Štefan Hel

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Štefan Hel
Štefan Hel
Lični podaci
Datum rođenja(1962-12-23)23. decembar 1962. (61 god.)
Mesto rođenjaArad, Socijalistička Republika Rumunija NR Rumunija
ObrazovanjeUniverzitet u Hajdelbergu
Naučni rad
Poljehemija, fizika, mikroskopija
InstitucijaUniverzitet u Getingenu, Univerzitet u Hajdelbergu,
Maks Plank institut
NagradeNobelova nagrada za hemiju (2014)
Zvanični veb-sajt
nanobiophotonics.mpibpc.mpg.de

Štefan Valter Hel (rođen 23. decembra 1962) je rumunsko - nemački fizičar i jedan od direktora Instituta za biofizičku hemiju Maks Plank u Getingenu, u Nemačkoj.[1] Dobio je Nobelovu nagradu za hemiju 2014. godine „za razvoj super rezolucione fluorescentne mikroskopije“, zajedno sa Erikom Becigom i Vilijamom Mernerom.[2]

Slika proteina iz kompleksa nuklearnih pora primenom STED mikroskopije

Život i karijera[uredi | uredi izvor]

Rođen u banatskoj švapskoj porodici u Aradu u Rumuniji, odrastao je u domu svojih roditelja u obližnjoj Santani.[3] [4] Tu je pohađao osnovnu školu od 1969. do 1977.[traži se izvor] Posle toga, pohađao je godinu dana srednjeg obrazovanja u gimnaziji Nikolaus Lenau u Temišvaru pre nego što je 1978. godine otišao sa roditeljima u Zapadnu Nemačku[5] Otac mu je bio inženjer, a majka učiteljica; porodica se nakon emigracije nastanila u Ludvigshafenu.

Hel je započeo studije na Univerzitetu u Hajdelbergu 1981. godine, gde je 1990. godine doktorirao iz fizike. Njegov savetnik za tezu bio je fizičar Zigfrid Hunklinger. Naslov teze bio je „Prikaz transparentnih mikrostruktura u konfokalnom mikroskopu“.[6] Kratko vreme je bio nezavisni pronalazač koji je radio na poboljšanju dubinske (aksijalne) rezolucije u konfokalnoj mikroskopiji, koja je kasnije postala poznata kao 4Pi mikroskop. Rezolucija je mogućnost razdvajanja dva slična predmeta u neposrednoj blizini i stoga je najvažnije svojstvo mikroskopa.

Od 1991. do 1993. Hel je radio u Evropskoj laboratoriji za molekularnu biologiju u Hajdelbergu,[7] gde je uspeo da demonstrira principe 4Pi mikroskopije. Od 1993. do 1996. radio je kao vođa grupe na Univerzitetu u Turku (Finska) na odseku za medicinsku fiziku[8] gde je razvio princip za stimulisano smanjenja emisije STED mikroskopije.[9] Od 1993. do 1994. Hel je takođe bio šest meseci gostujući naučnik na Univerzitetu u Oksfordu (Engleska). Habilitaciju iz fizike stekao je na Univerzitetu u Hajdelbergu 1996. Dana 15. oktobra 2002. Hel je postao direktor Instituta za biofizičku hemiju Maks Plank u Getingenu[10] i osnovao je odeljenje za nanobiofotoniku. Od 2003. godine Hel je takođe vođa „Odeljenja za optičku nanoskopiju“ u Nemačkom centru za istraživanje raka u Hajdelbergu i „van-budžetski profesor“ na fakultetu za fiziku i astronomiju Univerziteta Hajdelberg.[11] Od 2004. godine počasni je profesor eksperimentalne fizike na fakultetu za fiziku Univerziteta u Getingenu.[12]

Pronalaskom i kasnijim razvojem mikroskopije sa stimulisanim smanjenjem emisije i srodnih metoda mikroskopije, uspeo je da pokaže da se može značajno poboljšati rezoluciona snaga fluorescentnog mikroskopa, prethodno ograničena na polovinu talasne dužine angažovane svetlosti (> 200 nanometara). Rezolucija mikroskopa je njegovo najvažnije svojstvo. Hel je prvi pokazao, i teoretski i eksperimentalno, kako se može razdvojiti rezolucija fluorescentnog mikroskopa od difrakcije i povećati do dela talasne dužine svetlosti. Još od dela Ernsta Karla Abea 1873. godine, ovaj podvig se nije smatrao mogućim. Za ovo dostignuće i njegov značaj za druge naučne oblasti, poput nauka o životu i medicinskih istraživanja, dobio je 23. nemačku nagradu za inovacije (Deutscher Zukunftspreis) 23. novembra 2006. Dobio je Nobelovu nagradu za hemiju 2014. godine, postavši drugi Nobelovac rođen u banatskoj švapskoj zajednici (posle Herte Miler, dobitnice Nobelove nagrade za književnost 2009. godine).[13]

Nagrade[uredi | uredi izvor]

  • Nagrada Međunarodne komisije za optiku, 2000
  • Helmholc-nagrada za metrologiju, ko-primalac, 2001
  • Berthold Libinger nagrada za inovacije, 2002
  • Karl-Cajs nagrada, 2002
  • Nagrada Karl-Hajnc-Bekurc, 2002
  • Nagrada K. Benc i G. Dajmler, Berlin-Brandenburška akademija, 2004
  • Robert B. Vudvord stipendija, Univerzitet Harvard, Kembridž, MA, SAD, 2006
  • Nagrada nemačkog saveznog predsednika za inovaciju, 2006
  • Nagrada Julijus Springer za primenjenu fiziku, 2007
  • Član Akademie der Wissenschaften zu Göttingen, 2007
  • Nagrada Gotfrid Vilhelm Lajbnic, 2008
  • Državna nagrada Donje Saksonije, 2008
  • Nominacija za evropskog pronalazača godine Evropskog zavoda za patente, 2008[14]
  • Metoda godine 2008. u Nature Methods
  • Oto-Han nagrada, 2009
  • Nagrada Ernst-Helmut-Vits, 2010
  • Nagrada porodice Hansen, 2011
  • Evropska naučna nagrada Kerber, 2011 [15]
  • Nagrada Liza Majtner, 2010/11
  • Mejenburška nagrada, 2011[16]
  • Nagrada za nauku Fric Berens fondacije 2012
  • Počasni doktor zapadnog univerziteta „Vasile Goldis“ u Aradu, 2012[17]
  • Rumunska akademija, počasni član, 2012[18]
  • Zlatna medalja Pol Karer, Univerzitet u Cirihu, 2013
  • Član Leopoldine, Nemačke nacionalne akademije, 2013
  • Karusova medalja Leopoldine, 2013
  • Kavlijeva nagrada, 2014
  • Nobelova nagrada za hemiju, 2014
  • Rumunska kraljevska porodica: vitez komandant Reda krune, 2015[19] [20]
  • Rumunija: Veliki krst Reda zvezde Rumunije, 2015[21]
  • Medalja Glen T. Siborg, 2015[22]
  • Medalja Vilhelm Eksner, 2016[23]
  • Strani saradnik Nacionalne akademije nauka, 2016[24]
  • Počasni član Kraljevskog mikroskopskog društva za doprinos mikroskopiji, 2017[25]
  • Član Norveške akademije nauka i pismenosti[26]

Publikacije[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Homepage”. www.mpibpc.mpg.de. Pristupljeno 11. 6. 2017. 
  2. ^ „Nobelprize.org” (PDF). Pristupljeno 11. 6. 2017. 
  3. ^ Răzvan Băltăreţu, "Un cercetător născut în judeţul Arad este printre câştigătorii premiului Nobel pentru chimie", Adevărul, October 8, 2014
  4. ^ Andreea Ofiţeru, "Stefan W. Hell, pentru Gândul: 'Am avut profesori extraordinari în România'", Gândul, October 9, 2014
  5. ^ Stefan Both, "Stefan W.Hell, al doilea elev de la Liceul 'Nikolaus Lenau' din Timişoara care a câştigat un Nobel", Adevărul, October 8, 2014
  6. ^ „Curriculum Vitae”. Arhivirano iz originala 25. 10. 2007. g. Pristupljeno 11. 6. 2017. 
  7. ^ „NanoBiophotonics - Stefan W. Hell's Personal Profile”. www.mpibpc.gwdg.de. Arhivirano iz originala 02. 03. 2008. g. Pristupljeno 11. 6. 2017. 
  8. ^ „Deutscher Zukunftspreis”. Arhivirano iz originala 25. 10. 2007. g. Pristupljeno 11. 6. 2017. 
  9. ^ „MPI für biophysikalische Chemie: Hell für Deutschen Zukunftspreis 2006 nominiert”. www.mpibpc.mpg.de. Arhivirano iz originala 04. 02. 2012. g. Pristupljeno 11. 6. 2017. 
  10. ^ „Max film” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 03. 10. 2006. g. Pristupljeno 11. 6. 2017. 
  11. ^ „CV of Stefan Hell” (PDF). Academy of Sciences Leopoldina. Pristupljeno 9. 10. 2014. 
  12. ^ „Hell, Stefan, Prof. Dr. Dr. h.c. mult.”. Göttingen Graduate School for Neurosciences, Biophysics, and Molecular Biosciences. Pristupljeno 2015-12-03. 
  13. ^ „Nobelprize.org” (PDF). Pristupljeno 11. 6. 2017. 
  14. ^ Office, European Patent. „Mission Impossible: Breaking the Visual Barrier”. www.epo.org. Pristupljeno 11. 6. 2017. 
  15. ^ Stefan Hell – Körber-Preisträger 2011 Arhivirano 2014-10-13 na sajtu Wayback Machine
  16. ^ „From microscopy to nanoscopy: 2011 Meyenburg Award goes to Stefan Hell”. www.dkfz.de. Pristupljeno 11. 6. 2017. 
  17. ^ „STEFAN W. HELL, Doctor Honoris Causa al Universitatii de Vest "Vasile Goldis"”. Pristupljeno 11. 6. 2017. 
  18. ^ Andreea Pocotila, "Fizicianul premiat cu Nobelul pentru chimie vorbește românește și ține legătura cu mediul științific din țara noastră" Arhivirano na sajtu Wayback Machine (23. jun 2021), România Liberă, October 8, 2014
  19. ^ „Imagini de la evenimentul dedicat laureatului Premiului Nobel, Ștefan Hell - Familia Regală a României / Royal Family of Romania”. www.romaniaregala.ro. Pristupljeno 11. 6. 2017. 
  20. ^ „Laureat al Premiului Nobel decorat de Regele Mihai - Familia Regală a României / Royal Family of Romania”. www.romaniaregala.ro. Pristupljeno 11. 6. 2017. 
  21. ^ Ștefan Pană, "Stefan Hell, laureat al Nobel, a fost decorat de Iohannis", Mediafax, September 4, 2015
  22. ^ „New Physico-Chemical Tools for New Biology”. UCLA. Pristupljeno 9. 11. 2015. 
  23. ^ „Awardees”. Wilmelm Exner Stiftung. Arhivirano iz originala 01. 08. 2017. g. Pristupljeno 12. 4. 2017. 
  24. ^ National Academy of Sciences Members and Foreign Associates Elected, National Academy of Sciences, 3. 5. 2016, Pristupljeno 2016-05-14 .
  25. ^ „Honourary Fellows”. www.rms.org.uk. Pristupljeno 18. 12. 2017. 
  26. ^ „Group 2: Astronomy, Physics and Geophysics”. Norwegian Academy of Science and Letters. Arhivirano iz originala 22. 12. 2017. g. Pristupljeno 22. 12. 2017. 

 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Штефан_Хел&oldid=26434354”