Vlasenica

Ukoliko ste tražili selo u Srbiji, pogledajte članak Vlasenica (Vladimirci).

Vlasenica
Panorama Vlasenice
Zastava Grb
Administrativni podaci
Država	Bosna i Hercegovina
Entitet	Republika Srpska
Opština	Vlasenica
Osnovan	prvi pomen 1219. godine
Stanovništvo
— 2013.	6.715
Geografske karakteristike
Koordinate	44° 10′ 58″ S; 18° 56′ 25″ I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	663 m
Površina	220 km2
Vlasenica Vlasenica na karti Bosne i Hercegovine
Ostali podaci
Poštanski broj	75440
Pozivni broj	056
Veb-sajt	www.opstina-vlasenica.org

Vlasenica je naseljeno mjesto i sjedište istoimene opštine u istočnom dijelu Republike Srpske, BiH. Smeštena je u regiji Birač, ispod planine Javor. Prema preliminarnim podacima popisa stanovništva 2013. godine, u naseljenom mjestu Vlasenica ukupno je popisano 6.715 lica.

Geografski položaj i klima

Vlasenica se nalazi na mjestu gdje se put, koji iz doline rijeke Drine vodi prema Istočnom Sarajevu dijeli u dva kraka, pa jedan produžava ka jugu – Han Pijesak – Sokolac – Sarajevo, a drugi nešto zapadnijim smjerom Kladanj – Olovo – Sarajevo. Svojim geografskim položajem i nadmorskom visinom od 668 m, Vlasenica spada u red brdsko-planinskih gradića. Samo jedan manji dio teritorije opštine Vlasenica je na visini manjoj od 500 m, jedna trećina je između 500 i 700 m, a ostali dio njenog područja je na preko 700, čak i do 1.400 m nadmorske visine. Ovim predjelima dominira planina Javor (1.537 m), a neposredno iznad grada je brdo Viselac sa vrhom Kik (903 m). Opština Vlasenica je okružena opštinama Han Pijesak, Milići, Šekovići, Zvornik i Kladanj.

Najznačajnija saobraćajna komunikacija koja prolazi kroz Vlasenicu je magistralni put Beograd – Sarajevo, koji je veoma važna veza Srpske sa Srbijom. Vlasenica se nalazi na prelazu iz izrazito planinskog u nešto pitomiji ravničarski dio. Nerijetko se dešava da se u gornjem, višem, dijelu grada snijeg zadrži i do 15 dana duže nego u donjem dijelu.

Istorija

Okolina Vlasenice je bila stalno naseljena od praistorije pa do današnjih dana, o čemu, pored ostalih, svjedoči i nekropola sa humkama na lokalitetu Šošari (današnja opština Milići).

U srednjem vijeku područje današnje Vlasenice ulazilo je u sastav srednjovjekovne župe Birač, o kojoj postoje pisani tragovi iz 1219. godine i danas se čuvaju u dubrovačkoj biblioteci. Ovaj kraj je u to vrijeme bio uglavnom u posjedu feudalnih porodica Pavlovića, Diničića, Zlatonosovića i Orlovića koji su u blizini Vlasenice imali svoja utvrđenja i zamkove.

Pod Osmansko carstvo Vlasenica je potpala sredinom 1463. godine, kada se već javlja i naselje, ali pod imenom Birač, koje će zadržati do kraja 18. vijeka. Mjesto je dobilo današnje ime po travi vlasulji koja raste u okolini. Vlasenica je 1765. godine postala sjedište kadiluka (sreza) Knežina.

Jedan od najstarijih dijelova Vlasenice se zove Kruševik. Najstarija srpska groblja se nalaze na Lijepoj ravni, Cvijetnju i Zagrađu. Iako je turska vladavina umnogome unazadila ovaj kraj, Srbi su uspjeli da se izbore za crkvenu opštinu, a ubrzo, 1882. godine, i za prvu osnovnu školu u ovom kraju.

I u tom vremenu, pod Turcima, Vlasenica je bila važna raskrsnica. U 17. vijeku, kao središte kadiluka (sreza), nalazila se u sastavu zvorničke kapetanije, a od 1842. godine bila je uključena u redovan telegrafsko-telefonski i poštanski saobraćaj. U slučaju opasnosti hajduci su nalazili spas u izbjeglištvu na Glasincu, Majevici i Srbiji. Hajduci su se pomjerali i zbog epidemija kuge, koja je često harala ovim krajevima, zbog čega je Birač u jednom periodu turske vladavine bio vrlo rijetko naseljen.

Austrougarska vojska je ušla u Vlasenicu septembra 1878. godine. Godine 1905. donosi se zakon o crkvenoj i školskoj autonomiji, kojim su građani dobili pravo na upotrebu ćiriličnog pisma i prava na otvaranje škola. Grad je 1912. godine imao 1.962 stanovnika.

Tokom Prvog svjetskog rata borbe u okolini Vlasenice bile su veoma česte. Prodorom srpske i crnogorske vojske u Birač prekinuta je komunikacija Sarajevo — Vlasenica. Glavna bitka između srpske i austrougarske vojske, što se tiče šireg područja Vlasenice, odigrala se 28. septembra 1914. godine u Kraljevoj Gori. Srbi su izašli kao pobjednici i preuzimanjem te teritorije, a ugroženo je snabdijevanje austrougarskih trupa u Srbiji. Zbog toga je general Oskar Poćorek naredio 13. austrougarskoj brigadi sa sjedištem u austrougarskoj kasarni u Vlasenici da napadne srpske trupe i da ih odbaci prema Han Pijesku. Odmah poslije toga Poćorek je naredio da se srpske i crnogorske trupe što prije izbace iz Birča i Podrinja, tako da je do toga došlo poslije višednevnih borbi. U ovim događajima veći broj Srba iz Vlasenice se priključio srpskoj vojsci, a njih 80 učestvovalo je u proboju solunskog fronta i završnim operacijama pri oslobođenju zemlje 1918. godine. Svjedoci burnih događanja u periodu 1914—1918. su i brojni spomenici u i oko Vlasenice.

Za vrijeme Drugog svjetskog rata Vlasenica se nalazila u sastavu NDH. Zlostavljanje talaca u vlaseničkoj kasarni i pojedinačna ubistva seljaka, prerasla su, tokom jula i početkom avgusta 1941. godine, u masovnije zločine. Samo u Rašića Gaju, nedaleko od Vlasenice, ubijeno je više desetina lica. Znatan broj pohapšenih otpremljen je u Slavonsku Požegu i druge ustaške sabirne logore. Stanovnici pojedinih sela su napuštali svoja sela i tražili utočište u obližnjim šumama, gdje su muškarci masovno pristupali ustaničkim jedinicama. Srpska vojska imala je mnogo pristalica u području prema Romaniji, a partizanski pokret je bio prihvaćen u susjednim Šekovićima.

Drugi svjetski rat

Spomenik srpskoj vojsci i partizanskim odredima, kod restorana Mitrović

U razdoblju od 22. juna do 22. jula 1941. godine izvršeno je masovno ubijanje i klanje Srba iz varošice Vlasenice i okolnih sela na mestu zvanom Rašića Gaj.

Ustaše su 22. juna 1941. povele oko 40 ljudi iz Vlasenice na streljanje izvan varoši. Kada su ih doveli do mesta gde treba da budu streljani i naredili im da uđu u iskopane rake, trojica su raskinula lance i dala se u bekstvo, ustaše su pripucale za njima, ali ih zbog mraka i šumovitog terena nisu pogodili. Dvojica spaseni su Đorđe Višković i Lazar Radeković.

Kultura

U Vlasenici se održava veći broj kulturnih manifestacija pod okriljem „Prosvjete“ i njenog „Srpskog prosvjetnog kulturnog društva Prosvjeta“.

Obrazovanje

• Studijski program Šumarstvo, pri Poljoprivrednom fakultetu Univerziteta u Istočnom Sarajevu.
• Srednjoškolski centar „Milorad Vlačić“ nalazi se u novoj zgradi sagrađenoj 1981. godine, a vodi porijeklo od Niže građevinske škole i poslijeratne Niže realne gimnazije.
• Osnovna škola „Vuk Karadžić“ koja vodi porijeklo od prve osnovne škole u Vlasenici osnovane 1882. godine u okviru Srpske crkvene opštine.
• Predškolska ustanova-obdanište „Prvi koraci“.
• JP „Narodna biblioteka“ Vlasenica, smještena u Domu kulture u Vlasenici.

Stanovništvo

Sastav stanovništva – naseljeno mjesto Vlasenica
	2013.	1991.	1981.	1971.
Ukupno	6 715 (100,0%)	7 909 (100,0%)	6 000 (100,0%)	3 976 (100,0%)
Srbi	5 679 (84,57%)	2 743 (34,68%)	1 793 (29,88%)	1 124 (28,27%)
Bošnjaci	967 (14,40%)	4 800 (60,69%)1	3 435 (57,25%)1	2 774 (69,77%)1
Hrvati	23 (0,343%)	26 (0,329%)	18 (0,300%)	12 (0,302%)
Neizjašnjeni	17 (0,253%)	–	–	–
Nepoznato	14 (0,208%)	–	–	–
Ostali	10 (0,149%)	98 (1,239%)	22 (0,367%)	25 (0,629%)
Jugosloveni	3 (0,045%)	242 (3,060%)	578 (9,633%)	5 (0,126%)
Crnogorci	1 (0,015%)	–	28 (0,467%)	7 (0,176%)
Muslimani	1 (0,015%)	–	–	–
Romi	–	–	98 (1,633%)	25 (0,629%)
Albanci	–	–	22 (0,367%)	3 (0,075%)
Mađari	–	–	3 (0,050%)	–
Slovenci	–	–	2 (0,033%)	–
Makedonci	–	–	1 (0,017%)	1 (0,025%)

1. ¹ Na popisima od 1971. do 1991. Bošnjaci su popisivani uglavnom kao Muslimani.

Privreda

Dosadašnja privredna aktivnost je zasnovana uglavnom na eksploataciji i niskom stepenu prerade šume i drveta, sirovog aluminijuma koji se kupuje na strani, proizvodnji pozamanterije, ugostiteljstvu, turizmu i dr. Ukupno je zaposleno oko 2.000 radnika, a sva privredna preduzeća su u fazi vlasničke tranzicije. Ekonomsko-socijalna situacija i stanje je veoma teško i neizvjesno. Nezaposlenost ili privredna latentna zaposlenost veoma su izražene, sa stopom od oko 44% ili oko 1.500 nezaposlenih i oko 800 prividno zaposlenih tj. radnika koji ne primaju zarade i naknade i ne uživaju ostala prava iz takvog radnog odnosa. Ukupno ostvareni proizvod kod društvenih preduzeća koja se bave proizvodnjom i pružanjem usluga zaključno sa 30. junom 2002. godine iznosio je 4.994.067 KM, što iznosi oko 255 KM po glavi stanovnika.

Turizam

Posebno obilježje ovog kraja su visoke i guste šume. Na jednog stanovnika dolazi 0,70 hektara šumske površine (evropski prosjek je 0,34). Ove šume su vrijedne i po sastavu i vrsti drveća. Pored stogodišnjih bukava, jela, javora, borova i smreke, ovdje se može naići i na primjerke Pančićeve omorike. Obilje šumskih plodova, naročito raznih vrsta gljiva (vrganj, smrčak, lisičarke, rujnice, reduše i dr.) i rasprostranjenost razne divljači (srna, divlja svinja, medvjed, vuk, lisica, zec i dr), te relativno bogastvo ribljeg fonda u Studenom i Zelenom Jadru, Tišči i Drinjači (pastrmka, mladica, lipljan, mrena, škobalj, klen i dr.) takođe motivišu određene kategorije turista da dolaze u ovaj kraj.

Među najljepšim prirodnim ambijentima ovog kraja na prvom mjestu je planinska visoravan Ružina voda (oko 1.130 m nadmorske visine) koja se prostire na putu prema Han Pijesku, danas privlačno izletište Vlaseničana, a zbog gustih šuma (pretežno četinarskih) zelenih livada i proplanaka i hladne čiste vode ima i obilježja prave vazdušne banje.

Mada je ovaj kraj poznat po izvorima, Vlasenica se ne može pohvaliti riječnim bogatstvom. U neposrednoj okolini ima nekoliko manjih rječica i potoka (Drinjača, Tišča, Studeni Jadar) i uz njih su koncentrisana manja izletišta (Tiščino Vrelo, Tišina, Slapovi).

Sport

Sportske aktivnosti u Opštini Vlasenica odvijaju se kroz rad sportskih organizacija-klubova:

• Planinarsko-ekološko društvo Acer
• Biciklistički klub „KPL“
• Fudbalski klub Vasenica
• Košarkaški klub Vlasenica
• Odbojkaški klub „Net“ Vlasenica
• Atletski klub Vlasenica
• Karate klub Mladost Vlasenica
• Tekvondo klub Specijalac
• Tekvondo klub 8. maj
• Skijaški klub Igrišta
• Šahovski klub Vlasenica
• Džudo klub Vlasenica

Najveće i najznačajnije sportsko društvo u Vlasenici je Planinarsko-ekološko društvo Acer, koje ima više od 200 registrovanih članova. Društvo postoji od 2004. godine, a njegovi članovi su postigli izvanredne rezultate — 2006. godine je osvojen najviši alpski vrh Mon Blan, 2008. najviša tačka Afrike Kilimandžaro, a 2009. najviši evropski vrh Elbrus na Kavkazu. 2012. godine je osvojen i najviši aktivni azijski vulkan Damavand u Iranu. To su i najveći uspjesi vlaseničkog sporta u međunarodnoj konkurenciji. Takođe, osvojene su i najviše planine Bosne i Hercegovine, Crne Gore, Makedonije, Albanije, Slovenije, Srbije, Grčke i Bugarske. Društvo je markiralo oko 200 km planinarskih staza. Organizuje planinarske manifestacije, od kojih je najveći Pohod u Pjenovac, na kojem je u februaru 2015. učestvovalo 650 planinara iz 35 gradova. Najuspješniji član društva je Vesna Došić, 2008. godine je proglašena za sportistu godine opštine Vlasenica.

Galerija

• 
  Crkva u Vlasenici
• 
  Vlasenica panorama
• 
  Vlasenica panorama
• 
  Vlasenica panorama

Vidi još

• Opština Vlasenica
• Crkva Svetih apostola Petra i Pavla u Vlasenici
• Veledin
• Birač

Literatura

• Krsmanović; Sokanović; Kosorić, Jovo;Savo;Mirko (2011). Han Pijesak : prostor — vrijeme — ljudi : monografija. Han Pijesak. ISBN 978-86-914787-0-4. CS1 održavanje: Višestruka imena: spisak autora (veza)

Spoljašnje veze

• Opština Vlasenica (jezik: srpski)
• Turistička organizacija opštine Vlasenica (jezik: srpski)
• Info portal Vlasenica 24 (jezik: srpski)
• Ski centar „Igrišta“ Vlasenica (jezik: srpski)
• Hotel „M“ Vlasenica Arhivirano na sajtu Wayback Machine (29. decembar 2010) (jezik: srpski)
• „Proizvodnja aluminijumskih profila - Alpro“ Vlasenica (jezik: srpski)
• Eko Aktivisti Vlasenica (jezik: srpski)