Hrvati u Srbiji

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Hrvati u Srbiji
Hrvati u Srbiji
Zastava hrvatske nacionalne manjine u Srbiji
Ukupna populacija
39.107 (2022)
Regioni sa značajnom populacijom
uglavnom Subotica, Beograd, Novi Sad, Sombor, Sonta, Sremska Mitrovica i Bački Monoštor
Jezici
srpski i hrvatski
Religija
katolicizam

Hrvati u Srbiji su od 2005. priznati kao nacionalna manjina. Prema popisu stanovništva iz 2022, u Srbiji živi 39.107 stanovnika odnosno 0,59% populacije Srbije.

Većinu Hrvata u Srbiji čine Hrvati u Vojvodini koji su uglavnom pohrvaćeni krajem 19. i početkom 20. veka a ranije su se izjašnjavali kao Bunjevci i Šokci koje su dekretom nove komunističke vlasti 1945. proglasile Hrvatima kao i Albanci katoličke veroispovesti koji su pod pritiskom katoličkog klera i odvojenosti od matice počeli da se izjašnjavaju kao Hrvati.[traži se izvor] Hrvatski jezik je jedan od šest zvaničnih jezika u Vojvodini.

Na teritoriji Kosova i Metohije takođe postoji hrvatska manjina - Janjevci.

Poreklo i naseljenost[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Hrvatizacija
Grb Hrvata u Srbiji
Etnička mapa opštine Subotica prema popisu iz 2002. godine

Prema popisu iz 2002. godine na teritoriji AP Vojvodine 56.546 stanovnika se izjasnilo da su Hrvati ili 2,78% od ukupnog broja stanovnika u pokrajini.

Oko dve trećine današnjih Hrvata u Vojvodini su bunjevačkog ili šokačkog porekla. Najveći broj Hrvata bunjevačkog porekla živi u selima u okolini Subotice: Bikovo, Gornji Tavankut, Donji Tavankut, Đurđin, Mala Bosna i Stari Žednik. Hrvati šokačkog porekla uglavnom žive u: Sonti, Apatinu, Bačkom Bregu i Bačkom Monoštoru.[1]

Prema podacima iz 1851, na teritoriji Vojvodstva Srbije i Tamiškog Banata živelo je 62.936 Bunjevaca i Šokaca i 2.860 Hrvata.[2]

Hrvati u sremskim selima Hrtkovcima i Nikincima, u opštini Ruma, poreklom su katolički Albanci (Klimenti) koji su se naselili 1737. zajedno sa Srbima tokom Seoba. Vremenom su govorili samo srpskim jezikom a početkom 20. veka posle Prvog hrvatskog katoličkog kongresa pod pritiskom katoličkog sveštenstva počinju da se izjašnjavaju kao Hrvati.[3]

Nakon oslobođenja 14. maja 1945. godine nove vlasti su uredbom naredile da se pripadnici bunjevačke i šokačke etničke grupe brišu iz evidencije narodnosti Vojvodine i kategorizuju kao Hrvati (faksimil dekreta o brisanju Bunjevaca i Šokaca iz nomenklature narodnosti Vojvodine).[4]

U Bačkoj postoje Hrvati koje su vlasti doselile za vreme kolonizacije Vojvodine, a širom Vojvodine postoje i Hrvati koji su došli u Vojvodinu unutrašnjim migracijama (poslom, bračno) za vreme Austrougarske i obe Jugoslavija. Organizovanom kolonizacijom 1945-1948. je od Hrvata najviše doseljeno dalmatinskih Hrvata, s područja Metkovića, Sinja, Vrlike, Drniša, Benkovca Splita, Šibenika, Trogira, Zadra, iz zaleđa Dalmacije i ostrva. Po procenama ih je ukupno bilo oko 4000. Mario Bara: Pregled istoriji Hrvata u Vojvodini, Pristupljeno 10. 3. 2011. Doseljeno je i iz ostalih delova Hrvatske, uglavnom Gorskog Kotara, te Hrvata iz Bosne i Hercegovine. Dalmatinski Hrvati su uglavnom naseljeni u Stanišić i Riđicu, u manjem broju u Sivac, Guduricu i veće vojvođanske gradove. Hrvati iz Bosne, Gorskog Kotara i Hercegovine su naseljeni u Bešku, Svetozar Miletić i Petrovaradin.[traži se izvor]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Faksimil o ukidanju prava na izjašnjavanje Bunjevcima i Šokcima 1945. godine

Dana 6. novembra 1944. na narodnom izvoru u Subotici i Somboru general Božidar Maslarić je govorio na partijskim sastancima KPJ o "hrvatstvu Bunjevaca“. Isto je učinio i general Ivan Rukavina u Tavankutu 25. decembra 1944. Prvi korak novih vlasti je bio da se izbriše nacionalni identitet i ime Bunjevaca i Šokaca i da postanu Hrvati. Ovome je svesrdno pomagao katolički kler.

Josip Broz Tito je na osnivačkom kongresu KP Srbije, 8. maja 1945. govorio o Bunjevcima kada je istakao da su Bunjevci Hrvati i da su oni zapravo tvorevina srpskih šovinista.

Uzmimo na primer Vojvodinu. Mi gradimo jedinstvo i bratstvo, ali srpski šovinisti u Vojvodini neće da priznaju Hrvatu da je Hrvat, već ga zovu Bunjevac

— Josip Broz Tito, 8. maj 1945.

Na ovaj način nove vlasti su sa najvišeg vrha počele na silu da asimiluju Bunjevce.[5]

Pre i posle raspada SFRJ[uredi | uredi izvor]

Hrvatski kardinal Franjo Kuharić je sredinom 1990. posetio Suboticu, gde je predvodio proslavu Velike Gospe i završne žetvene svečanosti „Dužijancu“.

Početkom 1991. Demokratski savez Hrvata u Vojvodini je poslao vladi u Zagrebu telegram, u kom joj je izrazio podršku u sporu sa Srbima u Hrvatskoj: „U ovim kritičnim vremenima Demokratski savet Hrvata u Vojvodini, kao predstavnik velike većine hrvatskog naroda u Vojvodini, ovim putem izražava svoj prosvjed protiv napetosti i zaoštravanja odnosa u Jugoslaviji. Smatramo da na demokratskim izborima izabrana vlast Republike Hrvatske ima sva legitimna prava da demokratski uređuje odnose u Republici i mi joj u tome pružamo potpunu podršku. Vijesti koje čujemo uznemiravajuće su i izazivaju duboki strah u narodu i one pored vijesti o ratu u Zalivu čine život još nemirnijim...“. Međutim, oni Bunjevci koji sebe nisu smatrali Hrvatima osporavali su predsedniku DSHV da govori u njihovo ime. Tako su neki govorili da DSHV od Subotice i okoline želi da napravi „hrvatski Knin u Vojvodini i Srbiji, kao protivtežu pravom Kninu“. Novinar Petar Ignja je držanje političara DSHV prokomentarisao kao „nož u leđa“ Jugoslaviji.[6]

Do popisa 1991, Bunjevci i Šokci su se uračunavali u Hrvate, dok su od 1991. Bunjevci postali posebna etnička grupa a Šokci se broje kao „ostali“.

Janjevci[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Janjevci

Na teritoriji Kosova i Metohije, najveći broj Hrvata, živi više stotina godina u Janjevu i okolnim selima. Prema popisu iz 1991. broj Hrvata na KiM je bio 8.062.

Kako su hrvatski političari u SFRJ od 1980-ih podržavalo odvajanje Autonomne pokrajine Kosova i Metohije iz sastava SR Srbije i Jugoslavije, i kako su i Hrvati i Albanci kao glavnog svog neprijatelja videli Srbe pripadnici hrvatske manjine su pošteđeni prilikom proterivanja nealbanskog stanovništva sa Kosova i Metohije u junu 1999. godine posle NATO agresije i danas žive u mestima kao i pre 1999.[traži se izvor]

Većinom su rimokatolici, za koje je nadležna Prizrensko-prištinska biskupija.

Jezik[uredi | uredi izvor]

Poslovnikom Skupštine AP Vojvodine iz 2002. godine hrvatski jezik ušao je u zvaničnu upotrebu.[7] Tako je trebalo da postane službeni jezik u Vojvodini, ali budući da to nije potvrdila Skupština Srbije, odluka nije stupila na snagu[8][9]

Godine 2009. Statutom AP Vojvodine hrvatski jezik i pismo uvedeni su kao jedan od službenih jezika i pisama u organima i organizacijama Autonomne Pokrajine Vojvodine. Postoji prevodilac za hrvatski jezik u Službi za prevodilačke poslove pri pokrajinskom sekretarijatu za obrazovanje, upravu i nacionalne zajednice.[7]

Hrvatski jezik u upravi i medijima[uredi | uredi izvor]

Na celoj teritoriji grada Subotice od 1993. godine hrvatski je bio službeni, ali to je značajnije zaživelo tek kada je ustanovljena opštinska Služba za prevodilačke poslove na hrvatskom jeziku, što je bilo 2004. godine.

Odlukom Skupštine opštine Sremska Mitrovica od kraja 2005. godine, hrvatski jezik je zvaničan u Staroj Binguli. Opština Apatin proglasila je 2006. godine hrvatski jezik i pismo službenim u Sonti, dok je somborski statut iz 2008. godine uveo hrvatski kao službeni u Monoštoru i Bačkom Bregu.[10]

Po stanju od novembra 2009. godine, hrvatski jezik je službeni jezik na području Subotice, Sombora, Sremske Mitrovice, Šida i Apatina.[11][12] Od jeseni 2009. godine, hrvatski jezik s elementima nacionalne kulture se uči u osnovnim školama u Plavnoj i Vajskoj.[13] U Sremskoj Mitrovici se hrvatski jezik uči u školama takođe od jeseni 2009. godine, ali kao fakultativni predmet.[14] Prema dogovoru od 8. decembra 2010. godine, u Baču je u školama započeto sa sprovođenjem izučavanja hrvatskog jezika i nacionalne kulture.[15]

Nakon što se to dugo najavljivalo, 1. marta 2010. drugi program Radio-televizija Vojvodine je započeo da emituje redovan program na hrvatskom jeziku. Veliku ulogu u ovom događaju je bilo donošenje Statuta Vojvodine koji je uveo i hrvatski jezik kao službeni jezik u Vojvodini. Na Trećem programu Radio Novog Sada, namenjenom manjinskim nacionalnim zajednicama, RTV je započeo polučasovni radijski program na hrvatskom jeziku.[16]

Popisi stanovništva[uredi | uredi izvor]

Procenat Hrvata u Vojvodini prema popisu stanovništva iz 2011. godine po naseljima

Broj Hrvata u Srbiji prema popisima:

  • 1948: 169.864 (2,60%)
  • 1953: 173.246 (2,48%)
  • 1961: 196.409 (2,57%)
  • 1971: 184.913 (2,19%)
  • 1981: 149.368 (1,60%)
  • 1991: 105.406 (1,08%)
  • 2002: 70.602 (0,94%) (bez KiM)
  • 2011: 57.900 (0,81%)[17] (bez KiM)
  • 2022: 39.107[18] (bez KiM)

Poznate ličnosti[uredi | uredi izvor]

Poznate ličnosti koje u potpunosti imaju hrvatsko poreklo ili su samo po ocu hrvatskog porekla:

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Lazo M. Kostić, Srpska Vojvodina i njene manjine, Novi Sad, 1999.
  2. ^ dr Dušan J. Popović: Srbi u Vojvodini, knjiga 3, Novi Sad, 1990.
  3. ^ Borislav Jankulov, Pregled kolonizacije Vojvodine u 18. i 19. veku, Novi Sad - Pančevo, 2003, strana 61.
  4. ^ http://bunjevci.com/novine/pdf/bunjevacke/2010_56.pdf Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. oktobar 2011) Aleksandar Raič. (februar 2010). „Nacionalna zajednica Bunjevaca i Statut AP Vojvodine“. Bunjevačke novine, br. 56. pp. 20.
  5. ^ „Nikola Babić: Hrvatstvo Bunjevaca”. Pristupljeno 29. 4. 2013.  Arhivirano na sajtu Wayback Machine (8. мај 2016)
  6. ^ Игња 1991, стр. 18–19.
  7. ^ а б „Hrvatsko nacionalno vijeće u Republici Srbiji - Službena uporaba hrvatskog jezika”. Архивирано из оригинала 17. 03. 2012. г. Приступљено 11. 03. 2012. 
  8. ^ „Hrvatski postaje službeni jezik u Vojvodini - Vijesti.net - Index.hr”. Приступљено 11. 03. 2012. 
  9. ^ „Руње: Хрватски - службени језик у Војводини! - РАДИО-ТЕЛЕВИЗИЈА ВОЈВОДИНЕ”. Приступљено 11. 03. 2012. 
  10. ^ „Hrvati u Vojvodini danas: 4.4. Službena uporaba hrvatskoga jezika i pisma”. Архивирано из оригинала 05. 03. 2016. г. Приступљено 13. 03. 2012. 
  11. ^ „Šid: Hrvatski - službeni | Srbija | Novosti.rs”. Приступљено 13. 03. 2012. 
  12. ^ „Radio Subotica: Tradicijski nazivi naselja vraćaju mještanima osjećaj sigurnosti”. Архивирано из оригинала 26. 07. 2011. г. Приступљено 13. 03. 2012. 
  13. ^ „Škola u Vajskoj: Započelo izučavanje hrvatskoga jezika | Aktualno | Hrvatska Riječ”. Архивирано из оригинала 09. 12. 2014. г. Приступљено 13. 03. 2012. 
  14. ^ „Mitrovački Ä‘aci uče hrvatski jezik”. Приступљено 13. 03. 2012.  C1 control character у |title= на позицији 9 (помоћ)
  15. ^ „Radio Subotica: Hrvatski u školama i u Baču”. Архивирано из оригинала 11. 12. 2014. г. Приступљено 13. 03. 2012. 
  16. ^ „РТВ премашила стандарде ЕУ - РАДИО-ТЕЛЕВИЗИЈА ВОЈВОДИНЕ”. Приступљено 13. 03. 2012. 
  17. ^ Становништво према националној припадности Архивирано 2013-04-16 на сајту Archive.today, Republički zavod za statistiku Srbije, 2011.
  18. ^ „Konačni rezultati Popisa stanovništva, domaćinstava i stanova 2022. | O POPISU STANOVNIŠTVA”. popis2022.stat.gov.rs. Pristupljeno 2023-06-23. 
  19. ^ Glumac Aljoša Vučković pozvao na upis u birački popis hrvatske manjine u Srbiji
  20. ^ a b Navijačka pripadnost novinara u Srbiji, pa i malo šire..
  21. ^ AUTOR NAJGLEDANIJIH TV SERIJA IZBLIZA Siniša Pavić: Svet je licemeran i tretira nas kao idiote
  22. ^ Odrastao u „Politici”
  23. ^ Ćurković: Ja sam Hrvat i katolik, a Hrvati su najveće patriote na Balkanu
  24. ^ "Mladost može igrati u Ligi prvaka ako za to ima novca"

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Хрвати_у_Србији&oldid=27710962”