Majdan (Gornji Milanovac)
Majdan | |
|---|---|
 Crkva Svete Trojice | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Upravni okrug | Moravički |
| Opština | Gornji Milanovac |
| Stanovništvo | |
| — 2011. |  419 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 44° 06′ S; 20° 30′ I / 44.1° S; 20.5° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 501 m |
.svg)  Majdan Majdan na karti Srbije | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 32313 |
| Pozivni broj | 032 |
| Registarska oznaka | GM |
Majdan je naselje u Srbiji u opštini Gornji Milanovac u Moravičkom okrugu. Prema popisu iz 2011. bilo je 419 stanovnika.
Opšti podaci[uredi | uredi izvor]
Majdan je udaljen 7 km od Gornjeg Milanovca. Nalazi se na nadmorskoj visini od 360 do 620 m i na površini od 3.358 ha.[1] Selo se prostire sa obe strane magistralnog puta M-21 (Ibarska magistrala). Na severu zahvata obronke Rudnika. U selu radi četvorogodišnja osnovna škola počev od 1850. godine. Selo ima i pravoslavnu crkvu posvećenu Svetoj Trojici, koja je sagrađena 1891. od kamena nadgrobnih spomenika, na mestu gde je do tada bila drvena crkva.[2]
Seoske litije su na prve Trojice.[2] Seoski vašari se održavaju na Petrovdan i Preobraženje.[1]
U ataru Majdana se na magistrali često događaju saobraćajne nesreće sa fatalnim ishodom, najverovatnije zbog činjenice da je put sa blagim krivinama, ali nepregledan, što zna da zavara vozače.[3][4][5]
-
Ibarska magistrala
U selu postoji fudbalski klub FK Majdan, koji igra u opštinskoj ligi.[6]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Majdan je naselje koje potiče najkasnije iz turskog doba (prema imenu),[7] ali je moguće da se na ovom mestu, koje je vrlo pogodno za život i blisko današnjem Rudniku, i ranije nalazilo još i veće naselje, odnosno da je Majdan zapravo mesto gde se nalazio srednjovekovni Rudnik.[8] Majdan je sve do 1815. bio deo Rudnika,[2] a o njegovoj istoriji svedoče i brojni pronalasci starog novca i nakita.[2]
Opšte je predanje da je u zaseoku Krasojevići živeo Pavle Orlović, srednjovekovni velmoža i junak.[2] Do skora (pisano 1955) postojala je kula koja je smatrana njegovom, a danas od nje postoje samo temelji. Stariji ljudi su pamtili da je imala dva sprata.[2]
Priča se da je u Majdanu bila varoš Srebrenica iz koje je u Kosovski boj pošlo 200 sabalja.[2] To je vrlo moguće, s obzirom da u neposrednoj blizini sela izvire istoimena reka, ali je takođe moguće i to da se pod pojmom „Majdana” (tj. Rudnika) u srednjem veku podrazumevala i veća oblast, koja je dopirala sve do Ljubičevca na istoku, u kome se nalaze ostaci srednjovekovnog grada Rudničke Srebrnice. Postoji i tvrdnja da je ovih 200 ratnika krenulo upravo pod komandom Pavla Orlovića.[9]
Po predanju je u Majdanu sahranjen despot Đurađ Branković, zajedno sa svojom ženom, Prokletom Jerinom, a bili su sahranjeni na mestu Jelen-kamen (ili Jelin-kamen), pored Rudničke reke.[2] Ovo mesto do danas nije pronađeno, a prema opisima položaja Jelen-kamena, to mesto se sada nalazi ispod brane flotacionog jezera koje se nalazi u sastavu rudnika olova i cinka.
Jedno vreme Majdan je bio sedište crnogorskog sreza, rudničkog okruga. U selu i danas živi veliki broj legendi i predanja iz istorije ovog sela pre i za vreme boja na Kosovu polju 1389. godine, iz vremena Prvog i Drugog srpskog ustanka.[1]
U Majdanu je rođen 15. jula 1912. godine Branko Jelić, sin Đorđa i Krstine Jelić, (pradeda, po majci, čuvene novozelandske pevačice i tekstopisca Ele Marije Lani Jelić O'konor - umetničko ime Lorde, a deda, po ocu Đorđu, Lordine majke Sonje Jelić O'konor, novozelandske pesnikinje) koji je bio član posade 102. eskadrile Šestog avijacijskog lovačkog puka Kraljevine Jugoslavije, koja je 6. aprila 1941. godine branila Beograd i izginula kod Preševa,gde joj je podignut spomenik.
U Majdanu je zarobljen jedan od prvih nemačkih tenkova koje su ustanici zarobili u Drugom svetskom ratu. Ovde je živeo četnički kapetan Slavko Cvetić (1916 – 1942) koga su Nemci obesili, a 1986. mu je podignut spomenik.[10]
Ovde se nalaze Krajputaš Stevanu Božoviću u Majdanu, Usamljeni nadgrobnik u Majdanu, zaseok Rapšinci i Krajputaši Simi i Jovanu Petroviću u Majdanu.
U ratovima u periodu od 1912. do 1918. godine selo je dalo 246 ratnika. Poginulo ih je 124 a 122 je preživelo.[1]
Arheološka nalazišta[uredi | uredi izvor]
S obzirom na svoju burnu i bogatu istoriju, Majdan obiluje ostacima iz davnih vremena. Pored pomenute kule Orlovića Pavla, u Majdanu postoje i ostaci nekoliko crkvica, starih grobalja (narod ih zove grčka i madžarska groblja), kao i utvrđenja.[9] Najbolje je očuvano utvrđenje na Gradini, za koje se ne zna tačna namena i period u kome je korišćeno, ali se pretpostavlja da je bilo aktivno najkasnije u doba srpske despotovine.[9]
U selu postoje ostaci (samo temelji) nekoliko srednjovekovnih crkava. Sredinom 20. veka su u Majdanu pronađena dva prstena, jedan sa grbom Brankovića, a drugi sa grbom Nikole Kosijera.[11] U dolini Jazinskog potoka, ispod utvrđenja na Gradini, nalaze se ostaci nekoliko crkava.[9]
U zaseoku Krasojevci, južno ispod Cvijićevog vrha, nalazili su se temelji crkvice koji su nedavno uništeni zbog gradnje seoskog puta.[9]
Galerija[uredi | uredi izvor]
-
Domaćinstvo iz 19. veka u Majdanu -
-
-
Spomen ploča na čardaku -
-
-
Staro domaćinstvo 44° 05′ 59″ S; 20° 30′ 15″ I / 44.099768° S; 20.504194° I -
Stara trafo stanica 44° 05′ 58″ S; 20° 30′ 28″ I / 44.099357° S; 20.507661° I -
Put za Crkvine -
Stari nadgrobni spomenik
Demografija[uredi | uredi izvor]
U popisima selo je imalo: 1910. godine 1.133, 1921. godine 909 a 2002. godine 518 stanovnika.[1]
U naselju Majdan živi 436 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 45,1 godina (43,9 kod muškaraca i 46,2 kod žena). U naselju ima 167 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,07.
Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.
|
| |||||||||||||||||||||||||||||||
| m | ž |
|||
| ? | 5 | 2 | ||
| 80+ | 4 | 10 | ||
| 75—79 | 9 | 15 | ||
| 70—74 | 21 | 22 | ||
| 65—69 | 19 | 22 | ||
| 60—64 | 20 | 17 | ||
| 55—59 | 10 | 9 | ||
| 50—54 | 28 | 25 | ||
| 45—49 | 16 | 25 | ||
| 40—44 | 19 | 12 | ||
| 35—39 | 11 | 13 | ||
| 30—34 | 16 | 10 | ||
| 25—29 | 24 | 16 | ||
| 20—24 | 12 | 16 | ||
| 15—19 | 14 | 9 | ||
| 10—14 | 15 | 14 | ||
| 5—9 | 7 | 12 | ||
| 0—4 | 7 | 7 | ||
| Prosek : | 43,9 | 46,2 | ||
| ||||||||||||||||||||||||
|
| Pol | Ukupno | Neoženjen/Neudata | Oženjen/Udata | Udovac/Udovica | Razveden/Razvedena | Nepoznato |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 228 | 73 | 134 | 13 | 8 | 0 |
| Ženski | 223 | 36 | 134 | 48 | 5 | 0 |
| UKUPNO | 451 | 109 | 268 | 61 | 13 | 0 |
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija |
|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 119 | 11 | 0 | 35 | 28 |
| Ženski | 80 | 16 | 0 | 3 | 31 |
| UKUPNO | 199 | 27 | 0 | 38 | 59 |
| Pol | Proizvodnja i snabdevanje | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
| Muški | 1 | 3 | 7 | 2 | 16 |
| Ženski | 1 | 0 | 8 | 6 | 1 |
| UKUPNO | 2 | 3 | 15 | 8 | 17 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad |
| Muški | 0 | 6 | 1 | 4 | 1 |
| Ženski | 0 | 2 | 1 | 4 | 6 |
| UKUPNO | 0 | 8 | 2 | 8 | 7 |
| Pol | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 1 | 0 | 0 | 3 | |
| Ženski | 0 | 0 | 0 | 1 | |
| UKUPNO | 1 | 0 | 0 | 4 | |
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g d Đuković, Isidor (2005). Rudničani i Takovci u oslobodilačkim ratovima Srbije 1912-1918. godine. Gornji Milanovac: Muzej Rudničko-takovskog kraja. str. 295.
- ^ a b v g d đ e ž Milenko S. Filipović: Naselja i poreklo stanovništva Takovskog sreza, SANU, Grafika TM, Gornji Milanovac, reprint 1997.
- ^ Znakovi smrti na Ibarskoj
- ^ Povređen Velja Ilić
- ^ Vladimir Cvijan doživeo udes kod Majdana
- ^ FK Majdan rezultati
- ^ „Majdanski portal”. Arhivirano iz originala 01. 03. 2013. g. Pristupljeno 02. 06. 2013.
- ^ „ISTORIJSKI ČASOPIS, knj. LVIII (2009), pp. 43–62; Vladeta PETROVIĆ, Dejan BULIĆ: Istorijski institut, Beograd, PROBLEM UBIKACIJE SREDNjOVEKOVNOG RUDNIKA” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 27. 02. 2014. g. Pristupljeno 02. 06. 2013.
- ^ a b v g d Aleksandar Damjanović, Upoznaj Rudnik i Takovski kraj, ISBN 978-86-84093-06-8
- ^ Četnik kome su partizani podigli spomenik („Politika”, 22. jun 2016)
- ^ Despotovo zlato
- ^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
- ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
- ^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.
