetinju i Vladimir Aleksandrovič Suhomlinov u Sankt Peterburgu. Po svojoj suštini, ovaj ugovor je bio naročito značajan za predstojeće naoružanje crnogorske vojske. Ruska vlada se obavezala da će crnogorskoj vojsci obezbediti opremu, naoružanje, medicinski materijal, a novčano pomagati i budžet Crne Gore. Sa druge strane, ni jedan vojni postupak Cetinja nije se smeo preduzeti bez prethodnog znanja carske vlade. Crna Gora se obavezala da na poziv Rusije stavi svoje vojne snage na raspolaganje carskoj vojsci (čl. 7). U vreme rata u crnogorskoj vojsci boravi ruski general u svojstvu načelnika štaba, dok je Kralj i dalje vrhovni komandant Armije. Ovakve odredbe ugovora narušavale su izvesnoj meri integritet i suverenitet Crne Gore. Sporazum je trebalo da u potpunosti izgladi odnose Crne Gore sa Rusijom, koji su tekom prethodnih godina bili promenljivi.[9]

Kada je 1913. godine, uspješnim završetkom Balkanskog rata, s dnevnog reda skinuto pitanje Turske, stav Rusije prema crnogorskoj državi iz osnova se promijenio. Ruskim interesima na Balkanu sada je najviše odgovarala moćna slovenska država koja će predstavljati pandan austrijskom ekspanzionizmu. Ovakav odnos prema Crnoj Gori će trajati sve do revolucije u Rusiji.[traži se izvor]

1918. Crna Gora de fakto prestaje postojati i postaje dio Srbije odnosno Kraljevine SHS. Poslije stvaranja jugoslovenske države Crna Gora kao samo jedna od njenih oblasti nije imala svoju diplomatiju, i sve veze između Crne Gore i Rusije razvijale su se u okviru sovjetsko-jugoslovenske saradnje.[10]

Odnosi Crne Gore i Ruske Federacije[uredi | uredi izvor]

Crna Gora je pristupila NATO paktu 2017.

Bilateralni odnosi[uredi | uredi izvor]

Moskovski most, Podgorica

Rusija je zvanično priznala Crnu Goru 12. juna 2006. godine. Diplomatski odnosi između dvije države uspostavljeni su 26. juna 2006. godine. Generalni konzulat Rusije u Podgorici transformisan je u Ambasadu Ruske Federacije u Crnoj Gori 1. januara 2007. godine.[1]

Bez obzira što je Crna Gora kao strateške ciljeve i prioritete svoje spoljne politike označila učlanjenje u Evropsku uniju i NATO alijansu, ostala je odlučna da sa Rusijom zadrži tradicionalno dobre i prijateljske odnose, pospješujući trgovinu, ekonomsku, naučno-tehničku i kulturnu saradnju. Ministar inostransih poslova Rusije Sergej Lavrov je u zvaničnoj posjeti Crnoj Gori 2011. godine izjavio da Rusija snažno podržava evropske integracije Crne Gore, te da njena namjera za integraciju u NATO ne može uticati na izuzetno bliske prijateljske odnose dvije države.[11]

Zahlađenje odnosa[uredi | uredi izvor]

Vlada Crne Gore je otvoreno podržala sankcije EU i SAD protiv Rusije zbog krize u Ukrajini 2014. Rusija je proglasila jednogodišnju zabranu uvoza određenih poljoprivrednih proizvoda iz zemalja koje su joj uvele sankcije ili su im se pridružile, a na udaru se našla i Crna Gora, koja je podržala sankcije uvedene Moskvi zbog sukoba u Ukrajini. Rusija je dodatno najavila da će smanjiti broj čarter letova za Crnu Goru i na taj način višestruko smanjiti broj građana Rusije koji odmaraju u Crnoj Gori, preorijentišući ih na Krim i u ljetovališta na Crnom moru.[12]

Nakon što je Crna Gora 2015. godine zvanično dobila poziv za punopravno članstvo u NATO, Ruska Duma usvojila je izjavu kojom se usprotivila ulasku Crne Gore u NATO, upozoravajući da to može imati negativne tendencije u oblasti turizma, investicija i ekonomske saradnje Rusije i Crne Gore.[13]

Ekonomski odnosi[uredi | uredi izvor]

Kombinat Aluminijuma Podgorica - KAP (u vlasništvu Rusala)

Odmah po obnovi državnosti, priliv ruskog privatnog kapitala u Crnu Goru enormno je porastao. Crna Gora je za ruske investicije bila atraktivna na planu industrije i nekretnina pošto je postala jedna od omiljenih turističkih destinacija. Značajno je porastao i broj ruskih kompanija koje su pokrenule biznis u Crnoj Gori, a ruski građani su, tokom prvih pet godina crnogorske nezavisnosti, pokupovali brojne nekretnine na Crnogorskom primorju i unutrašnjosti Crne Gore.[14]

Turizam[uredi | uredi izvor]

Ruski avion sleće u Aerodrom Tivat

U 2014. Crnu Goru je posjetilo 318 375 turista iz Rusije, koji su ostvarili 2 581 349 noćenja.

U 2013. Crnu Goru je posjetilo 300 177 turista iz Rusije, koji su ostvarili 2 367 000 noćenja.

U 2012. Crnu Goru je posjetilo 243 647 turista iz Rusije, koji su ostvarili 1 988 533 noćenja.

U 2011. godini u Crnoj Gori boravilo je 244 924 turista iz Rusije, koji su ostvarili 1 791 616 noćenja.

U 2010. godini u Crnoj Gori boravilo je 150 194 turista iz Rusije, koji su ostvarili 1 217 978 noćenja.

U 2009. godini u Crnoj Gori boravilo je 146 000 ruskih turista, koji su ostvarili 1 100 000 noćenja.[1]

Diplomatski predstavnici[uredi | uredi izvor]

U Moskvi[uredi | uredi izvor]

Slobodan Backović prilikom predaje akreditiva u Moskvi

Ambasada Crne Gore u Ruskoj Federaciji pokriva Bjelorusiju i Kazahstan.

U Podgorici[uredi | uredi izvor]

Kod crnogorske vlade u egzilu[uredi | uredi izvor]

U Cetinju[uredi | uredi izvor]

Zanimljivosti[uredi | uredi izvor]

Ruski car Aleksandar II poklonio je knjazu Nikoli mali parabrod zvan Slavjanin, prilikom bečke izložbe 1873.[17]

Poređenje[uredi | uredi izvor]

Rusija Rusija Crna Gora Crna Gora
Stanovništvo 146.267.288 620.029
Površina 17.125.187 km² 13.812 km²
Gustina naseljenosti 8,4 /km² 45,27/km²
Prijestonica Moskva Cetinje
Najveći grad Moskva - 11.503.501 (14.837.510 šire područje) Podgorica - 150.977 (185.937 šire područje)
Oblik vladavine Polu-predsjednička republika Parlamentarna republika
Zvanični jezik Ruski Crnogorski
Vjeroispovijest 70% Pravoslavlje, 9% Islam, 2% ostali hrišćani, 19% ostali 72,07% Pravoslavlje, 19,11% Islam, 3,44% Katolicizam, 5,38% ostali
Etnička struktura 79,8% Rusi, 3,8% Tatari, 2% Ukrajinci, 1,2% Baškiri, 1,1% Čuvaši, 12,1% ostali 44,99% Crnogorci, 29,02% Srbi, 8,65% Bošnjaci, 4,91% Albanci, 3,31% Muslimani, 0,97% Hrvati, 8,45% ostali
BDP (po stanovniku) 14.612 $ (2013) 7.126 $ (2013)

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v g Bilateralni odnosi > Ruska Federacija Arhivirano na sajtu Wayback Machine (29. januar 2016), Ministarstvo spoljnih poslova i evropskih integracija
  2. ^ Vladika Vasilije u crnogorskoj povijesnici
  3. ^ Rusko-Crnogorski odnosi - Istorija i savremenost
  4. ^ „Crnogorske dinastije - Petrović Njegoš”. Arhivirano iz originala 13. 11. 2017. g. Pristupljeno 13. 02. 2016. 
  5. ^ Sazdanje crnogorske nacionalne države (1796-1878)
  6. ^ Crnogorsko - osmanski rat 1876-1878.
  7. ^ RTCG - Radio Televizija Crne Gore - Nacionalni javni servis :: Kalendar :: 10. Maj
  8. ^ „Pomoć Rusije Crnoj Gori kroz vjekove”. Arhivirano iz originala 14. 02. 2016. g. Pristupljeno 02. 10. 2018. 
  9. ^ „Crna Gora[[Kategorija:Botovski naslovi]]”. Arhivirano iz originala 28. 06. 2017. g. Pristupljeno 13. 07. 2017.  Sukob URL—vikiveza (pomoć)
  10. ^ M. Kusovac - Odnos Crne Gore i Rusije
  11. ^ Sergej Lavrov u posjeti Crnoj Gori
  12. ^ „Odgovor Glazjeva na crnogorske sankcije”. Arhivirano iz originala 22. 02. 2016. g. Pristupljeno 13. 02. 2016. 
  13. ^ „Ruska Duma protiv ulaska Crne Gore u NATO”. Arhivirano iz originala 17. 02. 2016. g. Pristupljeno 13. 02. 2016. 
  14. ^ Ruske investicije u Crnoj Gori
  15. ^ a b Diplomatska poslanstva u Kraljevini i Knjaževini Crnoj Gori
  16. ^ Černogoriя (rezidenciя v Cetinьe), DIPLOMATЫ ROSSIЙSKOЙ IMPERII
  17. ^ Nada Tomović: Crnogorski konzulat u Skadru 1863‐1915. godine, stranica 743

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Односи_Црне_Горе_и_Русије&oldid=27672806”