Baranjska županija (bivša)

Baranjska županija Comitatus Baraniensis Baranya vármegye Baranjska županija Komitat Branau
11. vek / 17. vek / 1941. godina—16. vek / 1921. godina / 1944. godina
Grb
Položaj županije u bivšoj Ugarskoj
Glavni grad	Pečuj
Regija	Srednja Evropa
Zemlja	1. Kraljevina Ugarska 2. Habzburška monarhija — Kraljevina Ugarska 3. Austrijsko carstvo — Kraljevina Ugarska 4. Austrougarska — Ugarski deo Monarhije 5. Kraljevina Srbija — Banat, Bačka i Baranja 6. Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca — Banat, Bačka i Baranja
Površina	5.177 km2
Stanovništvo	352.478 (1910)
Događaji
Status	Bivša županija
Istorija
• Uspostavljeno	11. vek / 17. vek / 1941. godina
• Ukinuto	16. vek / 1921. godina / 1944. godina
Prethodnik Sledbenik Budimski pašaluk (Osmansko carstvo) Baranjska županija (Kraljevina Mađarska) Bačko-baranjska županija (Kraljevstvo Srba, Hrvata i Slovenaca — Banat, Bačka i Baranja)

Detaljna mapa županije krajem 19. veka

Baranjska županija (lat. Comitatus Baraniensis, mađ. Baranya vármegye, hrv. Baranjska županija, nem. Komitat Branau) je bila županija, odnosno upravna jedinica srednjovekovne Kraljevine Ugarske (11—16. vek), habzburške Kraljevine Ugarske (između 17. i 20. veka), a potom i pokrajine Banat, Bačka i Baranja u Kraljevstvu Srba, Hrvata i Slovenaca (1918—1921. godine). Upravno sedište županije bio je grad Pečuj (danas u sastavu Mađarske). Veći deo teritorije ove županije je danas u okviru Mađarske, dok je manji deo u okviru Hrvatske.

Geografija

U vreme Austrougarske, Baranjska županija se graničila sa županijama Šomođ, Tolna, Bačko-bodroškom i Virovitičkom (ova poslednja je bila u sastavu Hrvatske-Slavonije). Županija se nalazila u regiji Baranja, duž reka Dunav i Drava. 1910. godine je površina županije iznosila 5.176 km².

Istorija

Županija je formirana u 11. veku kao jedna od županija Ugarske i prvobitno je obuhvatala područja sa obe strane reke Drave (današnju Baranju i deo današnje Slavonije). Nakon osmanskog osvajanja u 16. veku, županija prestaje da postoji, a ovde se formira Mohački sandžak, administrativna jedinica Osmanskog carstva.

Baranjska županija 1370. godine.

Krajem 17. veka, ovo područje postaje deo Habzburške monarhije, a Baranjska županija se obnavlja u okviru Kraljevine Ugarske. Nova županija je, međutim, za razliku od srednjovekovne, obuhvatala samo područja na levoj obali Drave.

Raspadom Habzburške monarhije (Austrougarske) 1918. godine, ovo područje ulazi u sastav pokrajine Banat, Bačka i Baranja, koja je bila deo Kraljevine Srbije, a potom i Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca. Baranjska županija je bila jedna od administrativnih jedinica Banata, Bačke i Baranje 1918-1921. godine.

Trijanonskim sporazumom iz 1920. godine, predviđena je podela Baranje i Bačke između Kraljevstva SHS i Mađarske. Zbog nezadovoljstva ovom odlukom, deo stanovništva u delovima Baranje i Bačke koji je trebalo da pripadnu Mađarskoj proglasio je 1921. godine kratkotrajnu Baranjsko-bajsku republiku. Nakon propasti ove republike, veći deo Baranje ušao je u sastav Mađarske gde je organizovan kao Baranjska županija. Manji, južni deo Baranje, koji je ostao u sastavu Kraljevstva SHS uključen je u sastav nove Bačko-baranjske županije.

Jugoslovenski deo Baranje je 1941. godine okupirala Mađarska, koja ga je uključila u svoju Baranjsku županiju. Ova županija je između 1941. i 1944. godine ponovo imala granice kao u doba Austrougarske. Nakon Drugog svetskog rata, jugoslovenski deo Baranje je najpre uključen u sastav autonomne Vojvodine, a potom u sastav Hrvatske, jedne od republika nove socijalističke Jugoslavije.

Demografija

Govorni jezici, 1910. godine:

• mađarski = 199.659 (56,6%)
• nemački = 112.297 (31,9%)
• srpski = 13.048 (3,7%)
• hrvatski = 10.159 (2,9%)

Religija, 1910. godine:

• Katolici = 272.866 (77,4%)
• Kalvinisti = 41.201 (11,7%)
• Luterani = 14.617 (4,2%)
• Pravoslavni = 14.114 (4,0%)
• Jevreji = 8.828 (2,5%)

Upravna podela

Početkom 20. veka, upravna podela Baranjske županije bila je sledeća:

Srez
Srez	Sedište
Branjin Vrh	Darda
Heđhat	Šaš
Mohač	Mohač
Pečuj	Pečuj
Pečvarad	Pečvarad
Šikloš	Šikloš
Sentlorinc	Sentlorinc
Gradovi — srezovi
Pečuj

Literatura

• Dimić, Ljubodrag (2001). Istorija srpske državnosti. 3. Novi Sad: Ogranak SANU. 
• Ivić, Aleksa (1929). Istorija Srba u Vojvodini. Novi Sad: Matica srpska. 
• Mitrović, Andrej (1975). Razgraničenje Jugoslavije sa Mađarskom i Rumunijom 1919-1920: Prilog proučavanju jugoslovenske politike na Konferenciji mira u Parizu. Novi Sad: Institut za izučavanje istorije Vojvodine. 
• Horvat, Aleksandar (2013). Baranja 1918-1922. Novi Sad: Malo istorijsko društvo.