Karađorđev park

Spomenik i groblje oslobodilaca Beograda 1806. godine
Položaj
Mesto	Beograd
Opština	Vračar
Država	Srbija
Karakteristike
Zaštita i posećenost
Otvoren	1806; 1848; 1926.
Ostalo

Karađorđev park je autentično istorijsko mesto logora glavne ustaničke vojske i vojničkog groblja oslobodilaca Beograda pod Karađorđem 1806. godine. Spomenik koji je na ovom groblju podigao knez Aleksandar Karađorđević^[1] 1848. godine, prvi je spomenik u Beogradu podignut u slavu jednom istorijskom događaju, istovremeno i prvi javni spomenik^[2].

Teren parka sa grobljem i spomenikom jedino je mesto sa očuvanim autentičnim materijalnim ostacima koji dokumentuju boravak ustaničke vojske u Beogradu i evociraju uspomenu na osvajanje Beograda 1806. godine. Poslednje ostatke ustaničkog groblja, koje se nalazilo na velikom delu parka, predstavljaju dvanaest nadgrobnih spomenika na grobovima ustanika, postavljenih u niz prilikom uređenja parka. Ovi spomenici sa stilizovanim krstovima i cik-cak linijama slični su seoskim nadgrobnim spomenicima na beogradskom području iz tog perioda^[3]. Spomenik iz 1848. godine skroman je po obliku i dekoraciji. Visine je 547 cm. Izrađen je od žućkastog kamena i obložen veštačkim kamenom. Na mermernim pločama sa strane ispisan je tekst posvete i tekst o obnovi spomenika 1889. godine.

Karađorđev park je autentično istorijsko mesto logora glavne ustaničke vojske i vojničkog groblja oslobodilaca Beograda pod Karađorđem 1806. godine. Od ustaničkog groblja, koje se nalazilo na velikom delu parka, ostalo je dvanaest nadgrobnih spomenika, postavljenih u niz prilikom uređenja parka. Ovi spomenici sa stilizovanim krstovima slični su seoskim nadgrobnim spomenicima na beogradskom području iz tog perioda.

Opis[uredi | uredi izvor]

Spomenik je ozidan od kamenih tesanika i obložen veštačkim kamenom. Izveden je, u duhu neoklasicizma. U podnožju je trostepeni postament koji nosi kubičnu formu sa inskripcijama na mermeru, na sve četiri strane. Završni deo u uglovima ima pravougaone ispuste sa grbom Srbije, dok je na vrhu postavljen krst sa natpisom sa prednje i zadnje strane: 1806. godina. Memorijal ima dvojnu versko-nacionalnu simboliku i predstavlja jedan od prvih javnih spomenika podignutih u Beogradu i Srbiji. Oblik i funkcija memorijala vodi poreklo od javnih verskih spomenika podizanih u oblastima Habsburške monarhije, pod jurisdikcijom Karlovačke mitropolije.

Na sve četiri strane spomenika postavljene su mermerne ploče sa uklesanim natpisom koji teče kontinuirano: Aleksanderъ Karađorđevićъ knяzъ Srbskii 1848 u slavu i čestъ Srbъ юnacima za otečestvo hrabro izginuvšimъ 1806 godine podiže spomenikъ ovai. Naknadno je dodata ploča sa inskripcijom, posvećena obnovi spomenika: Obnovljen za vlade Kralja Aleksandra Obrenovića V^[4].

Istorija[uredi | uredi izvor]

Ustanici koji su u Prvom srpskom ustanku boravili na Vračaru i izginuli tokom borbi protiv Turaka od 30. novembra 1806. do početka 1807. godine, sahranjeni su na tom prostoru, izuzev Vase Čarapića.

Knez Aleksandar Karađorđević podigao je 1848. na tom vojničkom groblju spomenik s natpisom: „U slavu i čast srb-junacima za otečestvo hrabro izginuvšim 1806. godine podiže spomenik ovdi." Na samom vrhu spomenika nalazi se krst sa godinom 1806. i tekst iz koga se saznaje da je obnovljen 1889. godine, za vreme vladavine kralja Aleksandra Obrenovića. To je ujedno i prvi javni spomenik podignut u Beogradu.

Nedaleko od njega nalazi se 12 nadgrobnih ploča postavljenih na grobovima ustanika. U okviru Karađorđevog parka raspoređeni su i spomenici Trećepozivcima iz 1923. godine, autora Stamenka Đurđevića, spomenik Lamartinu, autora Lojza Dolinara, spomenik Internacionalnim brigadama formiranim u Španiji.

Park se počeo formirati posle podizanja spomenika, a znatno je proširen 1903. i 1904. godine, kada je napravljen venjak koji i danas postoji na maloj uzvišici. Pred Drugi svetski rat u parku je napravljeno sklonište, u kojem su 6. aprila 1941. godine, za vreme nemačkog bombardovanja, našla smrt 192 nedužna Beograđanina. Kamena ploča na tom mestu podseća na tragičan događaj.

U neposrednoj blizini parka nalazi se podzemna železnička stanica Karađorđev park koja opslužuje gradsku (BG voz) i prigradsku (Beovoz) železnicu.

Bazen u parku[uredi | uredi izvor]

Između spomenika trećepozivcima i ustanicima, u središnjem delu parka, nalazi se beli prizemni objekat koji koristi JKP Zelenilo Beograd, sa velikim popločanim platoom ispred njega. Ova kuća ranije je bila namenjena za okupljanje pionirskog odreda, a ispred nje se nalazio bazen, koji je prilikom rekonstrukcije parka 2003. godine zatrpan i popločan. Park je te 2003. godine kompletno rekonstruisan. Pored 22 vrste lišćarskog drveća, 4 vrste četinara, tu su i 34 vrste šiblja.

Planirano je da se formira paviljon Mome Kapora u Karađorđevom parku u okviru kojeg bi bila galerija i legat.^[5]

Galerija[uredi | uredi izvor]

Spomenik srpskim vojnicima poginulim tokom odbrane Beograda u Prvom svetskom ratu
Spomenik pesniku Lamartinu, proroku jugoslovenskog ujedinjenja
Spomenik Internacionalnim brigadama koje su učestvovale u građanskom ratu u Španiji

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

^ K. Protić, Ratni događaji iz prvog srpskog ustanka pod Karađorđem Petrovićem 1804-1813, Godišnjica Nikole Čupića XIII (1893). 230-249.
^ M. Timotijević, Memorijal oslobodiocima Beograda 1806, Nasleđe V, Beograd 2004. 9-34.
^ Rajko L. Veselinović, Žrtve i nadgrobni spomenici oslobodilaca Beogradske varpši od Turaka u Prvom srpskom ustanku, GGB IV, Beograd 1957. 181-193.
^ Kulturna Dobra Beograda
^ Mučibabić, Daliborka (22. 3. 2023). „Paviljon Mome Kapora biće u Karađorđevom parku”. Politika. Pristupljeno 23. 3. 2023.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

[1] K. Protić, Ratni događaji iz prvog srpskog ustanka pod Karađorđem Petrovićem 1804-1813, Godišnjica Nikole Čupića XIII (1893). 230-249.

[2] M. Timotijević, Memorijal oslobodiocima Beograda 1806, Nasleđe V, Beograd 2004. 9-34.

[3] Rajko L. Veselinović, Žrtve i nadgrobni spomenici oslobodilaca Beogradske varpši od Turaka u Prvom srpskom ustanku, GGB IV, Beograd 1957. 181-193.

[4] Kulturna Dobra Beograda

[5] Mučibabić, Daliborka (22. 3. 2023). „Paviljon Mome Kapora biće u Karađorđevom parku”. Politika. Pristupljeno 23. 3. 2023.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

p r u Grad Beograd
Gradske opštine	Barajevo Voždovac Vračar Grocka Zvezdara Zemun Lazarevac Mladenovac Novi Beograd Obrenovac Palilula Rakovica Savski venac Sopot Stari grad Surčin Čukarica
Znamenja	Trg republike Pobednik Knez Mihailova Kalemegdan Trg Nikole Pašića Kuća cveća Kapije Beograda Slavija Studentski trg Avala Spomenik Neznanom junaku Avalski toranj Topčider Beogradska sinagoga Bajrakli džamija
Arhitektonski simboli	Zgrada NBS Kapetan-Mišino zdanje Hotel Moskva Dom Narodne skupštine Republike Srbije Palata SANU Hotel „Bristol” Palata Ministarstva finansija KJ Igumanovljeva palata Palata Albanija Zgrada BIGZ-a Palata Srbija Beograđanka Geneks kula Štark arena Most na Adi Poslovni centar „Ušće”
Dvorci i tvrđave	Dvorski kompleks Beli dvor Kraljevski dvor Gradski dvorovi Stari dvor Novi dvor Konak kneginje Ljubice Beogradska tvrđava Žrnov Zemunska tvrđava Kula Gardoš
Verski objekti	Hram Svetog Save Saborna crkva Stara crkva Svetog Marka Crkva Svetog Marka Manastir Fenek Manastir Svetog arhangela Gavrila Vaznesenjska crkva Crkva Svetog Aleksandra Nevskog
Manifestacije	Noćni život u Beogradu BEMUS Beogradski džez festival FEST Festival autorskog filma Beogradski festival igre Beogradski sajam knjiga Beogradski festival piva BITEF BELEF BELDOCS Martovski festival Guitar Art Festival Međunarodni salon stripa Radost Evrope Noć muzeja SOFEST Oktobarski salon
Biblioteke	Narodna biblioteka Srbije Biblioteka grada Beograda Biblioteka „Sveti Sava” Zemun Biblioteka „Milutin Bojić”
Pozorišta	Narodno pozorište u Beogradu Opera i teatar Madlenijanum Beogradska filharmonija Beogradsko dramsko pozorište Jugoslovensko dramsko pozorište Pozorište „Boško Buha” Beograd Atelje 212 Pozorište lutaka „Pinokio” DADOV KPGT
Muzeji	Narodni muzej Srbije Muzej afričke umetnosti Muzej primenjene umetnosti Muzej savremene umetnosti Vojni muzej Muzej grada Beograda Muzej pozorišne umetnosti Muzej vazduhoplovstva Muzej Jugoslavije Prirodnjački muzej Muzej Nikole Tesle Muzej Vuka i Dositeja Železnički muzej Srbije PTT muzej Muzej srpske književnosti Muzej knjige i putovanja Etnografski muzej Istorijski muzej Zavičajni muzej Zemuna Zavičajni muzej Žarkova Muzej žrtava genocida Pedagoški muzej Muzej Cepter
Obrazovanje	Srpska akademija nauka i umetnosti Univerzitet u Beogradu Univerzitet umetnosti u Beogradu Univerzitet Megatrend Univerzitet Union Kolarčeva zadužbina Šumatovačka - Centar za likovno obrazovanje
Saobraćaj	Aerodrom Nikola Tesla Beograd Beovoz Gradsko saobraćajno preduzeće Beograd Beogradska autobuska stanica Železničke stanice u Beogradu
Jezera	Ada Safari Veliki Galijaš Duboki Potok Markovačko jezero Jezero Očaga Pariguz Rabrovačko jezero Savsko jezero Jezero Trešnja Rakina bara Jezero Bela reka Topčiderska jezera Jezero Veliko blato