Srbi u Kanadi

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Srbi u Kanadi
Srpska zastava
Ukupna populacija
93.360 (2021)[1][a]
Regioni sa značajnom populacijom
Ontario, Alberta, Britanska Kolumbija, Saskačevan
Jezici
engleski, srpski, francuski
Religija
pravoslavlje
Srodne etničke grupe
Srpska dijaspora
Ovaj članak je deo serije o Srbima
Srbi
Srpska kultura
Srbi po teritorijama
  • Autohtone zemlje
Podgrupe i srodni narodi
Srpske zemlje
Srpska pravoslavna crkva
Srpski jezici i narečja
Istorija

Srbi u Kanadi su građani Kanade srpskog porekla ili ljudi rođeni u Srbiji koji žive i rade u Kanadi. Srbi su emigrirali u Kanadu u više talasa tokom istorije.[3]

Doseljavanje Srba u Kanadu[uredi | uredi izvor]

1850. godine prvi Srbi, najverovatnije iz Boke Kotorske i južne Jadranske obale, emigrirali su u Kanadu duž reke Frejzer i u Vankuver. To su većinom bili mladi momci koji su bavili rudarstvom i šumarstvom.

Drugi talas srpskih doseljenika veže se za osamdesete godine devetnaestog veka. Do početka dvadesetog veka Srbi su se doseljavali i u druge delove Kanade, naročito u provinciju Saskačevan, gde je značajan broj migranata poticao iz Vojvodine, pa tako srpska zajednica u Redžajni potiče iz ovog vremena. Između 1907. i 1908. veliki broj Srba emigrirao je u Kanadu iz SAD-a radeći u rudnicima uglja, železnicama i na izgradnji puteva. Do početka Prvog svetskog rata veliki broj Srba naselio se u provinciji Ontario, u Torontu, Hamiltonu i na Nijagarinim vodopadima.

Treći talas doseljavanja Srba u Kanadu veže se za period između dva rata, posebno između 1924—1929. i 1934—1939. Većina ovih migranata smestila se u industrijskim centrima u Ontariju.

Četvrti talas srpskih migranata bio je period nakon Drugog svetskog rata (1947—1953). To su uglavnom bili visoko obrazovani ljudi.

Peti talas, posle 1955. godine činili su ugavnom fakultetski obrazovani ljudi pomagani od strane porodice ili prijatelja.

Kraj dvadesetog veka i početak rata u Jugoslaviji uzrokovao je novi talas srpskih migranata u Kanadu.

Poznati su i problemi identifikacije Srba u Kanadi pre 1900. godine. Oni su pogrešno bili svrstani među Austrijance, Mađare i Turke prema državama po kojima je današnja teritorija Srbije bila podeljena u to vreme. Termin Srbin prvi put se pojavio u popisu 1901. godine.[4]

Socijalni i kulturni život[uredi | uredi izvor]

Srpski festival u Otavi, septembra 2016. godine

Srpska dobrovoljačka društva i organizacije su osnivane za ublažavanje ekonomskih poteškoća novih imigranata i da im pomognu u prilagođavanju u kanadsko društvo. Srpske organizacije u Kanadi danas uključuju Srpsku bratsku pomoć, kao i Srpsku nacionalnu akademiju u Kanadi koja je bila aktivna u pozivanju istaknutih srpskih pisaca i istoričari iz Jugoslavije i drugih zemalja u Kanadu za javna predavanja. Druge srpske organizacije uključuju kulturna i istorijska društva: Njegoš, Karađorđe i Memorialno društvo Tesla, i nekoliko omladinskih folkornih društava kao na primer, Oplenac i Hajduk Veljko u Torontu.

Nekoliko novina i časopisa stvoreni su i objavljeni od strane kanadskih Srba i Srba koji su učestvovali u drugim kanadsko-jugoslovenskim organizacijama. Ove publikacije su namenjene takođe Srbima u SAD. Prve srpske novine u Kanadi, Kanadski glasnik objavljene su 1916. u Velandu, Ontariju. Zatim je objavljen Srpski glasnik i mnoge druge novine. Srpske novine Kišobran obajvljuju se u Vankuveru od 1997. Takođe su objavljivane razne publikacije od strane crkve, vernika, žena, mladih, poslovno-profesionalnih grupa, itd. i imaju važnu ulogu u funkcionisanju srpske zajednice u Kanadi. Mnogi strani dokumenti su dosada donirani pokrajinskim i saveznim arhivama za javnu upotrebu.

Prvi Srpski dan u Kanadi održan je 1946. i održava se godišnje. Nekoliko radio programa dostupno je Srbima u većem delu kanadskih provincija. Srbi u Kanadi poznati su po organizovanju fudbalskih klubova.

Mnogi kanadski Srbi zadržali su srpski jezik i prema popisu iz 2006. 52.705 ljudi navelo je srpski kao maternji jezik. Srpska pravoslavna crkva u Kanadi deluje kroz Eparhiju kanadsku. U Miltonu postoji jedini srpski manastir u Kanadi, Manastir Svetog preobraženja Gospodnjeg, kao i veliki broj crkveno-školskih opština širom Kanade. Prva srpska crkva u Kanadi, Crkva Svete Trojice izgađena je 1916. u Redžajni. Srpski narodni običaji očuvani su uglavnom kroz aktivnosti Srpske pravoslavne crkve. U mnogim kanadskim gradovima postoje tradicionalne muzičke i folkolorne grupe, pozorišta i sportski timovi, a neke crkve organizuju i časove srpskog jezika.[4]

Srpska pravoslavna crkva Svetog arhiđakona Stefana u Otavi organizuje početkom septembra svake godine, za kanadski Dan rada, srpski kulturni festival. Na njemu nastupa lokalna folklorna grupa „Kolo”, kao i gostujući ansambli iz Kanade i drugih zemalja.[5]

Grupa od 57 građana srpske nacionalnosti je 2002. godine tužila državnog tužioca Kanade, tražeći naknadu štete u deliktu i kao pravni lek prema delu povelje o učešću Kanade u NATO bombardovanju Jugoslavije ali je Okružni sud Ontarija poništio tužbu.[6]

Toronto[uredi | uredi izvor]

Podizanje spomenika svim srpskim doseljenicima kod Hrama Sabora srpskih svetitelja u Misisagi

Srbi u Torontu su najbrojniji srpski doseljenici u Kanadi. Po popisu iz 2011. godine oko 13.500 stanovnika Toronta izjasnilo se da im je srpski maternji jezik i da oko 8.000 kod kuće priča srpski. U Torontu postoji Generalni konzulat Republike Srbije, a Srbi u Torontu aktivni su u značajnom broju srpskih kulturnih i sportskih udruženja sa duhovnom podrškom u parohijama Srpske pravoslavne crkve.

Doseljavanje[uredi | uredi izvor]

Jedan od prvih srpskih migranata u Torontu bio je Sremac Herceg u avgustu 1903, a njegova supruga u decembru 1910. Ilija Joksimović iz Beograda stigao je u Kanadu 1904, a Dimitrije Belić iz Negotina 1907. Nema podataka o doseljavanju Srba između 1907. i 1911. Novi migranti počeli su da se doseljavaju 1911. među prvima Teodor Pejčić, Mladen Ristić i Vaso Tomić.

Veliki broj migranata koji se doselio oko 1912. godine pristigao je iz Niša i okoline. Među njima bio je i Božidar M. Marković iz Rogatice. U ovom periodu nekoliko Crnogoraca takođe se doselilo u Kanadu. Jedan od njih bio je Radojica Bulatović koji se vratio kući kako bi učestvovao u Balkanskim ratovima. Zarija Janketić pomogao je doseljenicima da se zaposle, pronađu smeštaj i prilagode načinu života u Kanadi. Njegov sin Milivoj pristupio je kanadskoj vojsci u Prvom svetskom ratu i poginuo je u bici na francuskom frontu. Zarija se nakon rata vratio u domovinu.

Žarko Trumiš iz Šapca i njegov mlađi brat Miloš, doselili su se u Ameriku 1907. Pet godina kasnije Žarko, njegova žena Katarina, devojački Vrbasković, i brat prešli su u Kanadu i 1913 naselili se u Toronto. Oni su bili prva srpska porodica u Torontu. Prvo Miloš, a zatim Žarko i njegova žena pridružili su se srpskoj vojsci kao volonteri 1917, on kao prevodilac, a ona kao medicinska sestra. Po završetku rata vratili su se u Ameriku.

Između Balkanskih i Prvog svetskog rata više od dve hiljade Srba živelo je u Torontu. Većinom su bili neženje. Većina migranata poticala je iz sela sa slabim obrazovanjem. Iskopavali su rovove i radili najteže fizičke poslove za 25 centi na sat. Manji broj obrazovanijih se oženio, doveo porodice i postavio svoje korene u Novom svetu.

Tek posle Drugog svetskog rata kad su se Srbi okupili u velikom broju, u februaru 1948. osnovan je privremeni odbor, sa Božidarom Markovićem na čelu, sa ciljem da pronađu i kupe imanje za izgradnju crkve i hale. Razmatrano je više lokacija, ali na kraju je izabrana ona na kojoj se danas nalazi Crkveno-školska opština „Sveti Sava”.[7]

Kultura[uredi | uredi izvor]

FK Srpski beli orlovi, 2008. godine

Srpska nacionalna akademija u Kanadi brine se o očuvanju jezika i kulturnog nasleđa, uz čitav niz aktivnosti na održavanju veza među umetnicima i naučnicima koji se bave proučavanjem srpske istorije i kulture. Kanadsko-srpska privredna komora bavi se privrednim vezama Kanade i Srbije, a Srbi u Torontu se okupljaju u Udruženju srpskih zanatlija.

Kanadsko-srpsko dobročinstvo „Jovan Dučić” ime je jedne od najaktivnijih dobrotvornih zajednica. Srpski centar za novodošle u Ontariju odigrao je veliku ulogu u prihvatanju talase emigracije pre dve decenije, poslednjih godina značajno je smanjio aktivnost. „Serbian Young Professionals” je organizacija mladih u Torontu koja organizuje druženja zabavnog i humanitarnog karaktera.

Srpsko kulturno-umetničko društvo „Oplenac” neguje srpsku tradiciju u brojnim sekcijama među kojima su folklor, hor, dramski studio, orkestar, srpska škola, itd. Sličnim aktivnostima bave se i Srpsko pozorište u Torontu, Akademija srpske narodne igre „Miroslav Bata Marčetić”, umetnička grupa „Zona 416”, Udruželje pesnika i pisaca „Desanka Maksimović”, Srpsko društvo „Kordun”...

Za informisanje Srba u Torontu zaduženi su dnevne novine „Vesti”, Novine Toronto, Srpska televizija, Glas kanadskih Srba i časopis SAN.

Crkveno-školska opština Sveti Sava, sa pet parohija Srpske pravoslavne crkve, obuhvata teritoriju Toronta i Misisage. Vernici se na različitim duhovnim i kulturnim događajima okupljaju u tri hrama i Srpskom crkvenom centru.

Među srpskim sportskim društvima u Torontu najaktivniji su Košarkaški klub Trojka, Fudbalski klub Srpski beli orlovi i Moto klub Tesla.

Svoj prostor i aktivnost imaju i humanitarna organizacija „28. jun”, „Lifeline” fondacija princeze Katarine Karađorđević, Srpska narodna odbrana, Pokret srpskih četnika Ravne gore kao i mesečni list pokreta „Srbija”.

Vankuver[uredi | uredi izvor]

Prvi Srbi u Vankuveru, dolaze dvadesetih godina 20. veka. Mnogi doseljenici, uglavnom iz krajeva Like, Hercegovine i Crne Gore nalazili su poslove u rudnicima Britanske Kolumbije. Žene, često nepismene, takođe su nalazile teške fizičke poslove. Iako mnogima nije bila namera da trajno ostanu u tim krajevima, većina je u Vankuveru stvorila porodice i nikada se nije vratila u stari kraj.

Period posle Prvog svetskog rata[uredi | uredi izvor]

Posle Prvog svetskog rata, nastankom Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, većinu doseljenika su činili ribari iz Dalmacije. Imali su svoje brodove pa su mnogi doseljeni Srbi našli posao kod njih. Iz godine u godinu Srbi i Hrvati su bili sve bliži slaveći zajedno i jedan i drugi Božić, obe Nove godine, itd. Njihova deca su odrastala zajedno, međusobno ženila i udavala, stvarala svoje porodice.

Iz takvog prijateljstva i poštovanja jednih prema drugima došlo je i do kupovine zajedničke zgrade na Hejtings ulici. Tu su se sastajale i družile cele familije. Nazvali su je „Jedinstvo”. Bile su to kasne tridesete godine. „Jedinstvo” je bilo omiljeno sastajalište sve do početka Drugog svetskog rata, kada se tadašnja zajednica raspala. Srbi i Hrvati su se dogovorili da zgradu prodaju i novac podele.

Srbi, u želji da ponovo stvore svoj kutak, kupuju zemljište na mestu na kome je sada zgrada Crkveno-školske opštine Sveti Arhangel Mihailo, u Hejtings ulici. Ratni vihor, koji je tada harao Evropom, je izgradnju zgrade odložio za bolje dane. U to vreme je bila važnija pomoć prijateljima i familiji u starom kraju.

Period posle Drugog svetskog rata[uredi | uredi izvor]

Po završetku Drugog svetskog rata udruženim snagama Srbi iz Vankuvera i Sijetla započinju izgradnju svog prvog doma. Završen je i otvoren 1947. godine. Nazvan je „Plavi Dunav”. Lepa zgrada, kako neki stari sa ponosom kažu - lepotica u tom delu grada, brzo je postala omiljeno mesto za okupljanje. U to vreme su se sastajali svake subote i praznika. Vreme je brzo prolazilo uz priču i pesme iz starog kraja. Bilo je uobičajeno da na binu izađe jedna grupa iz Like, otpeva omiljene pesme, zatim je zameni grupa iz Hercegovine sa svojim pesmama, pa iz Crne Gore, itd. Tako se pevalo do kasno u noć.

Srpski kulturni centar i Crkva Svetog Arhangela Mihaila u Burnabiju

Od 1947. godine srpska kolonija je rasla iz dana u dan, posebno dolaskom mnogih političkih emigranata. Sve više se osećala potreba za propovedanjem Pravoslavne vere, pa zgrada „Plavi Dunav” menja status 1957. godine i postaje Crkveno-školska opština Crkve Svetog Arhangela Mihaila koja je kolevka mnogih srpskih organizacija. Najpoznatija i jedna od najstarijih, „Srpski savez Soko”, potekla je iz Amerike, zatim Kolo srpskih sestara „Kosovka devojka”, folklorni ansambl „Mlada Srbadija” i fudbalski klub „Beli orlovi”.

Novi kulturni centar[uredi | uredi izvor]

Crkveno školska opština je na svom zemljištu u Barnabiju izgradila novi Srpski Dom kulture. Pod ovim krovom se nalazi i crkva „Sveti Arhangel Mihailo“ sa višenamenskom salom, bibliotekom, pozorištem, nacionalnim restoranom, kao i mnogim srpskim organizacijama iz Vankuvera. Početkom 1990-ih godina, ogroman broj Srba se doselio u Kanadu sa prostora bivše Jugoslavije. Procenjuje se da sada između 15.000 i 20.000 Srba živi u Britanskoj Kolumbiji.

Poznati Srbi u Kanadi[uredi | uredi izvor]

Za sveobuhvatniji spisak, pogledajte Spisak poznatih Srba u Kanadi.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Napomene[uredi | uredi izvor]

  1. ^ U istom popisu, 30.565 ljudi su se deklarisali kao „Yugoslavian” tako da je stvarni broj Srba u Kanadi još veći.[2]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Census Profile, 2021 Census of Population statcan.gc.ca (jezik: engleski)
  2. ^ Canada-Serbia relations
  3. ^ Dijaspora može da promeni Srbiju politika.rs
  4. ^ a b „Srbi - enciklopedija Kanade”. Arhivirano iz originala 1. 1. 2016. g. Pristupljeno 9. 5. 2015. 
  5. ^ Ottawa Serbian Festival Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. septembar 2016) serbianfest.svetistefan.ca (jezik: engleski)
  6. ^ Aleksic v. Can. (A.G.), (2002) 165 O.A.C. 253 (DC)
  7. ^ „Prvi Srbi u Torontu”. Arhivirano iz originala 9. 5. 2016. g. Pristupljeno 14. 7. 2016. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Срби_у_Канади&oldid=27770616”