Veternik (Novi Sad)
Veternik | |
|---|---|
 Veternik, ulica Kralja Petra I | |
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Autonomna pokrajina | Vojvodina |
| Upravni okrug | Južnobački |
| Grad | Novi Sad |
| Stanovništvo | |
| — 2022. |  18.849 |
| — gustina | 981,72 st./km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 45° 15′ 07″ S; 19° 45′ 20″ I / 45.252° S; 19.755666° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Površina | 19,2 km2 |
.svg)  Veternik Veternik na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Registarska oznaka | NS |
Veternik je naseljeno mesto koje se nalazi u sastavu grada Novog Sada u Južnobačkom okrugu. Veternik predstavlja kombinaciju urbane i ruralne sredine. Prema popisu iz 2022. bilo je 18.849 stanovnika.
Položaj i delovi naselja[uredi | uredi izvor]
Veternik je lociran zapadno od Novog Sada, istočno od futoga, severno od reke Dunav i južno od Rumenke. Severoistočno, istočno i jugoistočno od Veternika nalaze se gradske četvrti Novog Sada Sajlovo, Jugovićevo, Novo Naselje (Bistrica), Satelit, Telep, Lipov Gaj, Adice i Kamenjar. Južno od Veternika, preko Dunava, nalazi se naselje Rakovac.
U sastavu Veternika nalaze se delovi ovog naselja pod nazivima Pasuljište i Veternička Rampa.
Granice mesne zajednice Veternik identične su granicama naseljenog mesta Veternik, dok katastarska opština Veternik, pored naselja Veternik, obuhvata i jugozapadne delove Novog Sada (Lipov Gaj, Adice, Kamenjar, deo Kameničkog ostrva).
Istorija[uredi | uredi izvor]
Pre Prvog svetskog rata, na ovom mestu je postojao Novi majur u vlasništvu grofova Kotek. Na njemu je 1910. godine registrovano 272 stanovnika.
Veternik je osnovan 1923. godine kao naselje za ratne vojne invalide-veterane iz Prvog svetskog rata, koji su se borili na planini Veternik u Makedoniji. Tadašnji Veternik imao je svega dve ulice. Izgrađene kuće bile su tipske, a neke od njih su i danas autentične.
Po završetku Prvog svetskog rata, kralj Aleksandar je svojim dobrovoljcima, koji su, učestvujući u velikoj bici protiv bugarskih snaga, bili trajno oslepljeni nervnim gasom, dodelio zemlju u okolini Novog Sada, a na području današnjeg Veternika.[1][2] Ti Solunci i njihove porodice su naselile plodnu ravnicu, pustaru Novi Majur i stvorili zametak ovog naselja. Železnička stanica Hotekovo, nazvana po obližnjem imanju grofa Hoteka, preimenovana je u Veternik u maju 1923, po predlogu uprave Doma slepih invalida u Zemunu.[3]
Naselje Veternik je nastalo na eksproprisanom imanju grofova Kotek. Za gradnju naselja izabran je Novi majur, koji se orijentaciono nalazio na mestu savremene osnovne škole. Južno od majura bila je železnička pruga Novi Sad - Bačka Palanka i novo naselje je izgrađeno uz nju. Železnička pruga je 1970. godine izmeštena severno od Veternika i sada on nema železničku stanicu.
Naseljavanje Veternika je trajalo od 1923. do 1937. godine. Naseljenici su se prvo nastanili u zgrade starog majura, a 1928. godine počinje izgradnja novih kuća. Jugozapadno od Veternika izgrađen je drugi deo naselja zvan Pasuljište. To su bile dve ulice južno od puta Novi Sad - Bačka Palanka. Pasuljište je osnovalo oko 50 siromašnih porodica iz Futoga. Naselja Veternik i Pasuljište su ubrzo administrativno spojena, a status samostalnog naselja Veternik dobija posle Drugog svetskog rata.
Polovinom 20. veka Veternik je bio malo naselje. Godine 1948. u njemu je živelo 789, a 1953. godine 846 stanovnika. Nakon popisa iz 1953, gradske vlasti otkupljuju zemljište istočno od Veternika i parcelišu ga za gradnju tipskih kuća. Kuće su bile dvojne, pokrivene salonitom, a imale su veoma niske tavane. Gradnja je bila najintenzivnija posle 1962. godine, a potrajala je do 1968. Naglo širenje naselja je izazvalo i porast broja stanovnika; 1971. godine u Veterniku je živelo 5.730 lica.
Posle organizovane gradnje tipskih kuća za radnike novosadskih preduzeća, dozvoljena je i slobodna gradnja. Okolna zemljišta su isparcelisana i vlasnici su ih slobodno prodavali. Tada je već porastao standard stanovnika i počinje gradnja većih i bolje opremljenih kuća. Gradnja je dobila takav zamah da je Veternik do 2002. godine porastao na 18.626 stanovnika. Uporedo sa povećanjem broja stanovnika, menjao se i karakter naselja. 1953. godine, 65,4% aktivnog stanovništva Veternika bavilo se poljoprivredom, da bi do 1991. godine taj udeo bio smanjen na svega 2,8%.
Karakteristike naselja[uredi | uredi izvor]
Kod Veternika je najzastupljenija stambena funkcija. U naselju postoji osnovna škola, dve apoteke, mala pošta, mala pijaca, itd. Od privrede, tu postoje skladišta, prodavnice građevinskog materijala i privatna preduzeća od kojih se najviše njih bavi trgovinom. Najviše takvih preduzeća je duž puta ka Novom Sadu.
U prvim fazama razvoja ovo je bilo tipično dvojno naselje, činili su ga izdvojeni Veternik i Pasuljište. Ovako veliko naselje, koje je na zapadu spojeno sa Futogom, a na istoku sa Novim Sadom, nema formiran centar. Na periferiji starog dela naselja nalaze se osnovna škola, obdanište i dom zdravlja. Ostale javne službe su u najjužnijoj ulici uz palanački put. Tu su pošta, mesna kancelarija, pijaca i nekoliko prodavnica.
Obrazovno-kulturne institucije[uredi | uredi izvor]
Od obrazovnih ustanova u Veterniku postoje OŠ „Mihajlo Pupin“, OŠ „Marija Trandafil“, kao i predškolska ustanova „Radosno detinjstvo“. Srednje obrazovanje stanovnici Veternika pohađaju u Novom Sadu i Bačkoj Palanci.
Od kulturnih ustanova u Veterniku postoje Kulturno-privredni centar (KPC), Kulturno-umetničko društvo „Sava Vukosavljev", te Folklorno udruženje „Veliko kolo“ — za uzrast od 3 do 77 godina.
Veternička crkva posvećena „Sv. Simeonu Mirotočivom“ spada među najlepše verske objekte u Srbiji sagrađene krajem 20. veka.
Od specijalnih, postoji jedinstvena i najveća ustanova u Srbiji: Dom za decu i omladinu ometenu u razvoju.
Ovde se nalazi Bosanska brvnara s etnografskom zbirkom.
Zdravstvene institucije[uredi | uredi izvor]
U Veterniku postoji veliki Dom zdravlja i u okviru istog više različitih dispanzera.
Sport[uredi | uredi izvor]
Na granici Veternika sa novosadskim naseljem Adice se nalazi Sportski centar „Vujadin Boškov“, trenažna i boravišna baza fudbalskog kluba „Vojvodina“ iz Novog Sada, sa 6 travnatih terena. U naselju postoje sportski klubovi FK Veternik, KK Roling, KK Veternik i OK Reljić.
Od poznatih ličnosti iz sveta sporta u Veterniku žive braća Kačar (najpoznatija sportska porodica u Srbiji), Tadija (1956) i Slobodan (1957), profesor fizičke kulture; Tadija je Magistar sporta i fizičke kulture. Osvajači su najvrednijih trofeja u bokserskom sportu, olimpijskih, svetskih, evropskih, mediteranskih i balkanskih medalja. Slobodan je postao i profesionalni svetski prvak IBF federacije, 21.12.1985. (Pezaro, Italija); proglašen je za najboljeg sportistu AP Vojvodine XX veka, 2001. god.
Nenad (Tadija) Kačar (1982), vaterpolista, diplomirao na fakultetu tehničkih nauka, klupski prvak Evrope sa VK Bečej (Bečej, Srbija), 2000. godine. Od 2006. igra u Kataniji na ostrvu Sicilija u Italiji.
Gojko (Sreto) Kačar (1987) fudbaler, FK Vojvodina Novi Sad, FC Herta Berlin, HSV Hamburg. Reprezentativac Srbije, 2. mesto, Evropsko prvenstvo za mlade 2007.
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
U naselju Veternik živi 18.626 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 35,1 godina (34,4 kod muškaraca i 35,8 kod žena). U naselju ima 5.323 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,39.
Ovo naselje je uglavnom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine). Stanovništvo Veternika je između dva popisa (1991. i 2002. godine) poraslo za skoro 100 procenata. Godine 1991. u naselju je živeo 10.271 stanovnik dok je 2002. godine bilo 18.626 stanovnika. Ovaj porast broja stanovnika je posledica građanskog rata u Hrvatskoj i u Bosni i Hercegovini, kao i posleratnih iseljavanja iz tih država. Što se tiče nacionalnih manjina, u Veterniku žive Mađari, Romi, Hrvati i Slovaci.
 |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
| m | ž |
|||
| ? | 38 | 34 | ||
| 80+ | 41 | 92 | ||
| 75—79 | 103 | 144 | ||
| 70—74 | 206 | 275 | ||
| 65—69 | 369 | 432 | ||
| 60—64 | 500 | 471 | ||
| 55—59 | 374 | 429 | ||
| 50—54 | 590 | 633 | ||
| 45—49 | 723 | 740 | ||
| 40—44 | 705 | 697 | ||
| 35—39 | 764 | 780 | ||
| 30—34 | 717 | 760 | ||
| 25—29 | 726 | 753 | ||
| 20—24 | 737 | 718 | ||
| 15—19 | 708 | 673 | ||
| 10—14 | 683 | 692 | ||
| 5—9 | 639 | 617 | ||
| 0—4 | 559 | 504 | ||
| Prosek : | 34,4 | 35,8 | ||
| ||||||||||||||||||||||||
|
| Pol | Ukupno | Neoženjen/Neudata | Oženjen/Udata | Udovac/Udovica | Razveden/Razvedena | Nepoznato |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 7.301 | 2.364 | 4.591 | 184 | 158 | 4 |
| Ženski | 7.631 | 1.884 | 4.688 | 827 | 228 | 4 |
| UKUPNO | 14.932 | 4.248 | 9.279 | 1.011 | 386 | 8 |
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija |
|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 3.289 | 105 | 0 | 3 | 820 |
| Ženski | 2.561 | 58 | 1 | 0 | 493 |
| UKUPNO | 5.850 | 163 | 1 | 3 | 1.313 |
| Pol | Proizvodnja i snabdevanje | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
| Muški | 49 | 413 | 711 | 94 | 448 |
| Ženski | 15 | 66 | 697 | 107 | 83 |
| UKUPNO | 64 | 479 | 1.408 | 201 | 531 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad |
| Muški | 25 | 115 | 138 | 78 | 75 |
| Ženski | 69 | 133 | 70 | 172 | 458 |
| UKUPNO | 94 | 248 | 208 | 250 | 533 |
| Pol | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 133 | 1 | 0 | 81 | |
| Ženski | 109 | 2 | 0 | 28 | |
| UKUPNO | 242 | 3 | 0 | 109 | |
Galerija[uredi | uredi izvor]
-
Pravoslavna crkva u Veterniku -
Mesna kancelarija u Veterniku -
Biblioteka u Veterniku -
Osnovna škola Mihajlo Pupin u Veterniku -
Dom zdravlja u Veterniku -
Dom za decu i omladinu ometenu u razvoju u Veterniku -
Stadion FK Veternik -
Groblje u Veterniku -
Naselje Lipov Gaj, na granici Veternika i Adica -
Na keju u Veterniku
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ "Politika", 31. mart 1935
- ^ Veternik, selo slepih sa zdravom decom. "Vreme", 29. jan. 1939, str. 10. digitalna.nb.rs
- ^ "Politika", 4. maj 1923, str. 5
- ^ „Knjiga 20”. Uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002. i 2011. Podaci po naseljima (PDF). stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. septembar 2011. ISBN 978-86-6161-109-4.
- ^ „Knjiga 2”. Starost i pol, podaci po naseljima (PDF). publikacije.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. 2023. ISBN 978-86-6161-230-5.
- ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
- ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
