Врата од утробе

Treće izdanje u izdanju BIGZ-a (prva dva izdanja izašla su u izd. kući Naprijed)
Nastanak i sadržaj
Autor	Mirko Kovač
Zemlja	Jugoslavija
Izdavanje
Izdavanje	1978: Naprijed

Vrata od utrobe su roman jugoslovenskog književnika Mirka Kovača, prvobitno objavljen 1978. u izdanju zagrebačke izdavačke kuće Naprijed. Neretko se smatra njegovim najboljim romanom.

U ovom romanu-hronici pripoveda se o životima stanovnika malog hercegovačkog mesta L. Hroničarski elementi vezani su za tok implicitnog naratora čije isprekidano pripovedanje obuhvata događaje pre, tokom i neposredno posle Drugog svetskog rata. Iako je pripovedač romana, po mnogim odlikama, objektivan i neutralan hroničar, on ne krije da piše o tragičnoj sudbini svoje porodice i drugih likova koje je poznavao.

Književna kritika je roman dočekala pohvalama. Nagrađen je NIN-ovom nagradom za najbolji roman 1978. godine i Nagradom Željezare Sisak, a potom i nagradom Narodne biblioteke Srbije za najčitaniju knjigu 1979. godine. Književni istoričari ga smatraju jednim od važnijih romana prvog talasa postmodernizma u jugoslovenskoj književnosti. Iako su prva izdanja štampana na srpskom jeziku, a roman je uz dozvolu autora objavljen 1981. u Nolitovoj ediciji 50 najboljih srpskih romana, Mirko Kovač je nakon sukoba sa srpskim nacionalistima i preseljenjem u Rovinj početkom devedesetih, odlučio da stil romana prilagodi hrvatskom jeziku, te je kasnije i štampan u edicijama najboljih hrvatskih romana.

Sadržaj

Uslovno za glavni pripovedački tok u romanu može se uzeti sudbina pripovedačevih roditelja Rose i Stjepana K. U prvom poglavlju se pripoveda o porodičnom poreklu i rodoslovu, dok su Rosi i Stjepanu posvećeni drugo, osmo, jedanaesto, dvanaesto i trinaesto poglavlje. Naravno, oni u ostalim poglavljima nisu zaboravljeni već su indirektno prisutni ili se spominju u korelaciji sa drugim junacima.

Otvorena struktura romana omogućila je Kovaču da unese veći broj likova, a sve ličnosti su objedinjene mestom zbivanja – mali grad L. U Hercegovini. Žiteljima mesta L. posvećena su četiri poglavlja. O sudbini Dimitrija V. komunisti, prvoborcu i predstavniku komunističke vlasti, i njegovom bratu Milutinu pripoveda se u trećem poglavlju, o Stjepanovom trgovačkom pomoćniku u dućanu Đurici Mrkajiću u šestom, o Paolu Menzeu u sedmom, a o Stjepanovom bratu Tomislavu K. u desetom poglavlju.

Pored ovih poglavlja ispripovedanih u hroničarskom stilu, u romanu postoje dva poglavlja koja se zasnivaju na drugačijim strategijama pripovedanja; četvrto poglavlje je u vidu pisama fra Inoćencija svom prijatelju Stjepanu, a deveto je u vidu kalendara koje ispisuje Stjepan. Ti kalendrai se mogu sagledavati kao unutrašnja hronika u okviru hronike jer imaju sve odlike intimnog dnevnika u kome je zapisana mudra poruka o životu.

Književna kritika

Hrvatski književnik Miljenko Jergović je u eseju, gde se prisećao svog poznantstva sa Kovačem i njegovog stvaralaštva, istakao:

„ Kovač je hiperrealist, kvazidokumentarist, proizvođač čarolija, veliki porodični i zavičajni pisac. Ono što on upetlja u “Vratima od utrobe” ne bi raspetljao ni najsposobniji policijski istražitelj, ni književni analitičar, tekstolog, detektiv – ako takvi još i postoje u ovome jeziku – ali ništa tu nije nametljivo, suvišno ni opterećujuće. Priča teče onako kako teče vrijeme. Neravno i skokovito. ”

Filmska adaptacija

Kovač je na osnovu romana napisao scenario za film „Večernja zvona” koji je prikazan 1986. Film je režirao Lordan Zafranović, a glavne uloge su igrali Rade Šerbedžija, Petar Božović i Miodrag Krivokapić.

Literatura

• Ribnikar, Vladislava (1981). „Pogovor” u Mirko Kovač Vrata od utorbe. Beograd: Nolit.