Pređi na sadržaj

Lepenski Vir

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Lepenski Vir
Arheološka nalazište ispod staklenog krova
Lepenski Vir na karti Srbije
Lepenski Vir
Prikaz na mapi Srbije
Mesto Srbija
Koordinate44° 33′ 40″ S; 22° 01′ 27″ I / 44.561111° S; 22.024167° I / 44.561111; 22.024167
Istorija
Periodmezolit i neolit
Ovaj članak je deo serije o istoriji Srbije
Istorija Srbije
Grb Republike Srbije
Preistorija
Predrimsko doba
Rano rimsko doba
Kasno rimsko doba
Rani srednji vek
Bela Srbija oko 600.
Kneževina Srbija 7—10. vek
Katepanat Ras oko 969—976.
Visoki srednji vek
Duklja (Zeta) 11th—12. vek
Tema Sirmijum 1018—1071.
Velikožupanska Srbija 1071—1217.
Kraljevina Srbija 1217—1346.
Sremska zemlja 1282—1325.
Srpsko carstvo · raspad 1346—1371.
Moravska Srbija · Kosovska bitka (1389) 1371—1402.
Srpska despotovina · pad 1402—1537.
Rano savremeno doba
Srbija pod osmansom vlašću 1459—1804.
Carstvo Jovana Nenada / Sremsko vojvodstvo Radoslava Čelnika 1526—1530.
Lugoška i karansebeška banovina 16—17. vek
Srbija pod habzburškom vlašću 1686—1918.
Velike seobe Srba 1690. i
1737—1739.
Vojna krajina 1702—1882.
Habzburška Srbija 1718—1739.
Kočina krajina 1788—1791.
Srbija 1804—1918
Revolucija 1804—1815.
Knjažestvo Srbija 1815—1882.
Srpska Vojvodina 1848—1849.
Srbija i Banat 1849—1860.
Kraljevina Srbija · Veliki rat 1882—1918.
Srbija od 1918.
Kraljevina Srbija 1918—1941
Nemačka vojna uprava · NOB 1941—1944.
Federalna jedinica socijalističke Jugoslavije 1944—1992.
Konstitutivna država sa Crnom Gorom 1992—2006.
Republika Srbija od 2006.
Regionalne istorije
Portal Srbija

Lepenski Vir je jedno od najvećih i najznačajnijih mezolitskih i neolitskih arheoloških nalazišta. Smešteno je na desnoj obali Dunava u Đerdapskoj klisuri, u Srbiji, u centralnom delu Balkanskog poluostrva. Ovaj lokalitet, koji je ime dobio po dunavskom viru, bio je sedište jedne od najvažnijih i najsloženijih kultura praistorije, kulture Lepenskog Vira. Između 1965. i 1970. otkriveno je ribarsko lovačko naselje sa začecima kultivacije i domestifikacije. Tokom iskopavanja otkriveno je sedam sukcesivnih naselja i 136 objekata (kako stambenih, tako i sakralnih) izgrađenih u ranom mezolitu, u periodu od oko 9500. do 7200. godine pre naše ere (Proto Lepenski vir 1 i 2), a zatim u ranom i srednjem neolitu, od oko 6250. do 5500. godine pre naše ere (Lepenski Vir I-III).[1] Glavni rukovodilac istraživanja ovog lokaliteta je bio profesor dr Dragoslav Srejović, arheolog, akademik i profesor Univerziteta u Beogradu.

Istorijat arheoloških iskopavanja lokaliteta Lepenski Vir

[uredi | uredi izvor]

Faze „Lepenskog Vira“

[uredi | uredi izvor]
  • Proto-Lepenski Vir
  • Lepenski Vir I (a-e)
  • Lepenski Vir II
  • Lepenski Vir III (a, b)

U svojoj najstarijoj fazi ova kultura ima epipaleolitski karakter. Proto Lepenski Vir pripada ranom mezolitu, Lepenski Vir I i II - poznom mezolitu, a Lepenski Vir IIIa - starijem neolitu. Prve tri faze predstavljaju lovačko-sakupljačke zajednice, dok je u četvrtoj fazi zastupljen period prvih zemljoradnika i stočara (od 5300. do 4500. p. n. e.).

Neolitska revolucija

[uredi | uredi izvor]

Oko 5300. p. n. e. stanovnici Lepenskog Vira doživeli su tzv. neolitsku revoluciju. Ovo je period koji obeležava početak boreala, kada nivo vode opada, reke ustaljuju tokove, stvara se „crnica“, a tople šume se rasprostiru do srednje Evrope. Stanovnici Lepenskog Vira u ovom periodu pripitomljavaju prve životinje i počinju da se bave zemljoradnjom. Ova najmlađa faza na Lepenskom Viru pripada kulturi Starčeva.

Život na Lepenskom Viru zamro je oko 4500. p. n. e., kada su stanovnici krenuli u potragu za većim obradivim površinama.

Rekonstrukcija lokaliteta

[uredi | uredi izvor]
Izgled zaštitne konstrukcije iznad arheološkog lokaliteta

Autor projekta zaštite i revitalizacije lokaliteta Lepenski Vir je arhitekta Marija Jovin dok zaštitna konstrukcija i uređenje zaštićenog prostora je urađena prema projektu arhitekte Siniše Temerinskog.[4] Celokupan projekat obuhvata uređenje 55 hektara zaštićenog prostora. Predviđena je izgradnja Vizitorskog centra za posetioce, etno naselja, istraživačke stanice, pristaništa na Dunavu i saobraćajnice kojom će turistima obezbediti prilaz do lokaliteta.[4] Do decembra 2010. godine, podignuta je velika zaštitna mrežasta konstrukcija iznad lokaliteta čime je samo nalazište trajno zaštićeno a prethodno su uklonjene drvene grede i salonit ploče koje su oko 40 godina predstavljale privremenu i jeftinu zaštitu ovog vrednog arheološkog nalazišta.[4] Nova zaštitna konstrukcija je izgrađena sredstvima oko 350 miliona dinara koja su obezbeđena iz Nacionalnog investicionog plana Vlade Srbije.[4] Novom zaštitnom konstrukcijom otvoren je pogled na stenu Treskavac na levoj obali Dunava (Rumunija), prema kojoj je i celo naselje bilo orijentisano jer je imala kultni značaj za stanovnike naselja. Sama konstrukcija je izgrađena na način da prati padinu ka Dunavu. Nakon ovoga predviđeno je da se ukloni lesna prašina sa naselja da bi se došlo da sloja crvene kamene drobine podova kuća kako bi se pristupilo konzervaciji staništa.

Galerija

[uredi | uredi izvor]
  • Somić
    Somić
  • Danubius
    Danubius
  • Gospa od Lepenskog Vira
    Gospa od Lepenskog Vira
  • Jelen u šumi
    Jelen u šumi
  • Glava sa petljama
    Glava sa petljama
  • Vodena vila
    Vodena vila
  • Rodonačelnik
    Rodonačelnik
  • Adam
    Adam
  • Vilenjak
    Vilenjak
  • Rodonačelnica
    Rodonačelnica
  • Gospa od Boljetinske reke
    Gospa od Boljetinske reke

Vidi još

[uredi | uredi izvor]

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ Borić, Dušan i Vesna Dimitrijević. „Apsolutna hronologija i stratigrafija Lepenskog Vira“, Starinar LVII, Beograd, (2007). str. 9-55.
  2. ^ Ko je zaista otkrio Lepenski vir („Večernje novosti”, 20. novembar 2016)
  3. ^ Lepenci promenili istoriju našeg sveta („Večernje novosti”, 16. avgust 2017)
  4. ^ a b v g Trajna zaštita Lepenskog vira, Vesti RTS, Prilog Slavice Đorđević, 12. decembar 2010.

Literatura

[uredi | uredi izvor]
  • Dragoslav Srejović, Lepenski Vir, Beograd 1969.
  • Srejović, Dragoslav (1981). „Kulture starijeg i srednjeg kamenog doba”. Istorija srpskog naroda. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 3—14. 
  • Dragoslav Srejović, Ljubinka Babović, Umetnost Lepenskog Vira, Beograd 1983.
  • Ivana Radovanović, „Vlasac i Lepenski Vir u svetlu najnovijih istraživanja“, Rad Dragoslava Srejovića na istraživanju praistorije centralnog Balkana, Kragujevac, 27-29. novembar 1997, Kragujevac 1998, 33-38.
  • Ivana Radovanović, „Houses and burials at Lepenski Vir“, European Journal of Archaeology 3/3, 2000, 330-349.
  • Dušan Borić, „The Lepenski Vir conundrum: reinterpretation of the Mesolithic and Neolithic sequences in the Danube Gorges“. Antiquity 76, 2002, 1026-39.
  • Dušan Borić, „Deep Time Metaphor: Mnemonic and apotropaic practices at Lepenski Vir“, Journal of Social Archaeology 3 (1), 2003, 46-74.
  • Dušan Borić, Sofija Stefanović, „Birth and death: Infant burials from Vlasac and Lepenski Vir“. Antiquity 78, 2004, 526-547.
  • Dušan Borić, Body Metamorphosis and Animality: Volatile Bodies and Boulder Artworks from Lepenski Vir, Cambridge Archaeological Journal 15 (1), 2005, 35-69.
  • Dragana Antonović, Stone Tools from Lepenski Vir, Belgrade, 2006.
  • Ljubinka Babović, Položaj i funkcija svetilišta na Lepenskom Viru, Beograd, 2006.
  • Paun Es Durlić, „Vlasac - vaskrs potopljenog arheološkog lokaliteta“ Razvitak, godina XLIV, broj 217-218, Zaječar, 2004. god. str. 4-10.

Spoljašnje veze

[uredi | uredi izvor]
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Лепенски_Вир&oldid=27873987”