Bahrein

Uredi veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Kraljevina Bahrein
مملكة البحرين (arapski)
Himna: Наш Бахреин
(arap. بحريننا)
Položaj Bahreina
Glavni gradManama
Službeni jezikarapski
Vladavina
 — KraljHamad ibn Isa el Halifa
 — PrestolonaslednikSalman ibn Hamad ibn Isa el Kalifa
 — Predsednik VladeKalifa bin Salman Ali Kalifa
Istorija
NezavisnostOd UK 1971.
Geografija
Površina‍
 — ukupno665 km2 (189)
 — voda (%)0
Stanovništvo‍
 — 2010.[1]1.234.571 (158)
 — gustina1.856,5 st./km2
Ekonomija
ValutaBahreinski dinar
 — stoti deo valute‍100 филса‍
Ostale informacije
Vremenska zonaUTC +3
Internet domen‍.bh‍
Pozivni broj+973

Bahrein (arap. ‏البحرين‎), ili službeno Kraljevina Bahrein (arap. ‏مملكة البحرين‎) je mala ostrvska država koja se nalazi u Persijskom zalivu[2][3] Bahrein je i po broju stanovnika i po veličini teritorije najmanja arapska država. Saudijska Arabija se nalazi zapadno od ostrva, i povezana je sa Bahreinom auto-putem Kralj Fad (pušten za promet saobraćaja 25. novembra 1986. godine). Ka jugu Persijskog zaliva nalazi se Katar. U planu je izgradnja mosta prijateljstva Katar-Bahrein, koji će biti najduži most na svetu i povezaće Katar i Bahrein.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Predislamski Bahrein[uredi | uredi izvor]

Ljudi su naselili današnji Bahrein još u periodu pre nove ere. Usled važnog strateškog položaja, ostrvom su vladali u raznim periodima Asirci, Vavilonci, Grci, Persijanci i Arapi, pod kojim je ostrvo postalo muslimanska država. U periodu pre nove ere, Bahrein se zvao Dilmun. Pod Grcima se zvao Tilos, a pod Persijancima Mišmahig. Bahrein se nalazi na južnoj sredini Persijskog zaliva, i mnogi osvajači, među kojima su najbrojniji bili al Kalife, su ga osvajali upravo zbog tog geografskog položaja. Na arapskom jeziku, Bahrein znači „dva mora“. Ime potiče od činjenice da su u starija vremena dva dana bila potrebna da bi se brodom prešlo od Iraka do današnjeg Bahreina.

Strateška pozicija između Zapada i Istoka, plodno zemljište, sveža voda i biseri su načinili da je Bahrein davno postao urban region. Potraga za biserima u Persijskom zalivu je predstavljala glavni izvor prihoda i točak ekonomije, sve do ranog 20. veka, kada je 1930. godine pronađena nafta. Oko 2300. p. n. e. Bahrein je bio centar trgovine između Mesopotamije (današnji Irak) i Doline Indus (današnji Pakistan i Indija). U to vreme velikih prekomorskih trgovina, Bahrein je bio poznat pod imenom Dilmun (neki zapisi navode i Telmun). Kao takav, današnji Bahrein, a tadašnji Dilmun, je 3. milenijuma p. n. e. spojen sa sumerskom civilizacijom, da bi 600. p. n. e. postao deo Vavilonskog carstva. Istorijski spisi navode razna imena pod kojima je Bahrein bio poznat: Život večnosti, Raj, kao i Biser Persijskog zaliva.

Islam, Persijanci i Portugalci[uredi | uredi izvor]

Bahrein je postao islamska država 629. godine, dok je pre toga bio centar Nestorijanskog hrišćanstva. Godine 899. nove ere Ismaili sekta, Karmatinci, zauzeli su današnji Bahrein u želji da stvore društvo zasnovano na razumu i distribuciji sveukupnog materijalnog dobra jednako među svim stanovnicima ostrva. Karmatinci su stvorili veliku konfuziju i prekid trgovine u islamskim zemljama regiona: ubirali su porez od kalifa u Bagdadu, a 930. godine oskrnavili su Meku i Medinu tako što su izneli iz svetog grada Crni kamen, i doneli ga u Bahrein, gde su ga čuvali za otkup. Godine 976. Abasidi su porazili Karmatince.

Godine 1521. Portugalci osvajaju ostrvo Aval (jedno od mnogih naziva za Bahrein u srednjem veku), i pod njima je Bahrein obuhvatao regione Ahsa i Katif (ove provincije danas pripadaju Saudijskog Arabiji). Teritorije koje su zauzeli Portugalci, su one koje se su grupno nazvale Aval, a prostirale su se čak od Basre na zapadu, do kanala Hormuz u današnjem Omanu.

Od šesnaestog veka do 1743. godine, u Bahreinu se smenjivala vlast Portugalaca i Persijanaca. Napokon 1743. godine, persijski kralj Afšarid, uspešno zauzima i okupira Bahrein.

Britanski protektorat[uredi | uredi izvor]

U kasnim godinama osamnaestog veka, porodica al-Kalifa okupira i zauzima Bahrein iz svojih baza na susednom Kataru. U želji da se nakon zauzimanja ostrva odbrane od bilo kakvih persijskih napada, porodica na vlasti al-Kalifa sklapa mirovne sporazume sa Ujedinjenim Kraljevstvom i postaje britanski protektorat. U to vreme ostrvo je imalo manje od 10.000 stanovnika.

Godine 1932. pronađena je nafta koja je donela ubrzanu modernizaciju Bahreina. Bahrein je prva država u celom blisko-istočnom regionu u kojoj je nađena nafta, i nakon kojeg je krenula potraga i u drugim delovima regiona. Pronalazak nafte je približio ostrvo Ujedinjenom Kraljevstvu, jer su se ubrzo u velikom broju mnogi Britanci selili u Bahrein. Britanski uticaj na Bahrein je kulminirao postavljanjem Čarls Bejgreva za savetnika u ime Ujedinjenog Kraljevstva, koji je takođe i uveo moderni obrazovni sistem.

Nakon Drugog svetskog rata, antibritansko raspoloženje se proširilo celim bliskoistočnom regionom. Organizovan je veliki broj demonstracija koje su bile uperenih protiv lokalnih Jevreja, među kojima je bilo mnogo uvaženih i svetski priznatih književnika, umetnika, kao i veliki broj računovođa, hemijskih inženjera i građevinaca koji su radili za naftne kompanije. Nakon krvavih uličnih bitaka 1947. godine Jevreji napuštaju svoje domove i poslove i beže prvo u Bombaj (današnji Mumbaj) i odatle se sele u Izrael (deo Tel-a-viva koji se zove Pared Kana je naseljen Jevrejima koji su pobegli iz Bahreina 1947. godine). Kompenzacija između proteranih Jevreja i Arapa, koji su naselili napuštene posede, nikada nije izvršena. Godine 1960. Ujedinjeno Kraljevstvo je stavilo budućnost Bahreina u ruke Generalnog sekretara Ujedinjenih nacija. Godine 1970. Iran zahteva da se Bahrein i ostale ostrvske zemlje u Persijskom zalivu dodele Iranu. Bahrein je 1971. godine dobio nezavisnost od Ujedinjenog Kraljevstva. Danas je Bahrein član Arapske lige i Saveta za kooperaciju u Zalivu.

Nezavisnost[uredi | uredi izvor]

Poslednji kontingent britanske vojske se povlači iz Bahreina 15. avgusta 1971. godine. Naftna eksploatacija 1980-ih godina je značajno pokrenula ekonomiju na ostrvu. Kako su naftne zalihe ograničene, vladajuća porodica al-Kalifa je odlučila da diversifikuje svoju ekonomiju i postane finansijski centar u Zalivu. Bahrein je u velikom stepenu iskoristio libanski građanski rat sredinom 70-ih godina, kada je od Bejruta preuzeo finansijski centar za Bliski istok.

Nakon Islamske revolucije koja je zahvatila Iran 1979. godine, šiitski fundamentalisti u Bahreinu neuspešno su pokušali da zauzmu vlast. Njihov pokušaj je bio da nakon zauzimanja vlasti postave Huđatu al-Ismal Hadi al-Mudarasija kao vrhovnog vođu autoritativne teokratske vlade u Bahreinu, po ugledu na Iran.

Godine 1994. novi talas demonstracija i nasilja je usledio nakon što su šiiti burno reagovali na činjenicu da je ženama dozvoljeno da učestvuju na sportskim takmičenjima. Bahrein je 90-ih godina prošao kroz sporadične oružane konflikte između islamskih fundamentalista i vladinih snaga (pogledati Ustanak u Bahreinu 90-ih).

Marta 1999. godine, Hamad Ibn Isa al-Kalifa je nasledio svog oca kao vladar države i po prvi put organizovao je izbore za parlament, dao ženama pravo glasa, te oslobodio sve političke zatvorenike. Međunarodna organizacija koja se bavi zaštitom ljudskih prava, Amnesti internašonal, ocenila je ovaj korak kao „istorijski period u očuvanju ljudskih prava“ [4]. Bahrein je proglašen kraljevinom 2002. godine. Pre toga, Bahrein je bio emirat.

Geografija[uredi | uredi izvor]

Bahrein je uglavnom ravni i sušni arhipelag u Persijskom zalivu. Sastoji se od niske pustinjske ravnice koja se nežno diže prema niskoj središnjoj padini sa najvišom tačkom planine Dima (Džabal i Dukan) od 134 m. Bahrein je imao ukupnu površinu od 665 km², ali zahvaljujući obnavljanju zemljišta područje se povećalo na 765 km².

Bahrein ima blage i vrlo vruće zime i vlažno leto. Prirodni resursi zemlje uključuju velike količine nafte i prirodnog plina, kao i ribe u moru. Obradivo zemljište čini samo 2,82% ukupne površine.

Oko 92% Bahreina je pustinja sa povremenim sušama i prašnim olujama, glavnim prirodnim opasnostima za Bahrein.

Privreda[uredi | uredi izvor]

Glavni grad Bahreina - Manama

Prema Indeksu Privredne Slobode iz 2006, koji godišnje objavljuju Heritidž Fondacija i Vol Strit Džurnal, Bahrein ima najveći stepen slobode u privredi od svih država Bliskog istoka. Prema istom indeksu, Bahrein je na 25. mestu u svetu, u istoj kategoriji.

Prema ovom izveštaju Bahrein se nalazi ispred regionalnih konkurenata kao što su Ujedinjeni Arapski Emirati, Izrael i Katar. Prema rečima iz publikacije, “Vlada Bahreina je uspela da diversifikuje poljoprivredu države kako bi smanjila zavisnost na ograničenu količinu nafte kojom Bahrein raspolaže i pri tome ohrabrila strane investitore da ulažu u domaću infrastrukturu. Usled svog kosmopolitskog pogleda na svet, moderne ekonomije, korektne regulatorne strukture i odlične komunikacione i transportne infrastrukture, mnoge multinacionalne kompanije u Persijskom zalivu imaju svoja sedišta u Bahreinu.”[5]

Ova tabela pokazuje trend rasta bruto domaćeg proizvoda prema podacima Međunarodnog monetarnog fonda:

Godina Bruto Domaći Proizvod 1 dolar (SAD) Inflacioni indeks (2000=100)
1980 1,158 0.37 bahreinskih dinara 79
1985 1,375 0.37 bahreinskih dinara 97
1990 1,703 0.37 bahreinskih dinara 94
1995 2,199 0.37 bahreinskih dinara 100
2000 2,996 0.37 bahreinskih dinara 100
2005 4,859 0.37 bahreinskih dinara 104

Trenutno finansijsko stanje Bahreina je povoljno usled smanjene stope uvoza, a povećanog izvoza. Međutim, trenutno postoji visok deficit u unilateralnim transferima, za koje se smatra da je uzrok velik priliv stranog novca od bahreinskih državljana koji rade izvan zemlje i koji šalju ono što zarade kući porodicama. 2003. i 2004. godine Bahrein je imao velike koristi od povećane cene nafte na svetskom tržištu, i kao rezultat visoke cene izvoza nafte, Bahrein je imao suficit u iznosu od 219 miliona američkih dolara 2003. i 442 miliona američkih dolara 2004. godine, dok je 2002. godine imao deficit od 35 miliona američkih dolara. Međunarodne rezerve Bahreina su povećane sa 1,4 milijarde u 2003. godini na 1,6 milijardi američkih dolara u 2004. godini.

Industrija[uredi | uredi izvor]

Petrolej i prirodni gas, jedini prirodni proizvodi u Bahreinu, dominiraju privredom i donose oko 60% kapitala državnom budžetu. Bahrein je bio prva država u kojoj je sirova nafta pronađena. Vladajuća porodica al-Kalifa je znala da je nafta u ograničenim količinama, te je vrlo rano započela na diversifikaciji privrede. Bahrein je stabilizovao proizvodnju prerađene nafte na oko 40.000 barela dnevno, odnosno 6.400 m³ dnevno. Procena je da će Bahrein, ako nastavi ovim tempom, imati nafte za još 10 do 15 godina, kada će izvori potpuno presušiti. Glavna rafinerija bahreinske nafte kompanije je sagrađena 1935. godine, i ima kapacitet od 40.000 m³ za dnevnu preradu sirove nafte. 1980. godine američka naftna kompanija Kalteks, je prodala 60% akcija vladi Bahreina, i sada ubira 40% profita od prerade sirove nafte. Saudijska Arabija je najveći dobavljač sirove nafte, koja se putem cevi ispod mora u zalivu transportuje do Bahreina. Bahrein takođe ubira velike prihode od bruto dohotka Arabijske naftne kompanije Abu Saafa, čijih se nekoliko naftnih platformi nalaze u zalivu blizu Bahreina.

Kompanija pod imenom Petrohemijske Industrije Persijskog Zaliva je jedan veliki konglomerat sastavljen od petrohemijskih industrija država u regionu - petrohemijske industrije Kuvajta, Osnovne Industrijske Korporacije Saudijske Arabije i Vlade Bahreina. Ovaj konglomerat se bavi isključivo proizvodnjom amonije i metanola za izvoz.

Bahrein takođe ima veoma razvijenu industriju za preradu aluminijuma, čime je Bahrein najveći proizvođač aluminijuma, sa godišnjom proizvodnjom od oko 525.000 tona. Kompanije koje se bave proizvodnjom čelika takođe imaju velike godišnje profite, i jedna od najvećih kompanija u svetu sa sedištem u Bahreinu (Arab Iron and Steel Company) proizvode oko 4 miliona tona čelika godišnje.

Uloga Bahreina kao važnog igrača u svetskim finansijama se pripisuje naporima vladajuće porodice da proširi privredu Bahreina. Brojne međunarodne finansijske institucije posluju bez ikakvog mešanja vlade Bahreina, što čini Bahrein izuzetno privlačnim za veliki promet kapitala. Više od 100 bankarskih kompanija posluje u Bahreinu, kao i 65 američkih korporacija. Međunarodni aerodrom u Bahreinu je jedan od najposećenijih u regionu, u kojem su registrovane 22 strane avio-kompanije. Moderan aerodrom, kao i brojne morske luke, olakšavaju transport i špediciju, i time povezuju SAD, Evropu i Daleki istok. Jedna od najpoznatijih konsalting kompanija iz Bahreina je Investkorp, kojoj se pripisuje uspeh modne kuće Guči nakon dve decenije lošeg poslovanja i gubljenja vrednosti akcija.

Stanovništvo[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Demografija Bahreina
Populaciona piramida. na levoj strani piramide se vidi broj muškaraca, u hiljadama, u određenoj starosnoj grupi. Na desnoj strani se nalaze isti podaci za žene.

Zvanična religija u Bahreinu je islam, i većina stanovništva je muslimanske veroispovesti. Usled velikog stepena imigracije sezonskih radnika iz nemuslimanskih zemalja, smanjen je sveukupan broj ljudi koji su muslimanske veroispovesti. Prema popisu iz 2001. godine, 80% stanovništva sebe vidi kao muslimane, 10% su hrišćani, dok je ostalih 10% pripadnika različitih religija uglavnom iz južne Azije.

Ne postoji zvaničan podatak o broju šiita i sunita u Bahreinu. Nezvanična istraživanja pokazuju da ima oko 30% sunita i oko 70% šiita. Poslednji službeni popis iz 1941. godine za ovu potkategoriju, pokazao je da ima 53% šiita [6],[7],[8]. Stanovništvo uglavnom u urbanim naseljima, i najveći deo celokupnog stanovništva živi u i oko glavnog grada, Maname, i u drugom po veličini gradu, Al Muharaku. Lokalno stanovništvo, tj. starosedeoci, su Arapi sa Arapskog poluostrva i Arapi iz Irana i oni čine 66% stanovništva. Dve najveće manjinske grupe čine Evropljani i Azijati iz južne Azije.

April 4, 1981 cenzus[9]

Religija Muškarci Žene Ukupno
Muslimani 166,467 131,673 298,140
hrišćani 15,973 9,638 25,611
Ostalo 22,342 4,691 27,033
Bez ijedne religije 11 3 14
Ukupno 204,793 146,005 350,798

Kultura[uredi | uredi izvor]

Praznici[uredi | uredi izvor]

Datum Naziv na srpskom Lokalni naziv
1. januar Nova godina رأس السنة الميلادية
1. maj Praznik rada عيد العمال
16. decembar Državni praznik العيد الوطني
17. decembar Dan Nezavisnosti عيد الجلوس
Deseti Zulhidž Gozba žrtovanja (traje 4 dana) Kurban bajram, عيد الأضحى Takođe poznatiji i kao Velika Gozba. Slavi se Ibrahimova spremnost da žrtvuje Ismaila. Slavi se desetog dana u mesecu Hadžiluka.
Prvi Šaval Mala gozba (traje 3 dana) Iid ul- Fitr, عيد الفطر Slavi se kraj Ramazana
Prvi Moharam Islamska nova godina إستشهاد الإمام الحسين عليه السلام
Deseti Moharam Mala Islamska Nova Godina إستشهاد الإمام الحسين عليه السلام
12-ti Rabi Aval Muhamedov rođendan محمد
9-ti i 10-ti Moharam (traje 2 dana) Obeležavanje smrti Husain ibn Alija u bici kod Karbale

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Nacionalna agencija za statistiku [1] Arhivirano na sajtu Wayback Machine (2. maj 2013)
  2. ^ „United Nations Statistics Division - Standard Country and Area Codes Classifications”. Arhivirano iz originala 13. 07. 2011. g. Pristupljeno 09. 04. 2014. 
  3. ^ Mišić, Milan, ur. (2005). Enciklopedija Britanika. A-B. Beograd: Narodna knjiga : Politika. str. 116. ISBN 86-331-2075-5. 
  4. ^ „Bahrain: Promising Human rights reform must continue | Amnesty International”. Web.amnesty.org. 13. 3. 2001. Arhivirano iz originala 16. 8. 2003. g. Pristupljeno 24. 6. 2010. 
  5. ^ „Research”. Arhivirano iz originala 03. 09. 2006. g. Pristupljeno 17. 4. 2013. 
  6. ^ „Bahrain”. Lcweb2.loc.gov. Pristupljeno 24. 6. 2010. 
  7. ^ Chaieb, Mounira (22. 2. 2005). „Middle East | Young in the Arab World: Bahrain”. BBC News. Pristupljeno 24. 6. 2010. 
  8. ^ Macfarquhar, Neil (15. 1. 2006). „In Tiny Arab State, Web Takes On Ruling Elite - New York Times”. Bahrain: Nytimes.com. Pristupljeno 24. 6. 2010. 
  9. ^ Annuaire démographique des Nations-Unies 1983, Département des affaires économiques et sociales internationales, New York, 1985

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Бахреин&oldid=27723697”