Karaško-severinska županija
| Karaško-severinska županija Comitatus Krassovinis et Severinensis Krassó-Szörény vármegye Komitat Karasch-Severin Comitatul Caraş-Severin | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1881.—1918. | |||||||||||||
 Položaj županije | |||||||||||||
| Glavni grad | Lugoš | ||||||||||||
| Regija | Srednja Evropa | ||||||||||||
| Zemlja | Austrougarska monarhija | ||||||||||||
| Površina | 11.074 km2 | ||||||||||||
| Stanovništvo | 466.147 (1910) | ||||||||||||
| Događaji | |||||||||||||
| Status | Bivša županija | ||||||||||||
| Istorija | |||||||||||||
• Uspostavljeno | 1881. | ||||||||||||
• Ukinuto | 1918. | ||||||||||||
| |||||||||||||
.svg)
Karaško-severinska županija (lat. Comitatus Krassovinis et Severinensis, mađ. Krassó-Szörény vármegye, nem. Komitat Karasch-Severin, rum. Comitatul Caraş-Severin) je bila županija, odnosno upravna jedinica habzburške Kraljevine Ugarske između 1881. i 1918. godine. Upravno sedište županije bio je grad Lugoš (danas u sastavu Rumunije).
Površina županije bila je 11.074 km2, a u vreme zadnjeg popisa pre njenog ukidanja (1910. godine) Karaško-severinska županija je imala 466.147 stanovnika (gustina 42,1 st./km2).
Veći deo područja ove županije je danas u okviru Rumunije, dok je veoma mali deo u okviru Srbije.
Poreklo naziva[uredi | uredi izvor]
Karaško-severinska županija dobila je naziv od dve starije županije, Karaške i Severinske, koje su se tu nalazile ranije. Imena ovih županija vode poreklo od reke Karaš i slovenskog plemena Severani, koje je u srednjem veku nastanjivalo ove prostore.
Prirodne odlike[uredi | uredi izvor]
Karaško-severinska županija se nalazila na krajnjem jugu Habzburške Ugarske i bila je pogranična ka Kraljevini Srbiji ka jugu i Kraljevini Rumuniji ka istoku.
Prostor županije obuhvatao je jugoistočni deo Banata, koji je, za razliku od ostatka regije, izrazito planinski. Županija je bila izdeljena na niz manjih oblasti, dolina između planina u okviru jugozapadnih Karpata. Južna granica županije bio je Dunav, koji tu teče kroz Đerdapsku klisuru (ili ovde zvanu Banatsku klisuru).
Istorija[uredi | uredi izvor]
Karaško-severinska županija je relativno mlada, obrazovana tek 1881. godine, ujedinjenjem Karaške županije i dela rasformirane vojne granice.
Prostor kasnije županije uključen je u istorijske tokove još u antičko doba, širenjem Dačke kraljevine, a potom i rimskim osvajanjem. U ranom srednjem veku ovaj prostor je bio pod kontrolom Huna, Gepida, Avara, Bugara, i kasnije Ugara. U 9. i 11. veku, oblast Banata je bila pod vlašću slovenskih vojvoda Glada i Ahtuma, da bi tokom 11. veka došla pod vlast Ugarske. Karaška županija je obrazovana u 11. veku, da bi u 13. veku bila obrazovana i Severinska banovina. Ugarska vlast na ovim prostorima je trajala do 16. veka, kada područje ulazi u sastav Otomanskog carstva. U početku se istočni deo tog područja nalazio u sastavu vazalne osmanske kneževine Transilvanije, u okviru koje je prvobitno bila organizovana Lugoška i karansebeška banovina, a kasnije i Severinska županija.
U 17. veku područje dolazi pod neposrednu osmansku vlast i ulazi u sastav Temišvarskog pašaluka. Otomanska vlast je trajala do 1718. godine, posle čega je područje uključeno u sastav Habzburške monarhije, odnosno u zasebnu habzburšku pokrajinu pod nazivom Tamiški Banat. Ova pokrajina se ukida 1778. godine, čime severozapadni deo ovog prostora ulazi u sastav habzburške Kraljevine Ugarske kao Karaška županija, dok jugoistočni deo ostaje u sastavu vojne granice. Budući na obodu carstva, područje je ostalo nerazvijeno i van važnih tokova razvoja. U skladu sa tim područje su zaobišla velika doseljavanja Nemaca, Mađara i drugih naroda sa severa. Najbrojnija etnička grupa ostali su Rumuni, dok su na krajnjem jugu, u klisuri bili u većini nastanjeni Srbi. Srba rimokatolika bilo je u par naselja u središnjoj Krašovi, gde su opstali do dan-danas (tzv. „Krašovani“). Malobrojno „zapadnjačko“ stanovništvo naselilo se uglavnom u gradovima i rudarskim mestima.
Vojna granica u Banatu je ukinuta 1873. godine, što je bio povod da se ovde obrazuje nova Karaško-severinska županija. U nju su uključene nekadašnje oblasti Karaške županije i istorijske regije Severin (do 1873. godine deo vojne granice), koje su novoj županiji dale naziv.
Županija je bila relativno kratkog veka. Trajala je do 1918. godine. Posle Prvog svetskog rata najveći deo prostora županije je uključen u okvir Rumunije, a samo mali deo u novobrazovanu Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca[1].
Prostor županije koji je danas u Srbiji, pripada AP Vojvodini. To su naselja Banatska Subotica i Dobričevo u okviru opštine Bela Crkva.
Prostor županije u Rumuniji najvećim delom se danas nalazi u okviru istoimenog Karaško-severinskog okruga, severni deo je u okviru Tamiškog okruga, a grad Oršava je u okrugu Mehedinci.
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
- Prema popisu iz 1900, županija je imala 443.001 stanovnika.
- Prema popisu iz 1910, županija je imala 466.147 stanovnika.
Stanovništvo prema maternjem jeziku (Popis 1910):
- Rumunski = 336.082 (72,1%),
- Nemački = 55.883 (12,0%),
- Mađarski = 33.787 (7,3%),
- Srpski = 14.674 (3,1%),
- ostali jezici = 25.721 (5,5%).
Etnički razmeštaj: Iako je manje-više na području cele županije bilo mešovitih naselja, ipak se mogu uočiti određeni obrasci naseljavanja. Većinski Rumuni mahom su naseljavali sela i više, brdsko-planinske delove županije. Nemci i Mađari su uglavnom bili naseljeni u gradovima i varošicama, kao i dolinskim selima. Srpsko stanovništvo je isključivo živelo u najjužnijem delu županije, uz Dunav, u oblasti tzv. „Banatske klisure“. Tu se ono naslanjalo na maticu preko Dunava (Stig i Braničevo).
Upravna podela[uredi | uredi izvor]
Početkom 20. veka, upravna podela Karaško-severinske županije bila je sledeća:
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Vidi ostale bivše županije na tlu današnje Vojvodine:
- Bačko-bodroška županija
- Tamiška županija
- Torontalska županija
- Sremska županija
- Čongradska županija (ranija)
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Treaty of Saint-Germain (1919) - Britannica Online Encyclopedia, Pristupljeno 8. 4. 2013.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Mitrović, Andrej (1975). Razgraničenje Jugoslavije sa Mađarskom i Rumunijom 1919-1920: Prilog proučavanju jugoslovenske politike na Konferenciji mira u Parizu. Novi Sad: Institut za izučavanje istorije Vojvodine.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
Županije Zemlje krune Svetog Stefana | ||
|---|---|---|
| Mađarske županije |
|  |
| Odvojeno telo (Corpus separatum) | ||
| Srednji vek | ||
| Novi vek | ||
| Ostale mađarske teritorije | ||
| Kraljevina Hrvatska i Slavonija | ||
Vidi još: Politička i ekonomska struktura županija | ||