Hronologija Narodnooslobodilačke borbe 1941.
Hronološki pregled važnijih događaja Narodnooslobodilačke borbe naroda Jugoslavije, koji su se desili tokom 1941. godine.
Napomena: Pregled događaja za 1941. godinu se bavi samo događajima koji su se odvijali od jula meseca, dok je prethodni period predstavljen u članku — Hronologija radničkog pokreta i KPJ 1941.
Jul[uredi | uredi izvor]
4. jul[uredi | uredi izvor]
- U Beogradu održana sednica Politbiroa CK KPJ na kojoj je odlučeno — da se sa sabotaža i diverzija pređe na opšti ustanak i da partizanski rat bude osnovna forma razvijanja ustanka. U pojedine delove zemlje su bili upućeni članovi CK KPJ radi organizovanja ustanka, a narodima Jugoslavije je upućen Proglas sa poziv na ustanak (ovaj događaj kasnije se obeležavao kao Dan borca).[1]
5. jul[uredi | uredi izvor]
- U Beogradu, na Banjici u kasarni bivšeg 18. pešadijskog puka odlukom Uprave grada Beograda, a uz saglasnost Gestapoa, formiran zloglasni Banjički logor.[1]
7. jul[uredi | uredi izvor]
- U Beloj Crkvi, kod Krupnja Rađevska četa Valjevskog partizanskog odreda, pod rukovodstvom komandira Žikice Jovanovića Španca, likvidirala kvinslišku žandarmerijsku patrolu koja je pokušala da rasturi narodni zbor (ovaj događaj kasnije se obeležavao kao Dan ustanka naroda Srbije).[1]
13. jul[uredi | uredi izvor]
- Gerilski odredi Crne Gore razoružali niz italijanskih karabinijerskih i žandarmeriskih stanica, a u borbi sa neprijateljem ubili i zarobili više italijanskih vojnika i zaplenili znatne količine ratnog materijala (ovaj događaj kasnije se obeležavao kao Dan ustanka naroda Crne Gore; za više informacija pogledati Trinaestojulski ustanak).[1]
22. jul[uredi | uredi izvor]
- Otpočeli organizovani napadi partizanskih jedinica u Sloveniji na okupatorske vojnike i objekte (ovaj događaj kasnije se obeležavao kao Dan ustanka naroda Slovenije).[1]
27. jul[uredi | uredi izvor]
- Gerilski odredi, pod rukovodstvom Štaba gerilskih odreda za srez Bosansko Grahovo i okolinu, praćeni stotinama seljaka zauzeli Drvar i Bosansko Grahovo, uništili žandarmerijske stanice Oštrelj, Manastir Rmanj, Potoke, Grkovce, zauzeli dvadesetak žandaremrijskih stanica i razbili nekoliko manjih odreda ustaša, žandarma i domobrana koji su pokušali da od Srnetice, duž železničke pruge, prodru u Drvar (ovaj događaj kasnije se obeležavao kao Dan ustanka naroda Bosne i Hercegovine).[1]
- Gerilski odredi i narod iz okoline Donjeg Lapca, zauzeli komunikacije koje su vodile ka Srbu, napali ustaško-žandarmerijsku stanicu u zauzeli Srb. Istog dana razrušili su prugu Knin-Drvar, kod sela Tiškovca i kod sela Klanca uništili kamion sa ustašama. Narednih dana ustanak se proširio na ostale krajeve Like (ovaj događaj kasnije se obeležavao kao Dan ustanka naroda Hrvatske).[1]
Avgust[uredi | uredi izvor]
4. avgust[uredi | uredi izvor]
- U blizini Botaničke bašte u Zagrebu, šest članova SKOJ-a, pod rukovodstvom Slavka Komara, bacili su bombe na Ustašku „Sveučilišnu santiju“.[2]
8. avgust[uredi | uredi izvor]
- Na planini Kosmaju u sukobu sa nemačkim jedinicama poginuo član Glavnog štaba NOP odreda Srbije Branko Krsmanović (1915—1941), narodni heroj.[2]
10. avgust[uredi | uredi izvor]
- U ilegalnoj štampariji CK KPJ u Beogradu štampan prvi broj „Biltena Glavnog štaba NOPO Jugoslavije“.[2]
17. avgust[uredi | uredi izvor]
- U Mariboru, ovog dana i sutradan, nemački vojnici streljali 13 rodoljuba, među kojima i sekretara Pokrajinskog komiteta KP Slovenije za Štrajersku i člana CK KP Slovenije Slavka Šlandera (1909—1941) i člana PK KPS za Štrajersku Slavu Klavoru (1921—1941), narodne heroje.[2]
22. avgust[uredi | uredi izvor]
- Iz zatvora u Sremskoj Mitrovici pobegla 32 politička zatvorenika-komunista (vidi: Beg iz Sremskomitrovačkog zatvora 1941.).[2]
29. avgust[uredi | uredi izvor]
- U Beogradu obrazovana Vlada „Narodnog spasa“ generala Milana Nedića sa zadatkom da organizuje oružane snage, koje bi sa nemačkim jedinicama ugušile ustanak u Srbiji.[2]
Septembar[uredi | uredi izvor]
3. septembar[uredi | uredi izvor]
- Valjevski partizanski odred i četnički odredi Vlade Zečevića i Ratka Martinovića, posle trodnevnih borbi, zauzeli Krupanj.[3]
16. septembar[uredi | uredi izvor]
- Generalni sekretar KPJ i komandant Glavnog štaba NOP odreda Jugoslavije Josip Broz Tito, članovi CK KPJ i GŠ NOP odreda Jugoslavije otišli iz Beograda na oslobođenu teritoriju zapadne Srbije da neposredno rukovode ustankom.[3]
19. septembar[uredi | uredi izvor]
- U selu Struganik, kod Valjeva, održan sastanak između komandanata Glavnog štaba NOPOJ Josipa Broza Tita i komandanta četničkih odreda pukovnika Dragoljuba Draže Mihailovića sa ciljem postizanja sporazuma o zajedničkoj borbi partizana i četnika protiv okupatora. Do sporazuma nije došlo, ali je potignut usmeni sporazum o nenapadanju.[3]
24. septembar[uredi | uredi izvor]
- Užički partizanski odred ušao u Užice, koje su Nemci napustili i predali četnicima. Nakon ovoga Užice je postalo centar slobodne partizanske teritorije tzv „Užičke republike”.[3]
26. septembar[uredi | uredi izvor]
- U selu Stolicama, kod Krupnja održano vojno-političko savetovanje predstavnika NOP Jugoslavije i partijskih rukovodstava KPJ iz čitace Jugoslavije. Na savetovanju su donete značajne odluke za učvršćenje i razvijanje Narodnooslobodilačke borbe — formirani su Glavni štabovi u svim pokrajinama, a Glavni štab je preimenovan u Vrhovni štab NOPOJ; počelo je stavranje čvršćih i jedinstvenijih vojnih formacija i veća pažnja je posvećena formiranju NO odbora.[3]
29. septembar[uredi | uredi izvor]
- Otpočele operacije nemačke 342. pešadijske divizije sa težištem na komunikaciji Šabac—Loznica (početak Prve neprijateljske ofanzive).[3]
Oktobar[uredi | uredi izvor]
1. oktobar[uredi | uredi izvor]
- Čačanski partizanski odred oslobodio Čačak.[4]
11. oktobar[uredi | uredi izvor]
- Prema odluci Pokrajinskog komiteta KPJ za Makedoniju, Prilepski partizanski odred (podeljen u tri grupe) izvršio napad na policisku stanicu, zatvor, poštu i telefonska postrojenja u Prilepu (ovaj dan slavio se kao Dan ustanka naroda Makedonije).[4]
18. oktobar[uredi | uredi izvor]
- U borbi protiv ustaša prilikom hapšenja u Karlovcu poginuo član CK KPJ Josip Kraš (1900—1941), narodni heroj.[4]
19. oktobar[uredi | uredi izvor]
- U oslobođenom Užicu izašao prvi broj lista „Borba“, organa KP Jugoslavije.[4]
20. oktobar[uredi | uredi izvor]
- U selu Veliko Očijevo, kod Drvara, grupa odmetnika ubila člana CK KPJ i jednog od organizatora ustanka u Lici Marka Oreškovića (1896—1941), narodnog heroja.[4]
21. oktobar[uredi | uredi izvor]
- U Kragujevcu Nemci izvršili masovno streljanje 2.300 građana, kao odmazdu zbog pretrpljenih gubitaka u borbama protiv ustaničkih snaga.[4]
26. oktobar[uredi | uredi izvor]
- U selu Brajićima, kod Gornjeg Milanovca održan sastanak Vrhovnog komandanta NOPOJ Josipa Broza Tita i komandanta Četničkih odreda Draže Mihailovića u cilju postizanja sporazuma o zajedničkoj borbi protiv okupatora. Do sporazuma nije došlo, ali je postignut sporazum o podeli ratnog plena.[4]
Novembar[uredi | uredi izvor]
6. novembar[uredi | uredi izvor]
- Bugarska policija uhapsila sekretara Pokrajinskog komiteta KPJ za Makedoniju Lazara Koliševskog. Rukovođenje Pokrajinskim komitetom preuzeo Bane Andreev.[5]
11. novembar[uredi | uredi izvor]
- U Sovjetskom Savezu otpočele emisije radio-stanice „Slobodna Jugoslavija“.[5]
17. novembar[uredi | uredi izvor]
- U Splitu italijanski okupator uhapsio sekretara Centralnog komiteta KP Hrvatske Rada Končara, koji je pokušao da se spase bekstvom, ali je ranjen u nogu.[5]
26. novembar[uredi | uredi izvor]
- U Užicu Vrhovni štab NOP odreda Jugoslavije doneo odluku da se što upornije brani slobodna teritorija zapadne Srbije, a potom da se glavnina snaga povuče ka Sandžaku, a drugi deo zabaci neprijatelju za leđa i dalje dejstvuje na svom terenu.[5]
29. novembar[uredi | uredi izvor]
- Na Kadinjači delovi nemačke 342. pešadijske divizije napali ojačani Radnički bataljon Užičkog NOP odreda. Branioci Kadinjače nisu dozvolili neprijatelju da prodre u Užice, dok nije izginuo čitav Radnički bataljon, sa komandantom Užičkog odreda Dušanom Jerkovićem (1914—1941), političkim komesarom Posavskog odreda Borom Markovićem (1907—1941), narodnim herojima i komandantom Radničkog bataljona Andrijom Đurovićem.[5]
Decembar[uredi | uredi izvor]
1. decembar[uredi | uredi izvor]
- Crnogorski NOP odred za operacije u Sandžaku izvršio napad na Pljevlja, gde se nalazio jak garnizon italijanske divizije „Pusterija“. Odred je, u oštrim borbama, uspeo da zauzme znatan deo grada, ali je bio prisiljen da se u zoru 2. decembra povuče uz velike gubitke. Neprijatelj je imao 74 mrtva i oko 170 ranjenih vojnika, dok su partizanske snage imale 232 mrtva i 270 ranjenih boraca.[6]
5. decembar[uredi | uredi izvor]
- U tročasovnoj borbi na Mrakovici, na planini Kozari, delovi Drugog krajiškog odreda gotovo potpuno uništili Drugi bataljon domobranskog 11. pešadijskog puka. Zarobljeno 92, a ubijeno 78 domobrana.[6]
7. decembar[uredi | uredi izvor]
- U selu Drenovi, kod Nove Varoši, održan sastanak Politbiroa CK KPJ na kome je odlučeno da se pristupi formiranju proleterskih brigada, kao viših formi u organizacionom razvoju oružanih snaga.[6]
16. decembar[uredi | uredi izvor]
- Na predlog vlade, mađarski parlament doneo odluku o pripajanju okupirane teritorije Međumurja, Bačke i Baranje Kraljevini Mađarskoj.[6]
21. decembar[uredi | uredi izvor]
- U Rudom, odlukom CK KPJ i naredbom Vrhovnog štaba NOP odreda Jugoslavije, formirana Prva proleterska udarna brigada. Komandu nad brigadom je privremeno imao Vrhovni štab, a za političkog komesara je imenovan Filip Kljajić Fića.[6]
22. decembar[uredi | uredi izvor]
- U selu Gaočićima, kod Rudog, delovi Prve proleterske udarne brigade uništile ojačanu četu italijanske divizije „Pusterija“. Zarobljena su 124 italijanska vojnika, a zaplenjen veća količina naoružanja. Ovo je bila prva borba brigade, i ona se posle rata obeležavala kao Dan Jugoslovenske narodne armije.[6]
29. decembar[uredi | uredi izvor]
- Vrhovni štab NOP odreda obavestio Kominternu o nemačkoj ofanzivi u Srbiji, gubitku slobodne teritorije, borbama protiv četnika, formiranju Prve proleterske udarne brigade i tražio materijalnu pomoć od Sovjetskog Saveza.[6]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g d đ e Hronologija oslobodilačke borbe 1964, str. 51–69.
- ^ a b v g d đ Hronologija oslobodilačke borbe 1964, str. 70–94.
- ^ a b v g d đ Hronologija oslobodilačke borbe 1964, str. 95–119.
- ^ a b v g d đ e Hronologija oslobodilačke borbe 1964, str. 121–144.
- ^ a b v g d Hronologija oslobodilačke borbe 1964, str. 145–164.
- ^ a b v g d đ e Hronologija oslobodilačke borbe 1964, str. 155–183.
Literautra[uredi | uredi izvor]
- Hronologija oslobodilačke borbe naroda Jugoslavije 1941—1945. Beograd: Vojno-istorijski institut. 1964.
- Hronologija Radničkog pokreta i SKJ 1919—1979 tom I. Beograd: „Institut za savremenu istoriju“. 1980.
Hronologija radničkog pokreta, Saveza komunista i Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije | ||
|---|---|---|
Hronologija je podeljena na tri oblasti — Hronologija radničkog pokreta i KPJ (1919—1941), Hronologija Narodnooslobodilačke borbe (1941—1945) i Hronologija SFRJ i SKJ (1945—1992) | ||
| do 1899. | .svg) .svg) | |
| 1900—1919. | ||
| 1920—1929. | ||
| 1930—1939. | ||
| 1941—1949. | ||
| 1950—1959. | ||
| 1960—1969. | ||
| 1970—1979. | ||
| 1980—1983. | ||
| 1990—1992. | ||
Jugoslavija u Narodnooslobodilačkoj borbi | ||
|---|---|---|
| Republike i pokrajine |  | |
| Regije | ||
| Gradovi-heroji | ||
| Ostali gradovi i mesta | ||
| Ostalo | ||
